Pelbartus de Themeswar

ST

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum orrdinem vocum ››
Collaboratores ››

PH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Collaboratores ››

PA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Index Sacrae Scripturae ››

TH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TP

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ1

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››

PQ2

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ3

Index sermonum ››

[Pelbartus: Pomerium de sanctis, Pars hiemalis

Sermo LXIX.]

In Parasceve

Sermo quartus de passionis Christi prosecutione devota per vias plures

Quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima mulierum, quo declinavit dilectus tuus, et quaeremus eum tecum. Can. V.1 (A)

Passionem Domini nostri Iesu Christi contemplantes flere magis libet, quam loqui. Est nempe consuetudo hominum, quod amico mortuo ad domum defuncti conveniunt cum consanguineis, et praecipue cum matre eius deplangentes mortem amici. Et quoniam hodie mortuus est summus Deus noster, qui tanta amicitia nos dilexit, ut suo pretiosissimo sanguine ablueret nos a peccatis nostris, et animam suam posuerit pro nostra redemptione, ideo dignum et iustum est, ut nos hodie conveniens ad ipsius domum, id est ecclesiam, ibi defleamus cum sua sanctissima genetrice2 Maria, quae hodie nimium planxit super passione et morte Filii sui dulcissimi Domini Iesu Christi.

Ad quod inducit nos potissime ratio triplex.

Prima ratio innocentiae Christi, quia quando quis innocenter occiditur morte crudeli, omnis homo bonus ad fletum et compassionem super illo incitatur. Sic factum est hodie de Iesu, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore eius, I. Pe. II.3 Sic et innocentissima eius mater, Maria quasi est occisa doloris gladio in corde. Unde Bernardus: O Iesu dulcissime, ubi sunt scelera, quae feceris, cum nec peccare potuisti? Ubi prava opera: homicidia, vituperia, opprobria, quae commiseris? Nullum horum certe in te invenio, et tamen morti adiudicatum reperio. Ad idem in Sententia Anselmi: O domina gloriosa Virgo Maria, quos fontes lacrimarum dicam erupisse de pudicissimis oculis tuis, cum attendebas unicum Filium tuum innocentem coram te flagellari, mactari, dissecari crudeliter? Utique ille numquam peccare potuerat, unde ergo patiebatur talia? Et tu, Virgo sanctissima, numquam in aliquo offenderas, et tamen mortis dolorosae poenas in corde pro Filio compatiendo sustinebas. Quid ergo ego miserrimus peccatis plenus respondeam, quid facturus sim, quale iudicium mortis aeternae promereor, nisi egero poenitentiam? Nam si in viridi, id est in Christo et matre eius haec facta sunt, in arido, hoc est in me peccatore quid fiet? Vae mihi, et vae, si peccata mea non deflevero, vae, si poenitentiam non egero, vae, si passioni Domini mei Iesu veraciter compassus non fuero! Si enim compatimur et congregabimus, Rn. VIII.,4 ergo si non compatimur, condemnabimur.

Secunda ratio causae, scilicet peccati nostri. Non enim Christus pro alia causa, quam pro peccatis nostris exsolvendis passus est et mortuus, et ideo debemus cum eo compatiendo flere et cum sancta matre eius. Unde Anselmus in sermone de Coena Domini dicit sic: O - inquit -, mirabilis censurae conditio: excessit iniquus, et punitur iustus, deliquit reus, et vapulat innocens, quod commisit servus, exsolvit Dominus, quod fecit homo, sustinet Deus. O Fili Dei, quo tua descendit humilitas? Ego inique egi, et tu sustines poenam! Haec ille.

Tertia ratio insufficientiae solvendi. Si enim omnium nostrum oculi resolverentur in tot lacrimas et tantas, quantae sunt in mari et omnibus fluminibus, non sufficeremus ad satisfaciendum tantae pietati et charitati, qua Deus pro nobis peccatoribus est passus et mortuus. Currite ergo gentes, et venite saltem mente una mecum ad montem Calvariae! Et stemus iuxta crucem, intueamur Christum in ligno pendentem, et maestissimam Matrem sub cruce flentem, et alloquens ipsam Virginem benedictam dicamus: "O pulcherrima mulierum, quo abiit dilectus Filius tuus, quo declinavit, et quaeremus eum tecum.", scilicet per compassionem. Ipsa autem respondere potest illud Ruth I. ca.: Ne vocetis me Noemi, id est pulchram, sed vocate me Mara, hoc est amaram, quia amaritudine valde me replevit Omnipotens.5 Haec ibi.

"Quaeritis, quo abiit dilectus meus Filius. Ecce ipse pro vestra salute pendet in cruce inter latrones! Ut autem modum et seriem passonis suae pie contemplari et compatiendo deflere possitis, accedite ad crucem ipsamque adorate dicens: O crux, ave spes unica etc. Pater noster etc." (B)

Quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima etc. Beatus Anselmus tractans dicta verba in suis Meditationibus dicit sic alloquens Virginem Mariam: O decus caeli, gaudium angelorum, obsecro te, obliviscere paulisper doloris, quem te habuisse non ambigo; lacrimas illas, praecor, infunde cordi meo, quas tu fudisti sub cruce Filii stans. De passione Filii tui loquimur, impetra loquenti gratiam! Dic quaeso, quo abiit dilectus tuus in passione, et quaeremus eum tecum in vera cordis compassione! Et idem Anselmus respondet in persona Mariae dicens sic: Hoc, quod quaeris a me, o anima devota, est compunctivum et maximi maeroris incitativum.

Audite ergo, fratres, Mariam nobis loquentem! Quid per me dicat, credite! Dicamus ei omnes: Quo abiit dilectus tuus. Et ipsa respondet: Dilectus, inquit, Filius meus sua passione quaerens salvare peccatores, decem durissimas vias perambulavit, et in qualibet earum repletus est amaritudinibus:

Istas decem vias Christi debemus hodie devote meditari et propter has solent devoti hodie ecclesias visitare. (C)

Prima via fuit in Hierusalem. Circa quam consideremus tria praecipua:

Primo quaestio occurrit de loco, scilicet: Quo venit Iesus ad patiendum? Cur Christus voluit pati in civitate sancta Hierusalem magis, quam alibi? Ad quod secundum Thomam III. parte q. XLVI. aliosque doctores assignantur tres potissimae rationes. Prima, quia Hierusalem erat locus a Deo electus ad sacrificia sibi offerenda, quae quidem figuralia sacrificia figurabant Christi passionem et in cruce immolationem. Hoc enim est verum sacrificium, iuxta illud ad Eph. V.: Tradidit semetipsum hostiam et oblationem in odorem suavitatis.7 Secunda ratio, quia virtus passionis Christi ad totum mundum definienda erat, ideo in medio terrae habitabilis, id est in Hierusalem, quae sita est in quarto climate, pati voluit, iuxta illud Ps.: Deus autem rex noster ante saecula, operatus salutem in medio terrae.8 Quia Hierusalem dicitur quasi 'umbilicus terrae', 'esse in medio', quod quidem non est praecise intelligendum secundum cosmographos et astronomos, sed pro tanto, quia est in quarto climate habitabilis terrae. Et sic, cum assignentur septem in mundo climata, sequitur, quod HIerusalem dicatur in medio, ut etiam tenet Lyra in Postilla. Tertia ratio, quia hoc multum conveniebat humilitati Christi, ut sicut genus mortis elegit turpissimum, ita ad ampliorem humilitatem pateretur confusionem in loco et civitate tam celebri per totum mundum, ut reputaretur civitas sancta. Unde Leo papa in sermone Epiphaniae dicit sic: Qui servi susceperat formam, et non iudicare venerat, sed iudicari, Bethlehem praeelegit nativitati, Hierosolymam passioni. (D)

Secundo consideremus temporis habitudinem. Dicitur autem Mat. XXVI. et Mar. XIV., ac Lu. XXII., quod prima die azymorum, quando Pascha, id est agnus paschalis occidebatur et immolabatur in vespere vel ad vesperam, illius diei venit Iesus cum discipulis in Hierusalem ad comedendum agnum paschalem, et tandem ad patiendum pro nobis, et capiendum ea nocte.9 Ubi secundum Lyram nota, quod illa dies fuit feria quinta, quae erat vigilia Paschae, tunc quae erat dies XIV. primi mensis. Et tunc tenebantur et incipiebant vesci panibus azymis usque ad vesperam XXI. diei eiusdem mensis, hoc est usque octavam, ut habetur Exo. XII.10 Nam secundum legem Leviti. XXIII. sollemnitas paschalis Iudaeorum celebrabatur XV. die primi mensis.11 Et haec sollemnitas incipiebat a vespere diei praecedentis, scilicet XIV., quando immolabatur agnus paschalis. Et illa erat hora comedendi agnum paschalem cum panibus azymis.

Sed hic quaeritur: Utrum vel unde conveniebat Christum tali tempore, scilicet paschale pro nobis pati? Respondetur secundum sanctum Thomam parte III. q. XLVI. ar. IX. et concorditer Franciscum de Mayronis, quod sicut ait beatus Augustinus li. LXXXIII. q.: Omnia propriis locis et temporibus gessit Salvator, quia sicut omnia sunt in manu et potestate eius, ita et omnia tempora et loca. Et ideo sicut convenienti loco passus est, ita et de omni tempore elegit ad patiendum tempora aptiora. Elegit quippe de aetate iuventutem, de partibus anni aequinoctium vernale, de mensibus Martium, de lunatione plenilunium, de festivitatibus Pascha, de diebus feriam sextam, de horis tertiam exclamationi crucifixionis, et sextam elevationi in cruce et nonam morti etc. Accipiamus autem breviter rationes singulorum. (E)

Cur enim in iuventute pati voluit Christus, tres sunt rationes. Una, quia non conveniebat, ut in eo appareret diminutio naturae vel defectus senectutis, sicut nec morbus infirmitatis cuiuscumque, sed decebat Christum perfectio naturae humanae. Naturae autem humanae perfectio est in iuventute circa tricesimum annum, et ideo non decebat pati Christum in pueritia vel etiam adolescentia aut senectute, sed in aetate iuvenili vel virili. Secunda ratio est, ut in iuvenili aetate moriens et resurgens futuram resurgentium qualitatem in seipso praeostenderet secundum illud Eph. IV.: Donec occurramus omnes in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi.12 Tertio, ut ex hoc suam dilectionem magis commendaret, quia vitam suam pro nobis dedit, quando erat in perfectissimo statu et sensu vivaci. O ergo homo, et tu ama eum, qui te sic amavit! Bernardus: Quid tibi retribuam, o amantissime iuvenis Iesu bone, qui te totum pro me obtulisti: corpus in cibum, sanguinem in lavacrum, animam in redemptionis pretium, et divinitatem tua repromisisti in praemium aeternum. (F)

Item: Cur in vere voluit Christus pati circa aequinoctium, quando dies super noctem excrescere incipiunt? Ratio huius potissima est ad significandum, quia per passionem Salvatoris a tenebris ignorantiae et peccatorum, a tenebris quippe huius miseriae ad lucem veritatis gratiae et gloriae sempiternae ducimur.

Item: Cur in Martii mense pati Christum congruit? Ratio una est, ut sicut illo mense incarnatus, ita et illo mense et eo die mensis pateretur et moreretur. Ut enim ait Augustinus XVIII. De civitate Dei c. LV.: Passus et mortuus est Christus octavo Kalendas Aprilis, hoc est die Martii XXVII, in qua cadit festum Annunciationis Mariae. Et sic eodem die, quo intravit mundum per incarnationem (licet annis intermediantibus), exivit de mundo per mortem, ut quo die mundi reparationem coepit, eodem die eius redemptionem consummaret.

Alia ratio, quia ut dicitur li. De quaestionibus Novi et Veteris Testamenti, tunc, scilicet in Martio voluit Christus mundum reformare: quoniam ipsum in Martio putatur creasse, licet de hoc sint variae opiniones, quo mense videlicet creatus sit mundus, quia aliqui dicunt, quod in Septembri, quando fructus sunt maturi, iuxta illud Gen. I.: Protulit terra herbam virentem, et facientem semen.13 Et haec opinio secundum Lyram communis tenetur ab Hebraeis. Alii autem dicunt, quod creatus sit in mense Martii. De quo Exo. XII.: Dixit Dominus: Mensis iste, vobis principium mensium, primus erit in mensibus anni.14 Et hanc approbat Franciscus de Mayronis per Augustinum, ubi supra, scilicet li. De quaestionibus Novi et Veteris Testamenti. Et per hoc, quod sol tunc intrat primum signum caeli, ubi incipit cursum suum, scilicet in signo Arietis, quo sol in principio mundi videtur fore creatus. Sed quae istarum opinionum sit verior, Dominus novit. Hoc tamen placeat, quia iste mensis Martii magis convenit passioni Christi, quia Martius dicitur a Marte, qui est planeta belli, nam et illo tempore solent reges bella parare. Et quia tunc hiemis frigiditas ad calorem terminatur, et vivificari incipiunt omnia, et ad fructificandum se disponere. Ideoque Christus tunc pati voluit, ut significetur, quod per passionem suam peccatorum frigiditas incalescit, vitaque animae in caliditate inchoatur, et ad fructum caelestis praemii disponitur.

Item: Cur in plenilunio pati voluit? Ratio est, ut significaretur in Christo plenitudo gratiae, licet in sua incarnatione videbatur (tamquam luna) defectuosus, eo quod assumpserat defectus humanos. Alia ratio est, quia luna in principio creata est plena, iuxta illud Gen. I.: Fecit Deus duo luminaria magna etc.15 Decebat ergo, quod sicut homo peccaverat et perierat in plenilunio, sic salvaretur in plenilunio, quia dicit Bernardus: Oportebat, ut modus reparationis corresponderet modo culpae. (G)

Item: Cur in festo Paschae Iudaeorum? Ratio est, ut veritas magis concordaret figurae, ideoque eodem die, quo agnus paschalis immolatus est et edebatur, Christus passus est et ad esum in sacramento Eucharistiae se dedit. Propter quod Ecclesia communicandum instituit pro hac die.

Item: Cur sexta feria pati voluit, et non alia (sic) die hebdomadae? Ratio, quia hac die primus ille homo, Adam et etiam Eva ex eius costa creati sunt, Gen. III., et eadem die transgressi sunt, ergo isto die redimi debuerunt atque a peccato mundari sanguine Christi. Et sicut eo die latere viri dormientis formata est Eva, sic ipso die de latere Christi dormientis per mortem in cruce Ecclesia debuit formari.

Denique hac die plura magnalia leguntur facta, ut patet per hos versus:

Est Adam factus, et eodem tempore lapsus.

<Versus:> Angelus est missus, et passus in cruce Christus.

<Versus:> Ob meritum decimae cadit Abel fratris ab ense.

<Versus:> Offert Melchisedech, Isaac supponitur aris.

<Versus:> Israel exit, et ingreditur Moyses moriturque.

<Versus:> David devicit Goliam, post et obiit.

<Versus:> Pseudoprophetas iugulavit sanctus Elias.

Unde propter figuras Christi in his expressas hodie passus est Christus.

Denique de horis elegit Christus tertiam exclamationi Iudaeorum. Et sic illa hora crucifixus est linguis, quia illa hora lingua serpentis a daemone ceperat haec temptatio primorum parentum. Horam autem sextam elegit elevationi in cruce, quia illa hora Adam fructum ligni decerpsit. Horam autem nonam elegit morti, quia illa hora Adam de Paradiso est eiectus, iuxta illud Gen. III.: Cum audisset Adam vocem Domini deambulantis in Paradiso ad auram post meridiem,16 hoc est circa horam nonam secundum Franciscum de Mayronis. Et ideo ipsa hora descendens in limbum restituit patribus sanctis Paradisum in visione deitatis, qua hora Adam eiectus est. Haec Franciscus de Mayronis. O ergo mira Dei sapientia, quae nos redemit!

Tertio principaliter circa viam hanc consideremus amaritudinem itineris huius. Hoc autem patet primo ex Matris separatione. Nota, quomodo licentiam ab ea Christus accepit et vale ei dixit, gratias agens de servitiis eius, vide sermonem I. "E". Secundo ex discipuli traditione, quam in coena praedixit prosequere, ut habes ibidem "F". Tertio ex discipulorum omnium ruinatione, vide ibidem "G". (H)

Secunda via fuit ad hortum, ut ibi Christus caperetur, et hanc prosequere sicut habes sermone I. "H" usque "L" .

Tertia via Christi fuit ad Annam, ut ibi alapetur, et hanc prosequere, ut habes eodem sermone I. "L" .

Quarta via fuit ad Caipham, de hac ibidem "M" .

Quinta via fuit ad Pilatum, de hac ibidem "N" .

Sexta via fuit ad Herodem, de hac ibidem "O" .

Septima via ad praetorium, de hac ibidem "P" et "Q".

Octava via ad Lithostrotum17 vel tribunal, ibidem "R" .

Nona via ad montem Calvariae, ibidem "R" usque ad "Y" . (I)

Hic quaeri potest: Cur Christus noluit pati in templo vel civitate, sed extra portam educi et ibi crucifigi? Respondetur secundum doctores, praecipue Thomam III. parte q. XLVI.: primo ideo, ut veritas responderet figurae. Nam vitulus et hircus, quo sollemnissimo sacrificio ad expiationem totius multitudinis offerebantur, extra castra comburebantur, Leviti XVI.18 Unde Heb. XIII. hanc rationem tangit Apostolus: Propter quod - inquit - et Iesus, ut sanctificaret populum extra portam passus est etc.19 Secundo, ut per hoc nobis daret exemplum exeundi a mundana conversatione. Unde Apostolus ibidem: Exeamus ergo ad eum extra castra, improperium eius portantes. Non enim habemus hic manentem civitatem etc.20 Tertio secundum Chrysostomum in sermone de passione, noluit Christus pati sub tecto, nec in templo Iudaeico, ne illud sacrificium salutare sanguinis Christi putaretur pro Iudaeico tantum plebe oblatum. Et ideo foras civitatem, foras muros pati voluit, ut scias sacrificium esse commune, quod totius terrae est purificatio.

Sed quare in loco Calvariae immolari voluit, respondetur secundum Hieronymum super Matthaeum, quia patiebatur pro hominibus damnatis ad mortem tam corporis, quam animae per peccatum. Et ideo in loco, ubi scilicet iacebant calvariae, id est decollatorum cadavera, Christus mori voluit.

Decima via fuit ad sepulcrum, de hac sermone I. "Z" .

Pro finali oremus et deprecemur Dominum Iesum hodie peo nobis passum, ut det nobis semper in corde tenere iugi memoria suam sanctissimam passionem et beatissimae Matris eius compassionem, quatenus mereamur in praesenti habere gratiam, et in futuro gloriam! Amen.

In Sabbato sancto de Christi sepultura vide in Quadragesimali.

Item de compassione Mariae vide in Stellario.

Item de resurrectione Domini et diebus subsequentibus latissime habes in sermonibus de tempore.


1 Ct 5,17
2 Editio: genitrice.
3 I Pt 2,22
4 Cf. Rm 8,17
5 Rt 1,20
6 Editio: licostratum.
7 Eph 5,2
8 Ps 73,12
9 Cf. Mt 26,17, Mc 14,12, Lc 22,7
10 Cf. Ex 12,6
11 Lv 23,6
12 Eph 4,13
13 Gn 1,12
14 Ex 12,1-2
15 Gn 1,16
16 Gn 3,8
17 Editio: licostratum.
18 Cf. Lv 16,27
19 Hbr 13,12
20 Hbr 13,13-14