[Pelbartus: Pomerium de tempore, Pars hiemalis

Sermo XXI.]
 
Dominica eadem
Sermo II. scilicet de amissione Iesu et requisitione ac conservatione
 
Dolentes quaerebamus te.^[1] Luc. II. et in evangelio hodierno. (I)

 

Sicut docet Gregorius XXXI. Moralium: Quaecumque ferventius diligimus habita, tanto gravius suspiramus et dolemus ablata. Haec ille. Exemplum: quanto quis thesaurum preciosiorem et digniorem perdiderit, tanto sibi tristitia maior oritur, quanto praedilexit illum, dum habuit. Sed quia Iesum et eius gratiam habere electis maximus est thesaurus et preciosissimus et super omnia praeamabilis sine quo non emitur regnum caelorum. Ideo ipsum amittere per peccatum maxime est dolendum. Quod patet ex hoc. Quoniam dum Beata Virgo Iesum amisisset cum dolore maximo per triduum requisivit, nec quiescere potuit, donec invenit. Et hoc est, quod dicitur ab ipsa in evangelio et verbis praemissis. Dolentes quaerebamus te etc.^[2] In hoc itaque sermone de Christi requisitione tria misteria notemus, quae scilicet in hoc evangelio habentur.
·      Primum dicitur lacrimabilis amissionis.
·      Secundum dicitur desiderabilis requisitionis.
·      Tertium dicitur perseverabilis conservationis. (K)
Circa primum de amissione Iesu quaestio occurrit. Cur Iesus voluit a parentibus amitti ad festum illis ascendentibus secundum modum, qui describitur in textu evangelii. Hoc enim scire nobis est valde utile, ut simus cauti evitare ea per quae Christus amittitur spiritualiter et sic semper eum habeamus. Ad haec ergo notemus, quod ex quo generalis regula est Augustinus li. De disciplina Christiana, quod scilicet omnis Christi actio nostra est instructio. Voluit ergo Christus taliter agere in remanendo a parentibus, ut nos spiritualiter instrueret, quibus modis saepe amittitur per peccatum a fidelibus et perditur eius gratia. Advertendum ergo, quod Ioseph et Maria Christum amiserunt et Christus ab eis remansit praecipuis causis et modis, scilicet concurrentibus quattuor et eisdem modis ac causis perditur a nobis.
·      Primo perditur Christus in mundana laetitia.
·      Secundo perditur Christus ex ignorantia.
·      Tertio perditur Christus ex vana fiducia.
·      Quarto perditur Christus ex mundalium concupiscentia.
Primo inquam Christus voluit amitti in mundana laetitia ad significandum, quod multi Christiani ipsum perdunt in die festo. Sicut et Maria amisit eum in festivis gaudiis, quem in fuga in Aegyptum et in tribulationibus non perdidit. Nam multi sunt Christiani, qui feriatis diebus occupati laboribus non peccant. Et sic Christum non perdunt, sed die festo se dant totaliter gulae, choreis epulis et carnalitatibus ac ebrietatibus et huiusmodi vitiis ac sic Christum perdunt tunc quem aliis diebus non perdiderunt. Contra tales Malach. II.: Dispergam super vultum vestrum stercus sollemnitatum vestrarum,^[3] dicit Dominus. Notanter dicit vestrarum, quia non Dei sunt tales sollemnitates, sed carnis mundi et diaboli. Nam festa propterea sunt instituta, ut vos Christiani in eis ad ecclesias eatis et ibi missam et praedicationem audiatis, oretis et indulgentias reportetis. Et ut ista liberius fieri possent, praeceptum est a Domino, ut ab operibus servilibus caveatis, quod est secundarium in festis. Sed heu multi accipiunt solam caudam vacando, scilicet ab operibus manualibus et non curant de capite, quod ponitur in praecepto, scilicet: memento, ut diem sabbati sanctifices! Quia non curant cavere vitia, quae sunt summae servilia opera. Nam Ioh. VIII.: Qui facit peccatum, servus est peccati^[4] et per conns diaboli. O qualis stultitia haec est feriatis diebus servire carnis necessitati et die festo quid institutum est pro Deo, servire diabolo. Sic fit, quod diabolus in homine habet omnes dies tam feriatos, quam festos et Christus nec unam et sic Christus a multis Christianis perdi solet in festo. Secundo perditur Christus ex ignorantia. Sicut et de Maria ac Ioseph dicit evangelium, quod non cognoverunt, scilicet Christum ab eis remansisse. Quo in mysterio docetur, quod saepe homo amittit Iesum per ignorantiam. Unde Isa. V.: propterea populus meus captivus ductus est, quia non habuit scientiam.^[5] Item Gregorius dist. XXXVIII. c. „Qui ea” dicit: Qui ea, quae Dei sunt, nesciunt, a Domino nesciuntur et sic stultus in culpa erit sapiens in poena. Haec Gregorius. (L)
Exemplum narrat Petrus Alphonsus in libro suo De miraculis, quod quidam filius regis cum multum desideraret sapientiam. Ecce apparuit senex quidam manu librum tenens apertum, qui requisitus dixit merces preciosissimas et utilissimas vendere hiis, qui vellent emere, scilicet sapientiam. Hoc audito filius regis appendit ei centum libras denariorum. Tunc senex ille scripsit in charta haec verba Ecci. VII. descripta: In omnibus operibus tuis memorare novissima et aeternum non peccabis.^[6] Et porrexit filio regis. Cumque circumstantes famuli hoc parvipenderent et non digna tanto pretio iudicarent, senex ait. Haec verba tene et probabis plus valere, quam totum regnum patris tui! Unde filius regis tantum acceptavit haec verba, quod in omnibus domibus suis super valuas et parietes ac in vasis et supellectilibus sculpi ac describi fecit haec verba. Accidit autem, quod pater eius moreretur et ipse filius regis in regem pro patre eligeretur. Cumque regnaret, barones quidam contra eum conspiraverunt et convenerunt cum barbitonsore ut ipsum occideret. Cum autem barbitonsor vocatus ad tondendum regem vidisset in parietibus et ubique descripta talia verba tremere cepit cogitans, quid in fine accideret si ipse talia faceret. Cuius tremoris causam rex percunctatus dedit illum ad torquendum pro veritatis fassione. Tandem veritate comperta, cum omnes illi conspirantes morti crudeli essent adiudicati tunc utique dicere habebant. Vae, vae nobis! Utinam prudenter recogitassemus finem operis et non perdidissemus nos offendendum regem etc! Spiritualiter sic erit omnibus, qui peccatis suis offendunt Christum regem. Nec volunt sapienter recogitare finem vel novissima peccatorum, ut paeniterent in praesenti et non perirent morte aeterna. Tales nunc stulti in culpis sapientes erunt in poenis se recognoscendo in inferno et prae angustia spiritus gementes^[7], ut scribitur Sap. V.: Nos insensati erravimus a via veritatis, lassati sumus in via iniquitatis et perditionis, viam autem Domini ignoravimus.^[8] Vae ergo et vae nobis! Quid profuit nobis superbia aut divitiarum iactantia quid protulit nobis? O ergo peccatores agite nunc poenitentiam, ne aeternam luatis poenam! Tertio Christus perditur a multis hominibus ex vana fiducia. Unde Christus voluit amitti sic, quod Beata Virgo confidebat super Ioseph extimando Christum puerum cum illo esse in comitatu virorum et Ioseph econverso putando esse cum Maria, ut dicit Beda: seorsum enim viri in suo comitatu et seorsum femine ibant, pueri autem ire poterant indifferenter cum quolibet. Sic heu multi habent confidentiam et spem vanam, ex qua confidentia ducuntur ad peccatum et sic perdunt Iesum. Nam sunt nonnulli, qui confidunt de longiori vita habenda et ideo se dant peccatis. Nec curant ad poenitentiam festinare, sed dicunt: adhuc iuvenis sum fatiam, quod mihi placet et potero postea in senectute poenitentiam agere. Alii sunt, qui confidunt in temporalibus, quorum concupiscentia trahuntur ad peccatam. Alii sunt, qui confidunt nimis praesumendo de Dei misericordia et sic Iesum perdere per peccatum non formidant. Contra quos Ecci. V.: De propitiatu peccatorum noli esse sine metu et ne adiicias peccatum super peccatum, ne dicas misericordia Dei magna est.^[9] Misericordia enim et ira ab illo cito approximat ne tardes converti ad Dominum. Subito enim veniet ira eius.^[10] Haec ibi. Quarto Christus perditur ex mundalium amore et concupiscentia in cuius signum amitti voluit quando Ioseph et Maria erant ab invicem separati et divisim in turbis hominum. Sic quando homo habet cor divisum vel distractum partim ad mundana, partim ad Deum perdit Iesum. Unde I. Ioh. II.: Si quis diligit mundum, non est charitas patris in eo.^[11] (M)
Sed quaeritur, quare vult et praecipit Deus, ut homo non diligat mundum et bona mundi cum ipse fecit omnia haec ad usum hominum. Respondetur secundum doctorem, quod non prohibet amare simpliciter quantum ad usum necessitatis, sed prohibet amare inordinato amore. Et primo, quia amare mundum est amore mortem, quia dum plus diligitur, quam Dei praeceptum moritur anima per peccatum. Unde I. Ioh. V.: Mundus totus in maligno positus est,^[12] id est in malo igne concupiscentiae. Simile est ergo, si quis manere diligeret in domo ardenti. Secundo quia amare mundum est amare suum traditorem, quia mundus per blandimenta tradit diabolo. Augustinus ad Athanasium: Mundus periculosior est blandus, quam molestus. Tertius quia amare mundum est amare periclitationem. Augustinus dicit: Amas mundum, absorbet te! Mundus enim amatores suos devorare novit non portare. Refert Meffret in sermone exemplum, quod miles quidam de Austria totus fuit mundo deditus, cui de pompa mundi cogitanti apparuit domina quaedam pulcherrima et ornata dicens: Ecce assum quanto amore quaesivisti. Ille in aspectu eius gaudens diligentius intuebatur eam. Et illa subiunxit: Sic me de ante vidisti ita et a retro intuearis. Et ecce a tergo vidit eam plenam vermibus putredine et faetore, scilicet sulphurei quasi ignis infernalis et dicens: Ego sum gloria mundi disparuit et miles perterritus se emendavit ac mundo renuntiavit. Vult ergo Christus Deus contemni mundum a suis ne pereant cum mundano amore, quia vult omnes salvare. O ergo anima Christiana contemne miserum mundum et ama Deum! (N)
Circa secundum de requisitione desiderabili Iesu. Notandum secundum Bonaventuram in sermone huius Dominicae, quod in quarendo Iesum debent attendi locus, tempus, modus et fructus et ideo circa hoc quattuor quaestiones occurrunt.
·      Prima de localitate.
·      Secunda de temporalitate.
·      Tertia de modalitate.
·      Quarta de fructuositate.
Prima quaestio, ubi Iesus quaeratur, ut inveniatur. Ad hoc respondetur secundum Bonaventuram aliosque, quod cum certitudinaliter verum sit hoc videlicet, quod res aliqua non invenitur, nisi quaeratur, ubi esse veraciter habet. Exempli gratia: pisces non debent quaeri in aere vel terrae visceribus sed in aquam, quia ibi esse habent et aves non nisi aere, poma non nisi in arboribus et aurum non nisi in terra. Ideo qui Christum quaerit, debet quarere, ubi veraciter inveniri habet. Errant ergo multi ipsum quaerentes alibi quam ubi est. Alii quippe quaerunt in foro et plateis, ubi sunt vanitates mendacia et detractiones ac periuria sed non est ibi Christus. Alii quaerunt in curiis Dominorum, ubi habent esse traditiones, falsae accusationes et iniqua iudicia sed nec est ibi Christus. Alii quaerunt in tabernis, ubi totaliter diabolus habitat, sed veraciter Christus non invenitur, nisi in locis istis ubi vere est. Et evangelium tria notat de hoc, ubi inveniri potuit. Primo in Ierusalem. Secundo in templo. Tertio in doctorum medio. Quid per Ierusalem significatur, quae interpretatur visio pacis nisi videlicet vera pacis observatio. Unde Ps.: In pace factus est locus eius.^[13] Ibi ergo quaeratur Augustinus: sicut in pace factus est locus Christi, ita in discordia non nisi locus diaboli. Secundo quaerendus est Christus in templo et invenitur, quia ibi habet esse eius non solum imago crucifixi vel nativitatis etc. Sed insuper praesentia corporalis in Eucharistia et fidelium membrorum congregatio vel unio. Proinde in ecclesia quaerens Christum tripliciter inveniet. Primo in crucifixi representatione per imagines in quibus adorat Christum tamquam praesentem. Bernardus: Circumire possum Domine Iesu caelum et terram, mare et arida et nusquam nisi in cruce te inveniam! Ibi ergo quaeramus Christum. Secundo in ecclesia quaerens invenit Christum in propria persona in Eucharistia. Tertio ibi invenit Christum quaerens in membris, id est fidelibus, quos habet dispersos per orbem. Unde Augustinus: Si vis invenire Christum respice ad pauperem! Suscipe peregrinum! Visita infirmum! Moneo itaque ne despicias in eis nudum Christum ne involutum pannis vilibus contemnas! Tertio inventus est Christus in doctorum medio illos audiens et interrogans, in quo docemur, quod invenit homo Christum quaerendo in verbi Dei auditione doctrina et praedicatione ibi ergo quaerendus est Christus, quia ipse dixit Matt. XVIII.: Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo in medio eorum sum.^[14] Et de praedicatoribus dicit Matth. X.: Non enim vos estis, qui loquimini, sed spiritus patris vestri etc.^[15] Ergo Christus loquitur, qui est veritas.^[16] Ioh. XIV. et sic ibi in verbo Dei habet esse Christus et ibi quaerens invenit. (O)
Secunda quaestio, quo tempore debet quaeri Christus, ut inveniatur. Ad hoc respondetur ex ipso evangelio, quod sicut Beata Virgo quaesivit Christum per triduum et sic quaesitum invenit eum post triduum. Sic spiritualiter docemur, quod Christum debemus quaerere in triduo vitae nostrae praesentis, quae est tempus misericordiae obtinendae per poenitentiam et divinae gratiae et sic quaerens in vita praesenti per hoc triduum. Hoc est: primo per verae poenitentiae diem. Secundo per diem divinae misericordiae. Tertio per diem gratiae. Tandem post hoc triduum in quarta die, scilicet gloriae repromisse Christum aeternaliter possidendum inveniet. Unde Isa. LV.: Quaerite Dominum, dum inveniri potest!^[17] Hoc est in praesenti vita. Invocate eum, dum prope est, scilicet per misericordiam et gratiam. Errant ergo, qui in praesenti vita non recurrunt ad poenitentiam et Dei misericordiam ac gratiam quaerendo Christum putantes, quod post mortem inveniant, quia numquam post mortem eum invenient, quem ante non quaesierunt. Heu quam multi etiam in hoc errant, quod tempestive eum non quaerunt sed nimis tarde, scilicet in anxietate mortis constituti, quia vix invenient. Unde Beda refert, quod in Anglia quidam in extremis constitutus videns infernum sibi apertum pertimuit. Cumque confortaretur ab astantibus, ut de Dei misericordia speraret, ait: tarde surrexi et sic male decessit. Vidi et ego quemdam hora mortis sic loquentem: o ergo humana dementia, qua quis differt paenitere! (P)
Tertia quaestio quali modo quaerendus est Christus. Ad hoc respondetur, quod Christus ut inveniatur debet quaeri his modis. Primo veraciter, contra quod faciunt, qui non ex corde sed tantum labiis quaerunt in ecclesia orando, cruce signando se elemosinas dando, sed cor dant diabolo peccando. Unde Iere. XXIX.: Cum quaesieritis me in toto corde vestro invenier a vobis.^[18] Secundo dolenter, scilicet contritione et confessione peccatorum Ps.: Cor contritum et humilia, Deus nos despicies.^[19] Bernardus: O felix humilitas, quae Dei ad se trahit clementiam et ligat eius omnipotentiam! Nam et Beata Virgo cum dolore quaerens invenit. Tertio diligenter. Prover. VIII.: Ego diligentes me diligo et qui mane vigilaverint ad me invenient me.^[20] Nam et Beata Virgo mane facto post triduum invenit Christum. Proinde Christus assimilatur auro adquirendo. Prover. III.: Melior est adquisitio eius negotiatione auri^[21]. Aurum enim in lecto somnum fugat secundum Avicennam. Ideo Galienus medicus suadet deponi aurum vel anulos aureos a languidis, ut quiescant. Sic Christus in vigilia vult adquiri non in somno teporis et sic cum diligentia tamquam aurum vigiliam diligens. O ergo anima fidelis, quaere Christum his modis praedictis et invenies! (Q)
Quarta quaestio quales homines adquirunt fructum suavissimum inventionis Domini Iesu et eius gratiae dulcoris. Ad hoc respondetur secundum doctorem, quod illi soli, qui sunt casti et mundi. Unde Iohannes Gerson li. II. De interna conversatione c. VIII. dicit: oportet te esse mundum, scilicet castitate et purum cor ad Iesum gerere, si vis videre, quam suavis est Dominus. Et hoc ostenditur in exemplo evangelico, quia a duobus virginibus Christus quaesitus. Hoc est a Maria Virgine et a Ioseph, qui etiam fuit virgo, ut dicit Augustinus libro De coniugali bono ab ipsis castissimis fuit inventus et cum illis descendit eis subiectus fuit et dulciter conversatus. Aliud exemplum naturale. Nam Avicenna liber Iuvenalium recitat, quod prudentes inquisitores auri quaerunt ipsum scutellis eburneis subter aquas. Ratio quia ut Plinius dicit in Speculo naturali: ebore naturaliter attrahit aurum, quemadmodum adamante ferrum. Ita spiritualiter quaeri debet aurum spiritualis consolationis in Iesu assimilato auro, ut supra tactum est, quia scutellae eburneae sigificant corda et corpora casta secundum Hieronymum, quae attrahunt per amorem ipsum Christum. Iuxta illud. Incorruptio facit esse proximum Deo.^[22] Sap. VI. Et sicut aurum aspicientes laetificat et cor delectat naturaliter secundum Plinium ubi supra sic Christus delectat animam. O ergo Christiane stude castitati secundum tuum statum, scilicet si es virgo virginali, si autem vidua viduali, vel si coniugata coniugali et sic quaerens Iesum adquires fructum suavitatis! (R)
Circa tertium principale de conservatione Domini Iesu et eius gratiae, quoniam ut ait Iohannes Gerson, ubi supra qui invenit Iesum, invenit thesaurum bonum super omne bonum et qui perdit Iesum, perdit nimis multum et plus quam totum mundum. Magna – inquit – ars est scire conversari cum Iesu et scire Iesum tenere magna prudentia est. Haec ille. Nam et vulgariter dicitur, quod facilius est divitias adquirere quam conservare. Idcirco finaliter utile est scire qualiter, scilicet quis inventum Iesum debeat conservare. Ad hoc: Notandum est breviter, quod in evangelio notantur quatuor modi in mysterio quibus Iesum conservare possumus. Exemplo Beatae Mariae, quae inventum Iesum his modis conservavit. Primo per humilitatem. Unde Gregorius XXIII. Moralium: Humilitas est mater et custos omnium virtutum et bonorum operum ac donorum Dei. Idem: Perit omne quod agitur si non humilitate custoditur. Hoc significatur in evangelio cum dicitur. Descendit cum illis, scilicet descendentibus per humilitatem enim fit descensus animi in quo manet Christus. Secundo per emundationis frequentis puritatem, sicut enim arma ferrea vel vasa argentea et similia paulatim rubiginem contrahunt nisi frequenter emundentur sic anima diutius non erit sine macula peccati et sic perdit Iesum nisi frequentius emundetur per contritionem et confessionem. Haec Franciscus de Mayronis. Unde hoc evangelium dicit, quod venerunt in Nazareth quod interpretatur munditia. Tertio per verbi divini veritatem, quia saepe offendit pedes et cadit, qui non considerat gressus suos. Sic qui non considerat actus suos in lumine intelligentiae verni Dei, saepe peccat et Christum perdit. Ut idem Franciscus dicit. Hoc significatur cum dicitur: Maria conservabat omnia verba conferens in corde.^[23] Quarto per conpassionis vitae et mortis Christi pietatem, quia ut dicit Bernardus: non est tam efficax remedium contra omnia temptamenta vitiorum sicut frequens meditatio et compassio passionis Christi. Unde sancti et viri religiosi quandocumque temptantur de aliquo peccato et sic de amittendo Iesu, statim recurrunt mente ad Christum passum. Utque de beato Francisco, de sancto Hieronymus et sic de aliis, et nos ergo similiter faciamus! Unde in evangelio statim post praedicta in fine subditur. Et Iesus proficiebat aetate. Scilicet quosque pervenit ad passionis tempus et sic notatur vita et passio Christi quam cogitare debemus. Rogemus ergo etc!

---