In nomine Domini pro sequentibus sermonibus dominicae primae
de adventu scribendae praemitto hic textum Sacri Evangelii, ex quo themata
sermonum ipsorum accipiuntur:
In illo tempore dixit Iesus discipulis suis: Erunt signa in sole, luna et stellis, et in terris praessura gentium prae confusione sonitus maris et fluctuum, arescentibus hominibus prae timore et expectatione, quae supervenient universo orbi. Nam virtutes caelorum movebuntur, et tunc videbunt filium hominis venientem in nube cum potestate magna et maiestate. His autem fieri incipientibus respicite et levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra. Et dixit illis similitudinem: Videte ficulneam et omnes arbores, cum producunt iam ex se fructum, scitis quoniam prope est aetas, ita et vos cum videritis haec fieri, scitote quoniam prope est regnum Dei. Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia fiant. Caelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. Luc. XXI. c.[1] Et haec dixit Christus secundum Augustinum et doctres XI. Kalendae Aprilis, id est feria tertia post dominicam palmarum.
Sermo I.]
Sermo primus communis et devotus
Scitote quoniam prope est regnum Dei. Luc. XXI.[2] et in evangelio hodierno. (A)
Sed quaestio occurrit, quomodo Christus Deus dicatur venire in mundum, cum sit ubique semper. Ut dicit Augustinus, unde versus: Enter potenter Deus est ubique praesenter. Nusquam enim deest, quia omnia ipse continet. Respondetur secundum, quod dicit Bernardus in sermone de adventu et concorditer doctores, quod Deus dicitur venire non per essentiam vel praesentiam aut potentiam, quia sic ubique praesens est, ut dictum est, sed venire dicitur quando in aliquo effectu apparet, qui latebat, et sic novo modo incipit esse, quo antea ibi non erat. Exempli gratia in incarnatione cepit esse in mundo per carnis assumptionem, et in mente hominis peccatoris incipit esse per gratiam, et in hora mortis vel iudicii finalis apparebit ut iustus iudex, qui antea latebat peccatam hominum punire dissimulando. O itaque peccator, convertere ad Christum, quia velis, nolis comparere te oportebit coram eo in morte et in iuditio. Vae tibi, si tunc in peccato deprehensus fueris, quia aeternaliter peribis. (C)
Circa secundum misterium, scilicet celebritatis inquirendum est: Cur Ecclesia singulis annis celebrat sacros dies adventus? Ad quod respondetur, quod potissime quattor rationibus, quas tradunt doctores:
Secunda ratio ex parte matris et conceptionis Christi, quia scilicet Virgo Maria pro isto tempore fuit gravida Christo et propinqua partui. Unde propter Christi et Matris eius honorem debemus hos dies tanquam festa eorum devotius agere cavendo peccatam et bonis operibus abundantius insudando, ut hortatur Ambrosius: Etenim quis potest sufficienter considerare quales et quantas dulcedines habuit Virgo Maria pro his temporibus filium Dei in utero portando. Ut ergo per meritum eius ac incarnationis Christi consequamur gratiam, debemus hos dies observare devotius. De hoc plura dicemus *infra III. ar.*
Tertia ratio ex parte patrum veteris testamenti, nam pro hoc tempore Ecclesia recolit sanctorum patrum desiderium ad Christi adventum, quod fuit maximum devotissimum et compassione dignissimum, quod patet ex dicto Christi Ioh. VIII.: Abraham pater vester exultavit ut videret diem meum.[11] Eodem modo et alii iuxta illud Lu. X.: Multi reges et prophetae voluerunt videre, quae vos videtis.[12] Denique fuit et compassione dignisimum, quia omnes detinebantur in limbo tanquam in carcere sedendo, in tenebris et umbra mortis. Unde hoc eorum desiderium recolit Ecclesia hiis diebus, ut eorum exemplo excitet nos ad Christi dilectionem et fervidum amorem, unde et in epistola hodierna canit: fratres, hora est iam nos de somno, scilicet peccati et teporis fugere. Rom. XIII.[13] (E)
Sed hic occurrunt quaestiones aliquae pertractandae, scilicet ut melius possimus cognoscere statum sanctorum illorum. Prima quaestio de loco, scilicet ubi est ipse limbus patrum, in quo a principio mundi usque ad Christum steterunt. Respondetur secundum Richardum de media villa super IV. dist. XLV. et concorditer omnes doctores, quod in inferno, qui creditur esse sub terra in centro, ubi sunt quattor receptacula animarum tanquam maximae cavernae putei profundissimi, de quo dicunt astronomi, quod a superficie terrae distat tribus milibus ducentis quinquaginta miliaribus secundum mensuram semidiametri terrae ut habetur in Catholicon. Itaque in inferno infimum receptaculum animarum est infernum damnatorum. Super hoc secundum est limbus puerorum in originali decedentium. Supra hoc tertium est Purgatorium, supra quod quartum est limbus patrum in quo ante Christi liberationem requiescebant omnes animae sanctorum, quae nihil purgabile secum portaverant, et etiam quae de Purgatorio per satisfactionem purgatae ascendebant. Hodie autem illuc nulla anima habet ire, scilicet huius loco evolat in caelum sicut ignis purus, qui nil habet retardativum, statim ascendit sursum. Ibi ergo, scilicet in limbo steterunt omnes sancti patres, qui dictus est (???) sinus Abrahae Luc. XVI.[14] eo, quod Abraham primus fidem unius Dei et Christi accepit, cuius fidei imitatores illuc ducebantur per futurum tunc Christum inde liberandi, et sic patet. Haec secundum Richardum. (E)
Secunda quaestio, utrum ipsae animae patrum potuerint inde exire dum voluerunt, scilicet ad mundum istum vel ad caelum aut quocunque. Ad hoc respondetur secundum eundem Richardum et doctores ubi supra breviter, quod differentia est inter animas bonas et reprobas.Nam animae defunctorum bonae ut sunt animae in caelo beatae et in Purgatorio etiam exsistentes, ac etiam illae, quae ante Christi adventum erant in limbo omnes istae voluntate sua conformes erant et sunt divinae voluntati, ideoque exire noluerunt et nolunt nisi quando hoc videbant placere Deo ex aliqua speciali causa. Sicut patet de Moyse, qui Deo iubente exivit ad montem Thabor in Christi transfiguratione, et iterum in limbum rediit, ut probat Augustinus li. de cura pro mortuis agenda. Unde Hieronymus contra vigilantium dicit: animas sanctorum cum voluerint tumulis suis esse praesentes, scilicet quando Deus vult, et sic etiam aliquando apparere aliis iuxta Dei voluntatem ex causis specialibus, licet nobis occultis. Sed animae reprobae et damnatae vellent quidem exire etiam contra Dei voluntatem, sed non possunt, quia prohibent Dei voluntate, et hoc est eis in poenam. Raro tamen quando Deus permittit ex aliqua causa, ut appareant et iterum redeant ad locum tormentorum, exeunt nec per hoc interim exeunt omnimodam poenam, sed tantummodo locum, quia damnata anima semper secum portat vermem consciae et dolorem sensualem. O ergo peccator. Pertimesce et age poenitentiam, ut talem evadas damnationem aeternam. (F)
Tertia quaestio, utrum ipsi sancti patres in limbo habuerit (???habuerint) aliquam consolationem in tali tristitia carceris. Respondetur secundum doctores, quod licet ibi fuerint in pluribus tristitiis, tum quia erant in tenebris exterioribus, quae sunt in locis infernalibus Matth. XXII.[15] Tum quia erant exules a patria et a lumine gloriae desideratae extranei. Tum etiam quia exprobrabantur a malignis saepe spiritibus, et tum quia prae desiderio dilatione liberationis affligebantur, nihilominus tamen habebant maximas et plurimas consolationes in gratia Dei. Primo, quod ab inferno inferiori, scilicet damnatorum sunt, per Dei gratiam ne incurrerent, liberati. Secundo, quia a poena sensus erant extranei. Tertio quia de gloria futura per Christi passionem assequenda erant certificati. Quarto quia per animas successu temporum ad eos descedentes consolabantur de hoc, quod appropinquare Christi adventum eisdem plurime huiusmodi sanctorum animae annunciabant. Nam contemplari possumus, quomodo Adam, Eva et abel aliique multi et innumerabiles iusti a principio mundi in illa regione tenebrosi carceris desiderabant nova sibi prospera audire. Tandem post annos bis mille a principio mundi venit ad eos Noe, qui pauca bona dicere potuit, sed de diluvio nunciavit. Deinde post Noe circe mille annos venit Abraham, qui submersionem Sodomorum nunciavit et sibi factam de Christo promissionem. Deinde Iacob, tandem Ioseph, postea Moses, qui se eduxisse filios Israel ex Aegypto nunciavit, et dixit, quod prophetam, id est Christum suscitavit Deus ex eis. Deut. XVIII.[16] Postea David dixit: Iuravit Dominus David veritatem: de fructus ventris tui ponam super sedem tuam.[17] Postea Isaias venit et nunciavit sibi revelatum fore, quod ecce virgo concipiet et pariet filium. Tandem Ieremias post David circa annos CCCCC dixit: Hierusalem per Chaldeos destructam et populum Israel captivatum et ductum in Babilonem. Indeque post annos LXX liberandum et quod novum faciet Dominus super terram: femina, id est virgo circumdabit virum, id est Christum in utero. Postea Daniel venit nuncians LXX hebdomadas abbreviatas ut veniat Christus, quae faciunt CCCCXC annos. Deinde a David post annos MC Christo nato venerant innocentes. Postea Symeon et Anna. Postea Iohannes Baptista. Tandem Ioseph nutricius Christi et quaelibet optima nova retulit de Christo ad consolationem patrum. O, quantum tunc gaudebant et Deum benedicebant.
Quarta ratio accipitur ex parte nostri, ut praetractum est, quia propterea celebrat Ecclesia adventum Domini tanto tempore, ut videlicet nos praeparemus ad digne excipiendum festum nativitatis Domini, de quo sequitur articulus tertius. (G)
Circa tertium misterium, scilicet exemplaritatis accipiamus exemplum ex gestibus et observantia Ecclesiae, quibus docemur, quid facere debeamus in hiis diebus sacris adventus. Pro praeparatione debita ad festum nativitatis dominicae digne excipiendum. Sicut enim pro festo paschae praemittitur longa quadragesima et pro pentecoste rogationes, sic pro festo nativitatis Domini praemittuntur hii dies adventus Domini, ut nos praeparemus. Et pro hoc notandum, quod Ecclesia docet nos exemplariter in quattor praecipuis, quae solet facere pro his diebus:
Secundo in ieiunii institutione
Tertio in nuptiarum prohibitione
Quarto in beatae Mariae veneratione
Primo enim Ecclesia hos dies adventus lugubriter celebrat, nam secundum morem Romanae Ecclesiae utitur nigris paramentis et subticet quaedam cantica laetitiae, videlicet Géloria in excelsis; Te Deum laudamus; Ite missa est. Tantummodo canit Alleluia, quod est canticum caelestis patriae, iuxta illus Thob. XIII.: Per omnes vicos Hierusalem, scilicet caelestis cantabitur Alleluia.[18] Sed quare hoc, nisi ad significandum, quod patres veteris testamenti propter peccatum primorum parentum fuerunt in statu lugubri in limbo, et non fuerunt digni videre faciem Dei in caelo quousque Christus satisfaceret et liberaret eos, et quia aliquando perventuri erant ad caelestem patriam, scilicet per mortem Christi, ideo Alleluia canitur. In hoc ergo docet nos nos Ecclesia, ut de peccatis nostris luctum poenitentiae assumamus hiis diebus, et sic sanctos patres invocemus, ut orent pro peccatis nostris apud Christum, alioquin ad caelestem patriam per Christi nativitatem nequaquam pervenire poterimus, quia sine poenitentia peccatori non est salus. (H)
Sed quaeritur, utrum sancti veteris testamenti sint a nobis invocandi et exorandi, ut intercedant pro nobis, cum enim Ecclesia eos non festivat vel sollemnisat sicut sanctos novi testamenti, quomodo ergo debeant invocari. Respondetur secundum Antoninum Florentinum in summa parte III. tit. XXIII. C. VI., quod sancti patres veteri testamenti, scilicet Abraham, Isac, Israel, David, Moses, Elias et alii, quicunque non sunt singillatim et specialiter canonisati a papa, sicut sancti novi testamenti, nisi diceremus eos canonisator secundum canonisationem scripturarum canonicarum, in quibus ipsorum vita legitur. Huius ratio est, quia non fuerunt in tempore plenitudinis gratiae, quae per Christum facta est, Ioh. I.[19] Unde Augustinus li. de symbolo dicit, quod nullius sanctitatem Ecclesia sollemnisat priusquam domus sanctitatis fundaretur in Christo, ideoque illi sancti non sunt festivitatibus, missis et officiis divinis colendi, sicut coluntur sancti no. te. qui sunt canonisati specialiter, verumtamen Ecclesia eos appellat sanctos et eorum sanctitatem exemplariter proponit imitandam; necnon orationibus eos invocat, ut praecipue patet in litania universali dicendo: Omnes sancti patriarchae et prophaetae, orate pro nobis, et in officio omnium sanctorum, quia si antea fuerint in limbo, iam tamen sunt in summa gloria caelesti, ergo merito a nobis invocantur praecipue pro isto tempore. (I)
Secundo ieiunium instituit Ecclesia hoc tempore, quod licet non praecipit, tamen consulit extra de observando ieiunio c. „Consilium” hoc ideo, quia ut dicit Gregorius in praefatione: corporale ieiunium vitia comprimit, mentem elevat, virtutem largitur et praemia. Haec ille. O tu peccator homo, qui non curas haec facere modo paenitendo et ieiuniando, quis novit si forte in annum futurum morieris, et sic in peccato peribis. Augustinus: Tene certum, scilicet agendo nunc poenitentiam et dimitte incertum.
Tertio nuptias prohibuit Ecclesia hoc tempore, ut patet XXXIII. q. IIII. c. „Non oportet” Et hoc est sub praecepto ita, quod licet quis possit per sola verba matrimonium contrahere in facie Ecclesiae, quia hoc non prohibetur etiam hiis temporibus, sed sollemnitatem nuptiarum ut sunt traductio sollemnis et carnalis consummatio ac eius convivia et huiusmodi celebrare interdicitur ut tenet Glossa et notat Panormitanus extra de feriis c. „Capellanus”. Qui autem faceret contrarium, peccaret mortaliter, quia facit contra interdictum Ecclesiae. Haec secundum fratrem Angelum de Clavasio. Sed quare facta est haec prohibitio pro hoc tempore? Respondetur secundum Richardum super IIII. dist. XXXIII., quia festum nativitatis Domini est maximum, pro quo consueverunt communicare fideles praeparando se, scilicet per contritionem, confessionem et satisfactionem. Nuptialis autem celebratio in conviviis, comissationibus, choreis et aliis vanitatibus retrahit animos a spiritualibus. (K)
Si quaeratur: Numquid tenetur homo sub praecepto, scilicet confiteri et communicare pro hiis diebus? Respondetur, quod licet non sit praeceptum sed consilium, tamen valde grossus rudis et indevotus est Christianus, qui nil plus vult facere, quam quod oportet praecipue pro talibus diebus.
Quarto Ecclesia hiis diebus specialius Beatam Mariam Virginem veneratur et laudibus extollit, quia tam in diurno, quam in nocturno officio aliquam antiphonam de ea canit, puta: Ecce virgo concipiet, vel Benedicta tu in mulieribus et huiusmodi, et auream missam, videlicet rorate cum evangelio Missus est et cetera huiusmodi plurima. Sed quare haec utique út suo exemplo doceat fideles hiis diebus crebrius honorare et salutare Beatam Virginem dicens: Ave Maria et cetera. Ad quod ponit tale exemplum sanctus Vincentius de Valencia in sermone dicens, quod sicut videmus quando magna domina honorabilis debet parere, tunc parentes et fratres, sorores et amici parant sibi gallinam et alia cibaria, ac vinum bonum portant, et sibi praesentant in partu decubanti, sic Virgo Maria domina omnium angelorum et hominum est domina nobilissima, cuius partus festivitas iam cito adveniet. Quid ergo sibi praesentatis, quia non indiget gallinis vel aliis huiusmodi corporalibus, sed idcirco praesentate ei dicens devote: Ave Maria tot, quot diebus Christum in utero portavit, videlicet CCLXXVII., et totidem Pater noster, et poteritis in die nativitatis recipere filium eius in sacramento altaris communicando, ac magnam gratiam apud Christum et eius matrem adquirere. Quam nobis praestet ipse idem, qui cum patre et Spiritus Sancto vivit in secula seculorum. Amen.
In illo tempore dixit Iesus discipulis suis: Erunt signa in sole, luna et stellis, et in terris praessura gentium prae confusione sonitus maris et fluctuum, arescentibus hominibus prae timore et expectatione, quae supervenient universo orbi. Nam virtutes caelorum movebuntur, et tunc videbunt filium hominis venientem in nube cum potestate magna et maiestate. His autem fieri incipientibus respicite et levate capita vestra, quoniam appropinquat redemptio vestra. Et dixit illis similitudinem: Videte ficulneam et omnes arbores, cum producunt iam ex se fructum, scitis quoniam prope est aetas, ita et vos cum videritis haec fieri, scitote quoniam prope est regnum Dei. Amen dico vobis, quia non praeteribit generatio haec, donec omnia fiant. Caelum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. Luc. XXI. c.[1] Et haec dixit Christus secundum Augustinum et doctres XI. Kalendae Aprilis, id est feria tertia post dominicam palmarum.
[Pelbartus: Pomerium de tempore, Pars hiemalis
Sermo I.]
Dominica prima adventus
Sermo primus communis et devotus
Scitote quoniam prope est regnum Dei. Luc. XXI.[2] et in evangelio hodierno. (A)
Hodie, carissimi in Christo, dies est magnae et dignissimae devotionis, quo recolitur tempus sacratissimi adventus Domini.Et haec est prima dominica totius anni, in qua primum Ecclesia laetabunde salutem nobis acquisitam per Christum, scilicet adventum annunciat Domini. Scitote quia prope est regnum Dei. Nam re vera iuxta sententiam Apostoli Eph. II.: nos, qui antea eramus longe, in sanguine Christi facti sumus prope,[3] quod teste salvatore Lu. XVII.: regnum Dei intra nos est[4] eo, quod Christus per gratiam in cordibus nostris regnat. Auscultemus ergo hodie et mente tractemus haec verba Christi, quae nobis Ecclesia proponit pro spirituali consolatione dicendo: Scitote quoniam et cetera patet in evangelio. Quoniam autem hoc regnum Dei prope est nobis factum per Christi adventum, de quo Ecclesia hoc tempore recolit, idcirco de hoc adventu tria misteria notemus pro sermone:
- Primum dicitur diversitatis
- Secundum dicitur celebritatis
- Tertium dicitur exemplaritatis
Sed quaestio occurrit, quomodo Christus Deus dicatur venire in mundum, cum sit ubique semper. Ut dicit Augustinus, unde versus: Enter potenter Deus est ubique praesenter. Nusquam enim deest, quia omnia ipse continet. Respondetur secundum, quod dicit Bernardus in sermone de adventu et concorditer doctores, quod Deus dicitur venire non per essentiam vel praesentiam aut potentiam, quia sic ubique praesens est, ut dictum est, sed venire dicitur quando in aliquo effectu apparet, qui latebat, et sic novo modo incipit esse, quo antea ibi non erat. Exempli gratia in incarnatione cepit esse in mundo per carnis assumptionem, et in mente hominis peccatoris incipit esse per gratiam, et in hora mortis vel iudicii finalis apparebit ut iustus iudex, qui antea latebat peccatam hominum punire dissimulando. O itaque peccator, convertere ad Christum, quia velis, nolis comparere te oportebit coram eo in morte et in iuditio. Vae tibi, si tunc in peccato deprehensus fueris, quia aeternaliter peribis. (C)
Circa secundum misterium, scilicet celebritatis inquirendum est: Cur Ecclesia singulis annis celebrat sacros dies adventus? Ad quod respondetur, quod potissime quattor rationibus, quas tradunt doctores:
- Prima ratio accipitur ex parte ipsius Dei
- Secunda ex parte matris et conceptionis Christi
- Tertia ex parte patrum veteris testamenti
- Quarta ex parte nostri, hoc est populi Christiani
Secunda ratio ex parte matris et conceptionis Christi, quia scilicet Virgo Maria pro isto tempore fuit gravida Christo et propinqua partui. Unde propter Christi et Matris eius honorem debemus hos dies tanquam festa eorum devotius agere cavendo peccatam et bonis operibus abundantius insudando, ut hortatur Ambrosius: Etenim quis potest sufficienter considerare quales et quantas dulcedines habuit Virgo Maria pro his temporibus filium Dei in utero portando. Ut ergo per meritum eius ac incarnationis Christi consequamur gratiam, debemus hos dies observare devotius. De hoc plura dicemus *infra III. ar.*
Tertia ratio ex parte patrum veteris testamenti, nam pro hoc tempore Ecclesia recolit sanctorum patrum desiderium ad Christi adventum, quod fuit maximum devotissimum et compassione dignissimum, quod patet ex dicto Christi Ioh. VIII.: Abraham pater vester exultavit ut videret diem meum.[11] Eodem modo et alii iuxta illud Lu. X.: Multi reges et prophetae voluerunt videre, quae vos videtis.[12] Denique fuit et compassione dignisimum, quia omnes detinebantur in limbo tanquam in carcere sedendo, in tenebris et umbra mortis. Unde hoc eorum desiderium recolit Ecclesia hiis diebus, ut eorum exemplo excitet nos ad Christi dilectionem et fervidum amorem, unde et in epistola hodierna canit: fratres, hora est iam nos de somno, scilicet peccati et teporis fugere. Rom. XIII.[13] (E)
Sed hic occurrunt quaestiones aliquae pertractandae, scilicet ut melius possimus cognoscere statum sanctorum illorum. Prima quaestio de loco, scilicet ubi est ipse limbus patrum, in quo a principio mundi usque ad Christum steterunt. Respondetur secundum Richardum de media villa super IV. dist. XLV. et concorditer omnes doctores, quod in inferno, qui creditur esse sub terra in centro, ubi sunt quattor receptacula animarum tanquam maximae cavernae putei profundissimi, de quo dicunt astronomi, quod a superficie terrae distat tribus milibus ducentis quinquaginta miliaribus secundum mensuram semidiametri terrae ut habetur in Catholicon. Itaque in inferno infimum receptaculum animarum est infernum damnatorum. Super hoc secundum est limbus puerorum in originali decedentium. Supra hoc tertium est Purgatorium, supra quod quartum est limbus patrum in quo ante Christi liberationem requiescebant omnes animae sanctorum, quae nihil purgabile secum portaverant, et etiam quae de Purgatorio per satisfactionem purgatae ascendebant. Hodie autem illuc nulla anima habet ire, scilicet huius loco evolat in caelum sicut ignis purus, qui nil habet retardativum, statim ascendit sursum. Ibi ergo, scilicet in limbo steterunt omnes sancti patres, qui dictus est (???) sinus Abrahae Luc. XVI.[14] eo, quod Abraham primus fidem unius Dei et Christi accepit, cuius fidei imitatores illuc ducebantur per futurum tunc Christum inde liberandi, et sic patet. Haec secundum Richardum. (E)
Secunda quaestio, utrum ipsae animae patrum potuerint inde exire dum voluerunt, scilicet ad mundum istum vel ad caelum aut quocunque. Ad hoc respondetur secundum eundem Richardum et doctores ubi supra breviter, quod differentia est inter animas bonas et reprobas.Nam animae defunctorum bonae ut sunt animae in caelo beatae et in Purgatorio etiam exsistentes, ac etiam illae, quae ante Christi adventum erant in limbo omnes istae voluntate sua conformes erant et sunt divinae voluntati, ideoque exire noluerunt et nolunt nisi quando hoc videbant placere Deo ex aliqua speciali causa. Sicut patet de Moyse, qui Deo iubente exivit ad montem Thabor in Christi transfiguratione, et iterum in limbum rediit, ut probat Augustinus li. de cura pro mortuis agenda. Unde Hieronymus contra vigilantium dicit: animas sanctorum cum voluerint tumulis suis esse praesentes, scilicet quando Deus vult, et sic etiam aliquando apparere aliis iuxta Dei voluntatem ex causis specialibus, licet nobis occultis. Sed animae reprobae et damnatae vellent quidem exire etiam contra Dei voluntatem, sed non possunt, quia prohibent Dei voluntate, et hoc est eis in poenam. Raro tamen quando Deus permittit ex aliqua causa, ut appareant et iterum redeant ad locum tormentorum, exeunt nec per hoc interim exeunt omnimodam poenam, sed tantummodo locum, quia damnata anima semper secum portat vermem consciae et dolorem sensualem. O ergo peccator. Pertimesce et age poenitentiam, ut talem evadas damnationem aeternam. (F)
Tertia quaestio, utrum ipsi sancti patres in limbo habuerit (???habuerint) aliquam consolationem in tali tristitia carceris. Respondetur secundum doctores, quod licet ibi fuerint in pluribus tristitiis, tum quia erant in tenebris exterioribus, quae sunt in locis infernalibus Matth. XXII.[15] Tum quia erant exules a patria et a lumine gloriae desideratae extranei. Tum etiam quia exprobrabantur a malignis saepe spiritibus, et tum quia prae desiderio dilatione liberationis affligebantur, nihilominus tamen habebant maximas et plurimas consolationes in gratia Dei. Primo, quod ab inferno inferiori, scilicet damnatorum sunt, per Dei gratiam ne incurrerent, liberati. Secundo, quia a poena sensus erant extranei. Tertio quia de gloria futura per Christi passionem assequenda erant certificati. Quarto quia per animas successu temporum ad eos descedentes consolabantur de hoc, quod appropinquare Christi adventum eisdem plurime huiusmodi sanctorum animae annunciabant. Nam contemplari possumus, quomodo Adam, Eva et abel aliique multi et innumerabiles iusti a principio mundi in illa regione tenebrosi carceris desiderabant nova sibi prospera audire. Tandem post annos bis mille a principio mundi venit ad eos Noe, qui pauca bona dicere potuit, sed de diluvio nunciavit. Deinde post Noe circe mille annos venit Abraham, qui submersionem Sodomorum nunciavit et sibi factam de Christo promissionem. Deinde Iacob, tandem Ioseph, postea Moses, qui se eduxisse filios Israel ex Aegypto nunciavit, et dixit, quod prophetam, id est Christum suscitavit Deus ex eis. Deut. XVIII.[16] Postea David dixit: Iuravit Dominus David veritatem: de fructus ventris tui ponam super sedem tuam.[17] Postea Isaias venit et nunciavit sibi revelatum fore, quod ecce virgo concipiet et pariet filium. Tandem Ieremias post David circa annos CCCCC dixit: Hierusalem per Chaldeos destructam et populum Israel captivatum et ductum in Babilonem. Indeque post annos LXX liberandum et quod novum faciet Dominus super terram: femina, id est virgo circumdabit virum, id est Christum in utero. Postea Daniel venit nuncians LXX hebdomadas abbreviatas ut veniat Christus, quae faciunt CCCCXC annos. Deinde a David post annos MC Christo nato venerant innocentes. Postea Symeon et Anna. Postea Iohannes Baptista. Tandem Ioseph nutricius Christi et quaelibet optima nova retulit de Christo ad consolationem patrum. O, quantum tunc gaudebant et Deum benedicebant.
Quarta ratio accipitur ex parte nostri, ut praetractum est, quia propterea celebrat Ecclesia adventum Domini tanto tempore, ut videlicet nos praeparemus ad digne excipiendum festum nativitatis Domini, de quo sequitur articulus tertius. (G)
Circa tertium misterium, scilicet exemplaritatis accipiamus exemplum ex gestibus et observantia Ecclesiae, quibus docemur, quid facere debeamus in hiis diebus sacris adventus. Pro praeparatione debita ad festum nativitatis dominicae digne excipiendum. Sicut enim pro festo paschae praemittitur longa quadragesima et pro pentecoste rogationes, sic pro festo nativitatis Domini praemittuntur hii dies adventus Domini, ut nos praeparemus. Et pro hoc notandum, quod Ecclesia docet nos exemplariter in quattor praecipuis, quae solet facere pro his diebus:
Primo in lugubri celebratione
Secundo in ieiunii institutione
Tertio in nuptiarum prohibitione
Quarto in beatae Mariae veneratione
Primo enim Ecclesia hos dies adventus lugubriter celebrat, nam secundum morem Romanae Ecclesiae utitur nigris paramentis et subticet quaedam cantica laetitiae, videlicet Géloria in excelsis; Te Deum laudamus; Ite missa est. Tantummodo canit Alleluia, quod est canticum caelestis patriae, iuxta illus Thob. XIII.: Per omnes vicos Hierusalem, scilicet caelestis cantabitur Alleluia.[18] Sed quare hoc, nisi ad significandum, quod patres veteris testamenti propter peccatum primorum parentum fuerunt in statu lugubri in limbo, et non fuerunt digni videre faciem Dei in caelo quousque Christus satisfaceret et liberaret eos, et quia aliquando perventuri erant ad caelestem patriam, scilicet per mortem Christi, ideo Alleluia canitur. In hoc ergo docet nos nos Ecclesia, ut de peccatis nostris luctum poenitentiae assumamus hiis diebus, et sic sanctos patres invocemus, ut orent pro peccatis nostris apud Christum, alioquin ad caelestem patriam per Christi nativitatem nequaquam pervenire poterimus, quia sine poenitentia peccatori non est salus. (H)
Sed quaeritur, utrum sancti veteris testamenti sint a nobis invocandi et exorandi, ut intercedant pro nobis, cum enim Ecclesia eos non festivat vel sollemnisat sicut sanctos novi testamenti, quomodo ergo debeant invocari. Respondetur secundum Antoninum Florentinum in summa parte III. tit. XXIII. C. VI., quod sancti patres veteri testamenti, scilicet Abraham, Isac, Israel, David, Moses, Elias et alii, quicunque non sunt singillatim et specialiter canonisati a papa, sicut sancti novi testamenti, nisi diceremus eos canonisator secundum canonisationem scripturarum canonicarum, in quibus ipsorum vita legitur. Huius ratio est, quia non fuerunt in tempore plenitudinis gratiae, quae per Christum facta est, Ioh. I.[19] Unde Augustinus li. de symbolo dicit, quod nullius sanctitatem Ecclesia sollemnisat priusquam domus sanctitatis fundaretur in Christo, ideoque illi sancti non sunt festivitatibus, missis et officiis divinis colendi, sicut coluntur sancti no. te. qui sunt canonisati specialiter, verumtamen Ecclesia eos appellat sanctos et eorum sanctitatem exemplariter proponit imitandam; necnon orationibus eos invocat, ut praecipue patet in litania universali dicendo: Omnes sancti patriarchae et prophaetae, orate pro nobis, et in officio omnium sanctorum, quia si antea fuerint in limbo, iam tamen sunt in summa gloria caelesti, ergo merito a nobis invocantur praecipue pro isto tempore. (I)
Secundo ieiunium instituit Ecclesia hoc tempore, quod licet non praecipit, tamen consulit extra de observando ieiunio c. „Consilium” hoc ideo, quia ut dicit Gregorius in praefatione: corporale ieiunium vitia comprimit, mentem elevat, virtutem largitur et praemia. Haec ille. O tu peccator homo, qui non curas haec facere modo paenitendo et ieiuniando, quis novit si forte in annum futurum morieris, et sic in peccato peribis. Augustinus: Tene certum, scilicet agendo nunc poenitentiam et dimitte incertum.
Tertio nuptias prohibuit Ecclesia hoc tempore, ut patet XXXIII. q. IIII. c. „Non oportet” Et hoc est sub praecepto ita, quod licet quis possit per sola verba matrimonium contrahere in facie Ecclesiae, quia hoc non prohibetur etiam hiis temporibus, sed sollemnitatem nuptiarum ut sunt traductio sollemnis et carnalis consummatio ac eius convivia et huiusmodi celebrare interdicitur ut tenet Glossa et notat Panormitanus extra de feriis c. „Capellanus”. Qui autem faceret contrarium, peccaret mortaliter, quia facit contra interdictum Ecclesiae. Haec secundum fratrem Angelum de Clavasio. Sed quare facta est haec prohibitio pro hoc tempore? Respondetur secundum Richardum super IIII. dist. XXXIII., quia festum nativitatis Domini est maximum, pro quo consueverunt communicare fideles praeparando se, scilicet per contritionem, confessionem et satisfactionem. Nuptialis autem celebratio in conviviis, comissationibus, choreis et aliis vanitatibus retrahit animos a spiritualibus. (K)
Si quaeratur: Numquid tenetur homo sub praecepto, scilicet confiteri et communicare pro hiis diebus? Respondetur, quod licet non sit praeceptum sed consilium, tamen valde grossus rudis et indevotus est Christianus, qui nil plus vult facere, quam quod oportet praecipue pro talibus diebus.
Quarto Ecclesia hiis diebus specialius Beatam Mariam Virginem veneratur et laudibus extollit, quia tam in diurno, quam in nocturno officio aliquam antiphonam de ea canit, puta: Ecce virgo concipiet, vel Benedicta tu in mulieribus et huiusmodi, et auream missam, videlicet rorate cum evangelio Missus est et cetera huiusmodi plurima. Sed quare haec utique út suo exemplo doceat fideles hiis diebus crebrius honorare et salutare Beatam Virginem dicens: Ave Maria et cetera. Ad quod ponit tale exemplum sanctus Vincentius de Valencia in sermone dicens, quod sicut videmus quando magna domina honorabilis debet parere, tunc parentes et fratres, sorores et amici parant sibi gallinam et alia cibaria, ac vinum bonum portant, et sibi praesentant in partu decubanti, sic Virgo Maria domina omnium angelorum et hominum est domina nobilissima, cuius partus festivitas iam cito adveniet. Quid ergo sibi praesentatis, quia non indiget gallinis vel aliis huiusmodi corporalibus, sed idcirco praesentate ei dicens devote: Ave Maria tot, quot diebus Christum in utero portavit, videlicet CCLXXVII., et totidem Pater noster, et poteritis in die nativitatis recipere filium eius in sacramento altaris communicando, ac magnam gratiam apud Christum et eius matrem adquirere. Quam nobis praestet ipse idem, qui cum patre et Spiritus Sancto vivit in secula seculorum. Amen.
[1]
Lc 21, 25-33
[2]
Lc 21, 31
[3]
„Cf.” Eph 2,13
[4]
„Cf.” Lc 17,21
[5]
Ioh 1,11
[6]
Ioh 1,14
[7]
Ioh 14, 23
[8]
„Cf.” Mt 24,44
[9]
Lc 21,27
[10]
„Cf” Lc 13,5
[11]
Ioh 8,56
[12]
„Cf” Lc 10,24
[13]
Rm 13,11
[14]
„Cf” Lc 16,22
[15]
„Cf” Mt 22,13
[16]
„Cf” Dt 18,15
[17]
Ps 131,11
[18]
„Cf” Tb 13,22
[19]
„Cf” Ioh 1,16-17