Szerkesztés alatt
ST 10.4.1
Articulus primus, quomodo
vita activa Beatae Mariae designatur in evangelio assumptionis Mariae
per Marthae actionem
Circa primum mysterium de vita activa Beatae Mariae, significata in Martha prima fronte tria dubia inquirenda nobis occurrunt:
Primum dubium seu quaestio prima est, unde et cur sic ecclesia agit, quod in assumptionis sollemnitate praecipua, non legit, aliquid evangelium pertinens ad Beatam Virginem Mariam. Sed hoc quod pertinet ad Martham et Magdalenam videlicet: Intravit Iesus in quoddam castellum, id est in berbainam, et mulier quaedam, Martha nomine excepit illum in domum suam, et huic erat soror nomine Maria,1 scilicet Magdalena etc.
Ad hoc protinus respondetur secundum Anthonium Flor. quarta parte suae summae ti. XV. ca. XIII., quod hoc evangelium quantum ad sensum litteralem. Verum quidem non pertinet ad Beatam Virginem, sed ad Martham et Magdalenam. Quantum autem ad sensum spiritualem et allegoricum congruentissime pertinet totum ad Beatam Virginem plusquam ad alterum, et ideo bene potest de ipsa hoc evangelium legi. Sed quare in sollemnitate assumptionis potius, quam in aliis festivitatibus Beatae Virginis legatur. Dici potest, quod ut ecclesia suos filios doceat et alliciat in exemplo Beatae Virginis Mariae, quae hodie est assumpta in caelum, et ad summa praemia provecta meritorum. Qualiter videlicet et quibus meritis etiam ipsi fideles valeant promereri, ut assumantur et perveniant ad illam caelestem vitam fruitivam beatorum. Nam ut dicunt Augustinus et Richardus, idcirco sanctorum gesta in ecclesia leguntur, et festa eorum celebrantur, quatenus eos imitari studeamus in virtutibus, quorum festa rcolimus, ut sic ad eorundem societatem in caelo pertingere valeamus. Itaque advertendum, quod in hoc sacro evangelio figuratur et designatur triplex vita spiritualis, sicut dicunt Gregorius, Angus et alii catholici doctores.
Prima est vita activa gratia informata, haec significatur in actione Marthae, quae excepit Iesum in domum suam, et satagebat circa frequens ministerium, et et sic sollicita turbabatur circa plurima.
Secunda est vita contemplativa Deo associata, haec significatur in contemplatione Magdalenae, de qua dicitur in evangelio, quod sedebat secus pedes Domini Iesu, et audiebat verbum illius, et ipsa de sororis suae cura non erat sollicita, sed tantummodo verbi Christi dulcedini intendebat etc.
Tertia est spiritualis vita, quae dicitur fruitiva in gloria caelesti firmata, haec significatur in optima parte, quam elegit sibi Maria, quae non auferetur ab ea in aeternum.
Prima vita est bona, secunda melior, tertia optima. Per primam pervenitur ad secundam, et per utramque ad tertiam, quia actio, quae scilicet consistit potissime in exercitio virtutum moralium, disponit ad contemplationem, sicut dicit Gregorius VI. lib. Moral. Qui – inquit – contemplationis arcem tenere desiderant, necesse est, ut prius in campo actionis se probent. Denique per merita utriusque, scilicet actionis et contemplationis huius vitae pervenitur ad praemia ampliora supernae vitae, scilicet fruitivae. Unde ex his docemur, quod sicut Beatissima Virgo in pnti exercitando se in vita activa et contemplativa pervenit hodie ad fruitionis supernae summa praemia. Ita et nos in his exercitari debemus in vita pnti, ut cum Christo et sancta eius matre regnare et frui valeamus in vita caelesti. O Deus meus, quid tunc erit de mundanis, quibusdam hominibus bestialiter heu viventibus et totam vitam in voluptatibus carnis et mundi vanitatibus ex pendentibus. Vere tales regnum Dei non possidebunt sacrae scripturae, teste eloquio. Attende tibi, o homo, ne perdas maxima bona caelestia pro delectamento momentaneo, et ut loquar cum Ps.: Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus,2 quia multa flagella peccatoris in inferno. Disce miser exemplo Beatae Virginis spiritualiter vivere nunc in actione pietatis, nunc vero in contemplatione pro loco et tempore exerceri, ut finem bonum et optimam vitam fruitivam cum in ipsa possis fortiri.
Secunda quaestio seu dubitatio occurrit circa principium evangelii, quid designatur per hoc, quod dicitur: Intravit Iesus in quoddam castellum.3 Ad quod respondetur secundum doctores, praecipue Anthonius, ubi supra, quod hoc significat ingressum Filii Dei in mundum. Nam mundus iste castellum dicitur, quia habet conditiones castelli rebellis contra Deum, in quo principatur diabolus per varia vitia. Mundus enim totus in maligno positus est, I. Ioh. II.4
Nimirum primo castellum forte fundatur in alto monte, ita mundus iste positus est, et fundamentum habet in alto superbiae et pompae.
Secundo ad instar castri mundus munitus est lapidibus duris, qui frangi non possunt, videlicet avaritiae, usurae, fraudulentiae, simoniae, rapinae, quia ita duri sunt in mundanis hominibus tales defectus, ut frangi non possint per iacula verbi dici. Quis enim est, qui velit restituere rapinas usuras, et beneficia simoniaca relinquere quasi nullus.
Tertio, quia ad instar castri habet fossatum plenum aquis immundis luxuriae et foetidis, in quibus sunt ranae coax acclamantes et persuadentes in eis perseverare.
Quarto, quia est clausum per invidiam et odium non intromittens divinam charitatem et fraternam.
Quinto, quia habet provisionem diversarum escarum per gulam.
Sexto, quia habet arma diversa per intra, ut linguam ad detractationes et vituperia facienda, manus ad vindictam, et arma ad occisiones et mutilationes fraternas.
Septimo est quietus per accidiam, quia ergo hoc castellum erat Deo rebelle et inoboediens, ideo misit filium suum ad subiugandum, qui veniendo in hunc mundum, principem mundi, id est diabolum eiecit foras, ipsomet teste Io. XII.: Nunc iudicium est mundi, nunc princeps mundi huius eiicietur foras etc.5 Sed heu mulieri ad huc hominum impiorum pactum indissolubile firmant cum diabolo sese ipsi subiicientes, ad quaeque vitia per petranda.
Sed quid erit in fine mundi talibus, utique dicet eis Christus. Ite maledicti in ignem aeternum, qui paratus est diabolo, cui servistis, et angelus eius, Mat. XXV.6 Ve illis et ve quia eosdem daemones habent tortores sempiternos, quibus hic servierunt, ut dicit Gregorius etc.
Tertia quaestio vel dubitatio, qualiter per actionem Marthae figuratur et significatur actio seu activa vita Beatae Virginis Mariae, vel in quibus eius actibus. Ad quod respondetur secundum Anthonium, ubi scriptum et concorditur alios doctores sacrae paginae, quod potissime in tribus, ut pater ex sacra lectione evangelii:
- Primo in exceptione
- Secundo in ministratione
- Tertio in turbatione.
Primo quidem in Salvatoris exceptione, quia scribitur, quod cum intravit Iesus in castellum, id est mundum iustum, mulier quaedam, Martha nomine excepit illum in domum suam.7 Ubi nota verba et signa mysteria, quia dicitur, quod mulier excepit Iesum, et quod Martha nomine excepit illum, et quod in domum suam excepit ipsum Dei, videlicet Filium, quae omnia et singula significant modum conceptionis Christi factae in utero Beatissimae Virginis.
Nam primo Beata Virgo excepit Iesum, Dei Filium, quando venit in hunc mundum, quia concepit eum, et convenienter dicitur, mulier cecepit eum, quia mulier ethimologisatur, quasi molliens herum, id est Dominum, vel herem, id est Christum. Unde propter hoc antomasticae Beata Virgo dicitur mulier secundum Iacob d. vor. in suo mariali, quia haec mulier Maria in tantum emollivit Deum, et placavit ac mitigavit, ut nostros defectus susciperet in suo sacro utero, qui defectum nesciebat fieretque passibilis et mortalis famescens et sitiens atque nostras iniquitates ipse portaret satisfaciendo et miserendo nostri, qui ante vel quondam de minoribus peccatis duram vindictam expetebat, ut de diluvio et sodomitis, quos antiquitus dure punivit. Modo vero, cum fere per totum mundum sint maiores in illis criminibus non facit, his punito in mundo, sed patienter expectat, proinde eum Christus in cruce penderet videns matrem dixit: Mulier ecce filius tuus, Ioh. IX.,8 quasi diceret. Ecce vere tu, mulier, quae me tantum mollivisti et mitigasti, ut tot et tantas poenalitates, quibus nunc afficior in cruce susciperem in tuo utero pro genere humano, et ut sic acerbissia morte morerer, fecisti, et me inclinasti sic ad misericordiam. Ecce ergo filius tuus, id est homo, quilibet in gratia, ut sis et tu pro eis interventrix, pro quorum salute, ego nunc sto in tormentis. Unde et ipsa Beata Virgo significatur per virginem, quae ferocissimum rinocerontem emollit, et in sinu suo dormire facit, et sic vinculatur, capitur et occiditur. Ecce ergo patet propositum in mysterio praedicto, quia mulier excepit Iesum.
Secundo Beata Virgo excepit Iesum, tanquam Martha nomine. Haec quippe Martha secundum hystorias dicitur fuisse virgo. Et interpretatur Martha, id est provocans seu dominans, secundum quod dicit Hieronymus. Et ideo convenienter significat Beatam Virginem, quae per suam virginitatem et humilitatem provocavit Dominum Iesum venire in suum uterum, et ipsa facta est domina mundi, unde ipsa cecinit Luce. I.: Quia respexit humilitatem ancillae suae, ecce enim ex hoc beatam me dicent, tanquam dominam mundi, omnes generationes.9
Tertio Beata Virgo excepit Iesum in domum suam, id est in uterum proprium, unde canit ecclesia. Domus pudici pectoris templum repente fit Dei, intacta nesciens virum verbo concepit filium. In hac sacra domo, scilicet uteri virginalis plusquam Martha, immo prae omnibus excellentissime incorporabiliter ipsa Beata Virgo exhibet Christo opus active, ut claret per singula opera misericordiae. Nam ibi Deum pro nobis egenum factum vestivit carne a spiritussancto formata de suo mundo corpore. Item ipsum aluit cibando et potando in utero sacro novem mensibus habitantem de sanguine suo purissimo et virgineo. Ipsum quasi tenerrimum et infirmum fovit, ipsum hospitio virginali receptum quietavit, tamquam in lecto gratissimo, quem et sedula devotione adorando nasci expectavit ex utero. O quanta charitate, quanta mentis hilaritate quotidie ipsi in utero manenti gratias egit pro eo, quod in eius uterum descendere Dei Filius dignatus sit, ecce ergo prima actio.
Secunda actio Beatae Virginis significatur in Marthae ministratione, quia Martha – inquit – satagebat circa frequens mysterium. Hoc certe opus fecit Beata Virgo in tempore conversationis Christi in mundo, ut patet per singula. Equidem in eius nativitate ministravit sola Maria, quia ut dicit Hieronymus. Nulla obstetrix, nulla ibi mulierum sedulitas intercessit, sed ipsa sola Virgo de terra Christum natum levavit, ipsa nudum pannis involuit, ipsa sola famescentem lacte virgineo cibavit et portavit, ipsa ulnis portavit et balneavit. O quam frequenter ipsum, ut filum osculabatur et ut Deum amplexando et adorando venerabatur. Et certe pie creditur, quod quotienscumque eum manibus tangere oportebat, vel contrectare in ulnas suscipiendo, aut in gremium primum eundem adorabat genuflexo et capite inclinato, sicut et sacerdos quotienscumque in altari accipit manu corpus Christi in eucharistia, totiens primum adorat etc. Tandem cum accrevisset Christus sola ipsa sibi fecit tunicam inconsutilem. Et quis potest cogitare sufficienter, quamdulciter XXX annis cum ipso conversata sit in una mensa comedendo, cibum ei apponendo, et dulcissime alloquendo se mutuo, atque in omnibus necessitatiis ministrando, vel oboedientiam Christi, quam sibi, ut matri reverende exhibebat videndo, quia erat subditus eis, scilicet parentibus, Lu. II.10 Denique ipsam eum usque ad passionem secuta est, et cum aliis mulieribus sanctis praedicationem eius audivit, et ei ministravit, ut dicere possit illud Ecci. XXIV.: In habitatione sancta coram ipso ministravi.11 Ecce secunda actio, qua domina mundi Maria satagebat circa frequens mysterium.
Tertio opus activae Beatae Virginis significatur in Marthae turbatione, quia ait: Martha, Martha, sollicita es et turbaris erga plurima. Hoc nempe fecit Beata Virgo in filii passione. Tunc enim turbata est secundum sensitivam partem et sollicita erat circa plurima, quia videbat per plurima vulnera lacerari carnem Christi. Etenim quando audivit eum captum adeo turbata est, ut vix r maneret in ea spiritus prae dolore, et tunc ad se reversa sollicita erat eum videre, si quomodo posset antequam occideretur. Item mane feriae sextae, cum vidisset eum duci ad Pylatum, facie consputum, aliquis tumefactum, ligatis post tergum manibus more latronum, vix poterat prae dolore capere anhelitum, et tunc sollicita erat, si posset appropinquere et filium consolari materno amplexu. Tandem quando vidit eundem duci ad montem Calvariae baiulantem sibi crucem, O quam sollicita erat, et dicebat, o fili mi praeducis, nate, utinam possem te iuvare, utinam daretur mihi crucifixum et audivit sitio clamantem, quantum putas turbabatur prae doloris angustia et sollicita erat, ut aquam frigidam praebere posset, et dicebat forte similia verba. O dilectissime fili, o nate mi amantissime, ego tibi in pueritia dedi lac virgineum. Et nunc ecce etiam poculum aquae tribuere nequaeo, ut refrigerem te, et plura talia, unde Augustinus. Quis extimare potest, quanto merore et dolore, vulnerabatur maternum cor super unici et naturalis filii passione, quem tam caste concepit, tam gaudiose peperit, tam dulciter aluit, vidit eum ligatum, et solvere non potuit, vidit corpus vulneratum, et alligare non valuit, vidit sanguinem fluentem, et abstergere nequivit. Caput inclinatum et sustentare non potuit, flentem et consolari non valuit, audivit sitio clamantem, et ei aquam ministrare nequivit. Vere ergo ipsa dicere poterat, illud Ps.: Turbata sunt omnia ossa mea, et anima mea turbata est valde,12 et hoc tum pro filii passione, tum pro discipulorum scandalisatione, tum pro Iudeorum obstinatione. Ecce turbatio Mariae.
O itaque homo christiane, disce exemplo Mariae Christum in tui cordis hospicium suscipere per fidem et boni propositum, satage eidem ministrare per charitatis ac pietatis opera ac pnie vere exercitia. Denique eius passionem meditando et conpatiendo defle, ut addatur tibi gratia in praesenti, et gloria in futuro, quia dicente apostolos, si conpatimur et conregnabimus.