Szerkesztés alatt
Articulus secundus, quod
sancta Elizabeth commendavit Beatam Mariam in sua virginitate
de triplici gratia benedictionis, ut patebit infra.
Capitulum I. 02 01 02 01
Secundum mysterium dicitur virginalis benedictionis. Hac quippe benedictione commendavit Virginem gloriosam Elizabeth in ista visitatione, cum exclamavit Spiritu Sancto repleta, et ait: Benedicta tu inter mulieres et benedictus fructus ventris tui! Lu. I. ca. Quid ista benedictio importet et de singulis partibus huius sententiae vel dicti satis abunde tractavimus *libro I. parte V. ar. II. c. V. et ar. III. c. II.* Nihilominus pro complemento sermonis etiam in hoc loco aliqua utilia tractabimus de ista Virginis benedictione.
Notandum ergo, quod ista sanctissima mulier, Elizabeth Spiritu Sancto edocta in premissis verbis commendat Beatam Virginem triplici benedictione.
- Primo benedictione gratiae
- Secundo benedictione gloriae
- Tertio benedictione prolis virgineae
Primo commendatur Beata Virgo de benedictione gratiae, cum dicitur: Benedicta tu. Nam benedictio Dei in praesenti vita non est aliud in re, nisi gratiae infusio. Iuxta illud Ps.: Anima eius in vita ipsius benedicetur.1 Vita quippe animae in praesenti et divina gratia, cuius infusione statim anima iustificatur et vivificatur, ut volunt doctores super IV. Sententiarum dist. VII.: Et sic ille homo in praesenti dicitur benedictus veraciter, qui habet Dei gratiam, per quam solam benedictio divina adipiscitur et adepta possidetur. Unde Prover. X.: Benedictio Domini super caput iusti, os autem impiorum operit iniquitas.2 Hinc est, quod omnes, qui in peccatis vivunt, maledicti in Sacra Scriptura dicuntur. Ps.: Maledicti, qui declinant mandatuis tuis. Item Ecci. XLI.: Vae nobis, viri impii, qui dereliquistis legem altissimi, quoniam si nascemini, in maledictione estis! Et si moriemini, in maledictione erit pars vestra.
Proinde a Domino Iesu omnes mali in extremo iudicio maledicentur dicendo: Ite – inquit – maledicti in ignem aeternum! Matth. XXV. Boni vero, qui vixerunt in gratia Dei econtrario benedicentur dicendo: Venite – inquit – benedicti patris mei etc. Itaque ad propositum, exquo Beata Virgo fuit summe gratiosa et virtuosa, merito prae cunctis dicitur benedicta et divina benedictione plenissima. Quod luculentius declaratur praecipue tripliciter:ű
- Primo ex parte animae
- Secundo ex parte corporis
- Tertio angelicis verbis ex parte utriusque
Primo inquam ex parte animae, nam si quaeras, per quae vel qualiter anima humana promeretur a Deo specialem benedictionem in praesenti et in futuro, respondetur, quod praecipue per tria. Iuxta illud Ps.: Dominus memor fuit nostri et benedixti nobis. Benedixit domui Israel, quod interpretatur Deum videns, scilicet per fidem veram Christianam. Ecce primum, sequitur: Benedixit domui Aaron, quod interpretatur mons fortitudinis, scilicet in cavendo a peccando et perseverando in bono. Ecce secundum, subditur: Benedixit omnibus, qui timent Dominum pusillis cum maioribus. Ecce tertium, scilicet timor Dei et eius oboedientia mandatorum.
Sed quoniam Beata Virgo fuit fidelissima atque purissima, et constantissima in bono et Dei particeps obtemperatissima prae omnibus, ergo maximam promeruit gratiae benedictionem et dulcedinem in summa plenitudine. Unde Hieronymus in sermone De assumptione dicit: Bene salvatur gratia plena, scilicet ab angelo. Ceteris autem per partes Mariae vero se tota infudit gratiae plenitudo. Et per consequens divinae benedictionis etc.
Secundo ex parte corporis, quoniam dicente Augustino in sermone De nativitate Virginis: Maledictio Evae in benedictionem mutatur Mariae. Nimirum maledictio Evae omnium mulierum fuit praecipue triplex. Gen. III.: Multiplicabo aerumnas tuas. Ecce prima, scilicet aerumnosa impregnatio, in dolore paries filios secunda, sub viri potestate eris tertia. Harum oppositas benedictiones habuit Maria, quia concepit in mundicia virginali et sine gravamine fuit gravidio, atque omnibus viris, immo et angelis praelata et domina. Unde et Ioseph, sponsus eius eidem servivit ut dominae mundi.
Sed quaeritur, unde probari potest, quod Beata Virgo nullm gravamen habuerit portando Christum, cum habuerit corpus ponderosum Christus, in quo praedominatur natura terrae, sicut in aliis hominbus? Nam et Christus itineris fessitudinem gravabatur. Respondetur secundum doctores, praecipue Albertum super „missus est”, quod probatur istud multipliciter. Primo ex orationibus. Prima ratio ex parte Dei, qui portabat se portantem, ut dicit Augsutinus et sic contra consuetudinem pregnantium se fecit leviorem. Secunda ratio ex parte Christi, quia fuit multum amantissimus Virgini, unde licet Virgo sicut etiam ipse Christus aliquando fatigabatur, et sic gravabatur lassitudine corporali, tamquam Virgo tenerrima in longo itinere ac laboribus et servitiis circa Christum necnon paenuriis, famis et sitis etc. Tamen prae amoris magnitudine pro nullo ducebat talia, quia ut dicit Augsutinus: Omnia gravia et immantia laeva et prope nulla facit amor. Tertia ratio ex parte matris, quia concepit Christum secundum statum innocentiae et non secundum statum naturae corruptae, immo miraculose in virginitate. Ergo sicut statu innocentiae non fuisset gravamen vel dolor in matre, ita mater Dei debuit evadere maledictiones matrum etc.
Secundo probatur exemplis. Nam videmus, quod corpus proprium non gravat naturaliter, sicut nec fructus arbori unius, ita corpus Christi, quod fuit unum naturaliter cum corpore matris Virginis, quae concepit sine alieno semine de proprio purissimo sanguine non gravavit Virginem.
Tertio probatur auctoritatibus, quia ut ait Bernardus et canit ecclesia: Beata Virgo fuit sine gravamine gravida et sine dolore puerpera. Et hoc convincitur ex Evangelio, quoniam mox prius??? conceptum ascendit Maria in montana cum festinatione, et etiam ex eo, quod angelus eam salutabdo dixit: Ave, id est sine vae, scilicet culpae et poenae.
Tertio
declaratur summa benedictio Mariae ex ipsis verbis angelicis, nam dixit
ei angelus: Ave gratia plena, Dominus tecum etc., ubi secundum
Albertum super „missus est” quadruplex Mariae excellentia
super omnes exprimitur. Primo excellentia naturae et eius exemptionis
ab omni maledictione, cum dicitur: Ave, id est sine vae naturae
culpae et poenae. Secundo excellentia gratiae, cum dicitur: gratia
plena. Tertio excellentia gloriae, quia Dominus tecum
Augustinus: Non sicut mecum, quia tecum in ventre, tecum
in mente. Quarto excellentia privilegii et benedictionis
divinae: benedicta tu etc., et sic patet.
Capitulum II. 02 01 02 02
Secundo commendatur Beata Virgo de benedictione praeeminentiae et praecellentis gloriae, cum dicitur: inter mulieres, Glossa: id est prae omnibus mulieribus tu sola singulariter es benedicta.
Ubi notandum, quod Beatissima Virgo benedicta est et praeeminet super omnes angelicos choros, super omnes sanctos et super omnes sanctas non solum gratiae, sed etiam gloriae benedictione. Primo super omnes angelicos choros claret inductive, quia omnium perfectiones et dignitates ac officia ipsa sola universaliter multo felicius habet. Nimirum primo angelorum est officium nunciare minora, sed Beata Virgo toti humano generi nunciavit gratiam perditam esse inventam, cum cecinit Canticum dicens: Magnificat anima mea Dominus, et fine: Suscepit Israel puerum suum recor. mis. suae. Sicut etc. Item angelorum officium est animas hominum custopdire, sed Beata Virgo summi hominis, id est Christi, qui est caput omnis Ecclesiae corpus et animam in suo utero et gremio portando fovit et custodivit. Et denique omnium fidelium animas sub alis suae pietatis fovet et custodit ac protegit. Unde orat ecclesia: Maria, mater gratiae, mater misericordiae, tu – inquit – nos ab hoste protege et in hora mortis suscipe!
Secundo archangelorum officium est maiora Dei secreta et consilia scire et nunciare, praecipue incarnationis divinae mysterium, quod maximum inter cetera secreta est. Hoc superiores cognoverunt per infusam inspirationem, medii a superioribus per illuminationem, tandem homines per angelicam revelationem et apostolorum praedicationem. Sed Beata Virgo hoc cognovit per experientiam et certificationem, quando eius corpus et animam Deus ipse inhabitavit, Ps.: In sole, id est in anima Virginis, quae erat sol per ardentem charitatem posuit tabernaculum suum, et ipse tamquam sponsus procedens de thalamo suo, id est utero virginali.
Tertio officium virtutum est miracula facere non aliquid denuo creando, sed Deo ministerium exhibendo. Sed Beata Virgo in maximo miraculo ministerium exhibuit, quando consensum praebuit et purissimum sanguinem ad Christi incarnationem, ut dicit Damascenus. Quarto potestatum est arcere daemones, sed Beata Virgo contrivit caput serpentis Gen. III. Quinto est officium principatum provinciis praesidere, sed Beata Virgo in omnibus creatis tenet dominatum Ecci. XLIV.: In omni gente et in omni populo primatum tenui. Sexto dominationum est angelis praeesse, sed Beata virgo etiam non solum angelis, sed Christo,domino angelorum praefuit, qui erat subditus illi. Lu. II. Septimo thronorum est, ut super omnes Deus sedeat et requiescat ac iudicia exerceat, sed in Beata Virgine Deus non tantum sedit, sed et carnem assumpsit, quae carne totum iudicaturus est orbem. Lu. XXI.: Tunc videbunt filium hominis venientem in nube etc. Octavo Cherubin est plenitudinem sciendi habere, sed Beata Virgo trabscednit omnem scientiam humanam et angelicam per experimentalem cognitionem. Nono Seraphin est ardere in charitate Dei et fervere amore, sed Beata Virgo super omnes spiritus Deum intimius et ardentius amat tamquam filium, ideo Ecci XXIV.: Ego mater pulchrae dilectionis etc. Ecce claret, quia Beata Virgo praeeminet benedictione gloriae angelis.
Secundo dixi, quod praeeminet eius benedictio omnibus sanctis, patribus, patriarchis et prophetis, ac quibuscumque, quoniam ut dicit Damascenus: Ipsa a nullo illustrium superari potest, sed excellit ipsa cunctos. Producamus inductive patres sanctos et cognoscemus.
Primo quidem Adam et Eva habuerunt innocentiam originalem, in qua creati sunt, sed cito illud perdiderunt peccando et totam posteritatem corruperunt ac maledictionem demeruerunt. Sed Beata Virgo tantum gratiae inventi, ut omnibus benedictionem promereretur et mortem commutaret in vitam. Numquam peccaret, sed et omnibus peccatoribus misericordiam impetraret, Luc. I.: Ne timeas, Maria, invenisti gratiam apud Deum, scilicet quam totum genus humanum perdidit.
Secundo Abel hanc benedictionem obtinuit, ut virgo esset et martyr, ut dicit Augustinus, sed virginitas eius infecunda fuit et martyrium soli sibi profecit. Beata Virgo fecunda virginitate, martyrium in passione sustinens omnibus profecit, et omnium advicata extitit et pro omnibus impetrare, quod vellet, meruit. De hoc eius martyro Lu. II.: Tuam ipsius animam pertransibit gladius.
Tertio Enoch in Paradisum deliciarum est translatus, sed in uterum Virginis tamquam in Paradisum transtulit se ipse Deus. Quarto Noe a diluvio salvavit octo animas, et quaedam animalia, sed Beata Virgo totum mundum gubernat et conversat. Unde Fulgentius IV. Mithologiarum dicit: Caelum et terra diu ruissent, si non aria precibus sustentasset. Quinto Melchesidech panem et vinum obtulit, Beata Virgo carnem et sanguinem Christo dedit, in qua panis et vinum transsubstantiatur, Iohannis VI.: Caro mea vere est cibus etc. Sexto Abraham datae sunt promissiones et semini eius Gal. XVI. Sed in Virgine istae promissiones sunt impletae Lu. I.: Suscepit Israel puerum etc. Sicut locutus est Abraham etc.
Septimo Isac impetravit sua oratione conceptum Rebecae, quae concepit geminos, ex quibus duo populi orti sunt: Iudaicus et Gentilis. Beata Virgo sua humilitate concepit Christum geminae substantiae, divinae, sed et humanae, qui duos populos, Gentilem et Iudaicum in unam fidem collegit. Ocatvo Iacob vidit scalam, cuius summitas caelos tangebat et Dominum innixum scalae et descendentes atque ascendentes angelos. Beata Virgo fuit ipsa scala, cui Dominus est innixus incarnando. Lu. I.: Dominus tecum. Per hanc ascendunt homines salvandi caelum et descendunt angeli ad nos illuminandos. Nono Ioseph factus est dominus Egypti et aluit fratres, sed Beata Virgo facta est domina terrae totius et caeli, et pascit nos cibo vitae aeternae, id est carne et sanguine Christi de se assumpta. Ioh. VI.: Qui manducavit panem, vivet in aeternum.
Denique, ut breviter plura complecter Moyses et omnes sancti prophetae habebant hanc benedictionem, ut Deus eis revelaret praeterita, praesentia et futura, et maxime circa filii Dei incarnationem pertinentia, omnes quoque sancti patres et praecedentes et sequentes non nisi fide Christi salvati sunt, ut dicit Augustinus et Gregorius, sed Beata Maria omnia fidei sacra certa experientia in seipsa cognovit cum Christum Dominum in utero portavit. Omnem etiam gratiam prophetiae illuminationis plenissime habuit. Unde ipsa prophetavit de praeteriito, cum ait: Fecit potentiam in brachio suo. Et iterum: Suscepit Israel puerum suum, scilicet assumendo humanam naturam ex Israel. Iterum prophetavit de futuro, cum dixit: Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes etc. Et de praesenti occulto, cum dixit: Magnificat anima mea Dominum et exultavit spiritus meus. Ecce patet propositum.
Tertio benedictio Mariae praecellit benedictionem omnium sanctarum mulierum, nam Sara pronunciatur sancta et benedicta, quae in senectute Isac concepit miraculose Deo dante, sed multo magis Maria Benedicta, quae summo miraculoso virgo concepit et peperit Dei Filium. Item si Iudith benedicta, quia caput Holofernis blasphemi inimici Dei amputavit, multo magis Maria, quae caput serpentis contrivit. Item benedicta Hester, quae populum sraeel ab occisione liberavit, amplius Maria, quae totum mundum salvavit, et si de aliis sanctis mulieribus.
Unde
breviter concludo: ipsa Virgo Maria merito dicta est benedicta inter
omnes et super omnes mulieres ac creaturas, quae est omnium regina et
domina mundi ac mulierum, quae nec prima similem visa est, nec habere
sequentem, ut canit ecclesia.
Capitulum III. 02 01 02 03
Tertio commendatur a sancta Elizabeth Maria benedictione prolis virgineae cum subdit: Et benedictus fructus ventris tui. Quo dicto secundum Magnum Albertum super „Missus est”: Significatur virginalis conceptio Mariae, propterea non dixit: „Benedictus filius tuus, qui est in utero tuo”, quia sic dicendo carnalem videretur designere generationem secundum hominem communem legem naturae. Sed notanter dixit: „Benedictus fructus ventris tui”, ut insinuet, quia sicut fructus ex arbore nascit et concipitur, ita Christus ex virgine. Unde Bernardus: Si quaeras – inquit – quomodo Christus nasci potuit ex virigne, respondeo, sicut odor de flore et fructus ex arbore sine corruptione. Proinde Num. XVII. Christus figuratus est per flores et fructus amigdalarum, ubi legitru, quod Dominus praecepit Moysi, ut singule tribus virgas afferrent nomina sua super ipsas virgas describendo. Et poneret eas Moyses in Tabernaculo Foederis Domini, quod cum fecissent, ecce sequenti die inventa est virga Aaron sicca manente flores et gemmas turgentes, folia et amigdalas germinasse etc. Nimirum virga ista figurant Mariam, quae sicca ab omni carnali concupiscentia, id est aliena florem et fructum Christum in virginitate.
Et notanter dicitur iste fructus amigdalarum, quia sicut amigdalis, ita in Christo sunt tria. Cortex exterior amara significat Christi carnem amaricatam doloribus passionis. Testa fortis significat animam Christi fortissimam in omni bono, ut frangi nequiquam possit. Et nucleus interior dulcis significat Christi divinitatem. Denique sicut amigdala confert hominibus sanitatem, vulpibus autem obest in mortem, ut testatur Plinius in Naturalibus, sic iste fructus Christus hominibus, id est rationabiliter viventibus bonis confert vitam aeternam, sed vulpibus, id est malis, qui partes vulpium erunt, id est daemonum in futuro. Dicente Ps.: Dabit mortem aeternam etc.
Sed quaestio oriri potest: quare Elizabeth non dixit: „Benedictus flos uteri tui vel ventris”, sed dixit fructus, cum etiam flos, sicut fructus sine corruptione generatur. Et sic sufficienter expressisset virginalem conceptum dicendo flos, et melius fuisset dicere eo, quod etiam propheta Christum nascente de virgine flore non fructum apellavit, Esa. XI.: Egredietur virga, id est Maria de radice Iesse et flos, id est Christus de radi etc. Respondetur, quod licet bene dicere hoc potuisset, tamen Spiritus Sanctus, qui faciebat eam loqui, voluit, quod dicat: „Fructus ventris tui”, non flos.
Primo quidem, ut designetur perfecta Christi conceptio in virginis utero, qui in instanti conceptionis fuit perfectus Deus et homo secundum animam et secundum omnia organa et membra. Iuxta illud Hiere. XXXI.: Novum facit Dominus super terram, femina circumdabit virum, id est Christum. Vir enim perfectionem notat. Modosi Elizabeth dixisset: „Benedictus flos uteri tui”, occasionem erroris habuissent haeretici et putassent, quod sicut arbor quando producit flores, nondum est parata generatio eo, quod natura tendit tunc ad generationem fructuum, et tunc proficitur generatio arboris, quando pervenit ad fructum producendum. Ita credidissent, quod Christus nondum tunc fuisset perfectus homo in utero Mariae, sed successione veniret ad perfectionem membrorum ante infusionem animae, sicut communiter alii homines. Ut igitur hunc errorem excludat Spiritus Sanctus, voluit dici: „Benedictus fructus.”
Secunda ratio, ut suaretur congruentia humanae raparationis per similia secundum Bernardum, quia sicut homo cecidit per fructum, non florem ligni vetiti, ita reparari debuit per fructum ventris virginali, qui apprehendus erat ligno crucis.
Tertia ratio, ut servaretur salutifera Christi dulcedo, quia fructus solent esse dulces, et in summitate arboris sunt flores dulciores teste Isac in dictis: Et ultimo plus alia fercula apetunt in mensa cum caseo eo, quod sunt cibi naturales homini, quia homo in Paradiso tantummodo fructibus Paradisi et matris lacte in pueritia alitus fuisset. Caseus vero de lacte habet fieri, ecce ergo fructus dulcedo est appetibilis, non sic autem est de floribus ideo, ut significetur, quia per Christum habemus frui dulcedine gratiae in praesenti et gloriae in futuro.
Merito dictum est: Benedictus fructus, qui dicitur a fruendo, ut dicit Ianuensis in Catholicon. O ergo benedictus vere fructus Mariae, ut loquor verba Bernardis dicentis: O vere caelestis planta Maria, praeciosior cunctis! O vere lignum vitae, quod solum fuit dignum portare salutis fructum!