Szerkesztés alatt
Incipit liber secundus de gaudiosa
visitatione Mariae
Secundo libro agitur de mysterio gaudiosissimae visitationis Beatae Vriginis, in quo quidem tres partes libeat, et distingui secundum quod tria principialia videntur esse facta in hac Sacra Virginis visitatione.
- Primo quippe ab Elizabeth solemniter virgo ipsa commendatur.
- Secundo ipsa Benedicta Virgo multipliciter iocundatur.
- Tertio gratiarum actio pro ipso beneficio divinae incarnatonis decantatur.
Propterea prima pars huius
libri est de ipsa Beatae Virginis commendatione, secunda
de eiusdem Virginis ineffabili iocundatione, tertia de eius cantico
et gratiarum actione, ut patebit in processu libri.
Pars prima
secundi libri de commendatione Beatae Mariae, quae facta Elizabeth
in tempore visitationis ipsam commendavit tam de Dei maternitate, quam
de virginitate, quam etiam de virtuositate.
Unde mihi hoc, ut veniat
mater Domini ad me? Lu. I. c.
Verba ista dicta sunt a beata Elizabeth sene Iohannis, videlicet matre de Virgine gloriosa, quando visitavit ipsa Virgo eam, cuius visitationis festum recolitur ab Ecclesia. In quibus quidem verbis tanguntur et insinuative eliciuntur tres praecipue rationes, propter quos summo honore debeamus festum sacrissimae visitationis celebrare, sicut et ipsa beata senex Elizabeth propter has rationes studuit Benedictam Virginem Mariam in hac visitatione summo honore excipere, ac devotione intima cordis commendare.
- Prima ratio nostrae humilitatis
- Secunda ratio utilitatis
- Tertia ratio dignitatis
Prima est ratio humilitatis, voluit quippe Deus, ut sicut una mulier, quae erat mater viventium, Eva superdierat intrantum, quod sententiam Dei appetierat, Gen. III.: Eritis sicut dii scientes bonum et malum. Et sic divinam aequalitatem appetendo damnaverat nos. Ita semper essemus humiliati sub unius humillimae puellae virginis potestate, per quam salvaret nos adeo, ut nol habere boni possemus, nisi ipsa mediante. Beato Bernardo dicente in opusculo De laude Virginis: Nil – inquit – Deus voluit nos habere, quod non per manus Mariae dinosceretur transire. Et iterum dicit idem Bernardus: Altius intuemini, quanto devotionis affectu voluit Deus a nobis honorari Mariam, ut omnium bonorum plenitudinem posuerit in ea. Ipsa iure principiatur universis, Deo ut mater, nobis ut mediatrix et creatoris omnibus ut domina praeposita a Ceratore.
Itaque charissimi, recognoscamus nos esse subiectos Beatae Virgini, et quicquid habemus vel habere possumus, non nisi per ipsam habere vel habituros, et ideo eam honoremus, eam devotius diligamus, et in hac sui festivitate dulci corde eidem deserviamus!Hanc humilitatem recognovit Elizabeth, cum ait: Unde mihi hoc?, quasi diceres scundum gloram, nil se tanti meriti habere, ut digna fieret a tanta hospite visitari.
Secundo ad devotissime excipiendum hoc festum inducit ratio utilitatis. Quid nempe per hoc, quod Beata Virgo in suo utero Christum portans visitavit Elizabeth et Iohannem in suo utero exsistentem? Quid aliud datur intelligi et significari, nisi quod ipsa Benedicta Virgo parata est visitare cum suo filio omnes electos per gratiam specialem? Et denique sicut Elizabeth et Iohannes eius visitatione replentur gratia Spiritus Sancti. Ita omnes ab ea visitati, qui honorifice suscipiunt ipsam in corde devoto, speciali gratia remunerantur. Propterea Ecclesia in hoderno officio eius visitationem petit dicens: Iesu redemptor optime, ad Mariam nos imprime, ut mundi advocata pari forma nos visitet, sicut fecit Elizabeth per summam pietatem mores et actus dirigat, et ad caelos alliciatur per gratiam collatam! Haec ibi. Hoc insinuat Elizabeth, cum in verbis praemissis dicit: Ut veniat ad me!, quasi optando eius adventum propter fructum et utilitatem inde provenientem.
Tertia ratio dignitatis, quia – inquit – Mater Domini mei. Debemus nempe ob honorem Domini nostri eius festivitatem celebrare, quoniam ipsa mater Domini et Dei nostri est, et ideo, ut Damascenus dicit: Honor, qui Matri Mariae defertur, Filio, qui ex ipsa est, exhibetur. Tantam igitur Elizabeth sui humilitatem et indignitatem recognosceres, tantam visitationis virgineae utilitatem perpenderes, ac tantam ineffabilem eiusdem Virginis dignitatem admirando exclamavit Spiritus Sancto edocta, et dixit verba praemissa: Unde mihi – inquit – hoc, ut veniat etc.?
Itaque in praesenti sermone intendentes loqui de Beatae Virginis commendatione, quae eam sancta ista mulier Elizabeth collaudando extulit, tria mysteria declaranda propountur, secundum quod de his tribus eam fore commendata sacri Evangelii textus eloquitur pro hac eius visitatione gaudiosa.
- Primum dicitur mysterium maternalis dignificationis.
- Secundum dicitur mysterium virginalis benedictionis.
- Tertium dicitur mysterium virtualis beatificationis.
Articulus primus de dignitate
maternali Mariae, ubi ostenditur, quod Beata Maria sit vere mater
Dei appellanda, et unde ac qualibus meritis hoc meruerit.
Capitulum I. 02 01 01 01
Primum mysterium dicitur maternalis dignificationis, hac quidem summa dignitate maternali ipsa Virgo Sacratissima est in hac visitatione honorata et commendata a sancta Elizabeth, cum ait: Unde mihi hoc, ut veniat Mater Domini Dei ad me? Quid nempe maius hac dignitate, quid excellentius hoc honore, quidve mirabilius et sublimius hac commendatione, quod ipsa Dei et Domini omnium creatoris mater nominaretur et de facto foret etc?
Circa quod tria quaeruntur. Prima quaestio, utrum Beata Virgo Maria sit vere mater et genetrix appellanda, secunda quaestio, utrum ipsa Virgo Sacra hoc meruerit, ut sit mater Dei electa, tertia quaestio, qualibus bonis ipsa Deo tantum placuerit, quod foret in matrem acceptanda etc.
Ad primam quaestionem, qua quaeritur, utrum Virgo Beata sit vere mater et genetrix Dei appellanda, tu homo posses arguere, quod non, duplici ratione. Primo sic: Beata Virgo non est mater Christi, nisi secundum id, quod Christus accepit ab ea, sed non accepit ab ea divinitatem, sed tantum humanitatem, ergo non dici mater Dei, sed mater hominis. Secundo sic in Deo non differt Deus et divinitas, immo sunt idem realiter, sed Beata Virgo non potest dici mater deitatis, quia deitatem non genuit, ergo non potest dici mater Dei.
Incontrarium est Damascenus III. libro c. XII., ubi dicit: Theothocon, id est Dei genetricem principaliter et vere Sanctam Mariam praedicamus virginem, unde et Ecclesia canit: Post partum virgo inviolata permansisti, Dei genetrix, intercede pro nobis. Ad quaestionem ergo dicendum secundum Bonaventuram super III. dist. IV. q. ultimo ar. ultimo, et concordat Thomas dist. IV. eiusdem III. Sententiarum ar. II. atque III. parte Summae q. XXXV. ar. IV. et communiter omnes doctores, quod verba fidem Christianam exprimentia debent esse, ab errore longinquam et devotioni approximantia, maxime illa, in quibus est sermo de Virgine Maria, quae cunctas hereses sola interemit in universo mundo vitaque ex seipsa concipiendo et pariendo. Ipsa etiam reconciliatione humano generi promeruit, et ideo erga ipsam ardere debet omnis Christianorum devotio. Et propterea, quia Beata Virgo illum concepit, qui non solum est homo vel Christus unionem, sed et Deus verus propter aeternam generationem. Ideo Dei genetrix debet dici, ut ex ipso vocabulo honoretur, et impietatis error extinguatur, qui dixit sanctam Mariam concepisse hominem, nec concedit concepisse Deum, ut tenet Nestorius haereticus.
Ad primum ergo contrarium respondetur, quod Beata Virgo dicitur mater Dei non propter hoc, quod ipsa genuerit secundum divinam naturam, sed propter idiomatum concitationem et mysterii incarnationis expressionem et ipsius virginis honorificationem. Ex quo enim una persona est, quae substitit in divinitate et humanitate, ideo naturae sibi communicant suas proprietates, ut dicit Damascenus. Et ponitur exemplum tale secundum Thomam ubi supra: Sicut enim dicuntur Iudaei crucifixisse Deum gloriae, quamvis non secundum quod est Dominus gloriae. Ita debet dici Virgo mater Dei, quamvis non secundum divinitatem genuerit Deum.
Ad secundum argumentum dicitur, quod Deus ut concretum dicitur de persona et citatis et supponit pro ea. Deitas autem abstractum supponit vel dicitur de natura, et sic quamvis Deus et deitas non differunt re, tamen utique differunt secundum modum significandum. Beata ergo Maria dicitur mater Dei, quia est mater Filii Dei, et per consequens mater Dei veri. Non quia sit mater deitatis, sed quia personae habentis deitatem et humanitatem est mater secundum humanitatem. Haec Thomas et Bonaventura ubi supra.
Et ad praemissa confirmanda legitur miraculum, quod in concilio quodam dicitur factum, videlicet quod haeretici negarent constanter in concilio Beatam Virginme fore Dei matrem, et insuper dicerent, quod post partum Christi plures filios genuisset ex ispo Ioseph. Ecce angeli coeperunt canere in acre omnibus audientibus istum versiculum: Post partum virgo inviolata permansisti, Dei genetrix, intercede pro nobis. Mox ab omnibus, qui aderant, repetitum est genibus felxis, et haeresis damnata exstitit et confusa: „O igitur, Beata Virgo, quantus tibi honor, quanta dignitas, quanta laus et gloria haec est, quod tu veri Dei genetrix et mater Dei digne praedicaris!” Exeat quisquis haereticus et neget hoc ad suae damnationis cumulum.
Nos
autem fideles cum sancta Ecclesia confitemur, et cm beata elizabeth
dicimus: vere te esse matrem Dei, vere genetricem Domini Creatoris nostri.
O ergo felix, o gloriosa Virgo, intercede pro nobis etc.!
Capitulum II. 02 01 01 02
Ad secundam quaestionem, qua quaerebat, utrum Virgo Beata meruerit, ut sit in matrem Dei electa et Christus incarnaretur ab ea, et fortearguis, quod sic, quia Beata Virgo fuit purissima et perfectissima acexcellentissime sanctitatis, ergo ipsa meruit, quod Christus incarnaretur ab ea et esset mater Dei. Et confirmatur, quia Ecclesia canit de ea: Beata es, o virgo, quae Dominum meruisti portare! Et in quadam collecta dicitur: Omnipotens sempiterne Deus, qui gloriosae Virginis Mariae corpus et animam, ut dignum filii tui habitaculum effici mereretur cooperante Spiritu Sancto praeparasti etc. Ex quo colligitur, quod Beata Virgo meruit et digna fuit Christum concipere etc. Sed contra est Augustinus in Enchiridio et allegatur a Magistro im III. Sententiarum dist. V. dicens, quod modus, quo natus est christus de Maria insinuat nobis gratiam Dei, quam homo nullis praecedentibus meritis obtinuit. Et ratio, quia quod cadit sub merito non tenet plene ratione gratuiti, nam si gratia est ex meritis, iam non est gratia, ut dicit Apostolus Rom. XI. Sed quod Filius Dei aeterni efficiatur filius pauperculae mulieris ad maxima pertinet gratiam et inextimabilem dignationem, ergo hoc non meruit ex equo vel Iustitia retributionis merita Virgo.
Ad quaestionem ergo respondetur secundum Bonaventuram dist. IV. tertii, concordat Thomas et Petrus Aureolus ac communiter doctores, quod meritum est triplex, quoddam est meritum congrui, quo peccator dicitur sibi gratiam mereri, cum ad gratiam se disponunt. Aliud est meritum digni, quo scilicet vir iustus orans pro alio meretur exaudiri. Tertium est meritum condigni, quo quis ex tanta charitate meretur tantam gloriam. Dico ergo, quod Beata Maria concipere Filium Dei ante incarnatione meruit merito congrui, quoniam prae sua nimia puritate et humilitate et benignitate idonea erat, ut efficeretur Dei mater. Post annunciationem vero, postquam consensit et Spiritus Sanctus in tanta copiositate gratiae in eam descendit ita, quod non solum habuit congruitatem, sed dignitatem, et ex tunc meruit non solum merito congruitatis, sed dignitatis obumbrari et impregnari virtute altissimi. Sed merito condigni non potuit mereri concipere Filium Dei pro eo, quod hoc omne meritum. Sive enim dicamus Dem fieri hominem, sive dicamus mulierem fieri matrem Dei, utrumque est super statum, qui debetur creaturae, et ideo tam hoc, quam illud fuit benignitatis et gratiae.
Et propterea sicut dixi, quod gratia primam potest mereri iustus praecedente merito dignitatis non merito condigni, ne ergo perderet ratione gratiae, sic potest concedi, quod Beata Virgo non tantum merito congrui, sed etiam merito dignitatis meruit conceptionem illam, quia per copiosam gratiam Spiritus Sancti ad eam non solum congrua, sed etiam digna fuit. Haec Bonaventura ubi supra.
Ad
obiecta dico secundum doctores ubi supra, praecipue Thomam,
quod nec antiqui patres, nec nos, nec omnes simul, nec Beata Vrigo meruerunt
de condigno Filii Dei incarnationem, quia hoc beneficium est toti humanae
naturae impensum et ipsa incarnatio est reformativa totius humanae naturae.
Sed meritum nullius hominis praeter meritum Christi extendit se ad totam
naturam, ergo non cadit sub merito alicuius hominis vel etiam sub merito
omnium hominum, et hoc est de condigno praeter Christum. Propter quod
Apostolus dicebat Thitum III.: Non ex operibus
iustitiae, quae fecimus nos, scilicet secundum suam misericordiam
salvos nos fecit. Ex congruo tum meruerunt sancti patres incarnationem
Christi desiderando et expectando. Congruum enim erat, ut Deus exaudiret
eos, qui ei oboediebant, Beata autem Vrigo supposita incarnatione meruit,
quod per ipsam fieret, non quidem merito condigni, sed merito congrui
inquantum decebat, ut mater Dei esset purissima et perfectissime sanctitatis.
Porpterea dicit ecclesia ipsam meruisse portare Dominum
Iesum Christum, non quia meruit Deum incarnari, sed quia meruit ex gratia
sibi data illum puritatis et sanctitatis gradum, ut congrue et digne
posset esse mater Dei. Haec Thomas III. parte q. II. ar. XI.
Ex omnibus istis claretm quam excellentis sit meriti Beata Virgo super
omnes sanctos, quae sola ex omnibus fuit digna portare et concipere
Dominum, sola prae omnibus in matrem Dei eligi, sola virgo manens Deum
parere, sola toti mundo salutem afferre etc.
Capitulum III. 02 01 01 03
Tertia quaestio incidit pro aedificationem populi ista, videlicet qualibus vel quibus bonis ipsa Benedicta Virgo placuerit Deo intantum, quod foret in matrem ab eo acceptenda. Hoc nempe cognoscere valemus, qualiter ad eius imitationem et nos placere et acceptabiles esse possimus Deo.
Ad quod breviter respondetur, quod licet ipsa Beata Virgo fuerit plena omnibus bonis et virtutibus gratiis et donis Spiritus Sancti. Fuerunt tum in ea principalia bona, quibus Deus magis allicebatur et attrahebatur et quibus ipsa se Deo acceptabilissimam reddebat, ut Deus eam in matrem eligeret, prout ex Sacrae Scripturae passibus colligere valeamus, ac doctorum Catholicorum sententiis accipimus.
Primum est bonum summae puritatis. Secundum est bonum profundae humilitatis. Tertium est bonum firmissimae credulitatis. Quartum est bonum excellentissimae charitatis. His equidem bonis et virtutibus et nos placare possumus Deo.
Primum inquam bonum summae puritatis multum allicit Deum, quia ipse libentissime pascitur inter lilia castitatis. Can. II. Haec puritas summe claruit in Beata Virgine Maria et ideo Deo summe placuit, quia ut scriptum est Sap. VI.: Incorruptio proximum facit esse Deo.
Secundo bonum humilitatis multum allicit Deum ad inhabitandum, iuxta illud Esa. LVII.: Dominus excelsus in sancto habitans et eum contrito et humili spiritu, ut vincisset spiritum humilium. Et haec virtus summe placuit Deo in Beata Virgine ipsa dicente Lu. I.: Respexit humilitatem ancillae suae etc. Bernardus: Audeo – inquit – dicere, quia nec virginitas Mariae placuisset Deo sine eius humilitate. De his duobus bonis Mariae Leo papa in Homelia super „Missus est” pulcherrimo dialogo loquitur dicens: Dic mihi, quaeso, Sanctasanctorum Mater Virginum et omnium in te speratntium, dic quaeso per Deum unica spes et mater misericordiarum domina, hoc enim exspectanat te sequentes virgines, implorantviduae et matriomonio degentes, ut possunt exemplo tuo esse virtuosae, dic ergo, Domina, quid boni fecisti, quibus suffragiis promeruisti, quo sensu, quali opere, ut simul fieres mater et virgo, filia et sponsa Dei? Et quem caeli capere non poterant, tuo gremio conduceres. Dic, o Domina, quomodo ad tantam dignitatem pervenisti? At illa quaeris a me, quidobtulerim muneris, ut mater fierem mei salvationis? Oblatio mea fuit puritatis et humilitas, his promerui, ut virgo essem et mater Domini mei, his complacui etc. Unde patet propositum.
Tertium bonum firmissimae crudelitatis Elizabeth teste Lu. I.: Beata, quae credidisti, quoniam perficientur in te etc. Augustinus: Felicior fuit Maria fide Deum concipiendo, quam corpore portando. Et certe nisi credendo assensum praehibuisset, numquam Christum concepisset. Hoc autem bonum fidei quantum alliciat Deum ad habitandum in homine et se in condonandum ostendit Apostolus dicens: Habitare Christum per fidem cordibus vestris. Eph. III.
Quartum bonum excellentissimae charitatis sine qua ceterae virtutes nil sunt. I. Chor. XIII. Haec virtus charitatis quantum alliciat et attrahat Deum, Salvator testatur Iohannis XIV.: Si quis diligit me, sermonem meum servabit et pater meus diliget eum et ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. Et I. Iohannis IV.: Qui manet in cahritate, in Deo manet et Deus in eo. Hoc summe fuit in Beata Virgine adeo, ut super omnes angelos exaltari meretur. Unde ipsa per Sapientem Ecci. XXIV.: Ego mater pulchre dilectionis.
Ex quibus omnibus accipe, o homo, quia per haec potes te magis ac magis acceptabilem reddere Deo et facere, ut Deus per gratiam habitet in te, quiescat in tuo corde diligat te et foveat et conservet at salvet te. O Virgo purissima Maria, o Virgo humillima, o fide et charitate plenissima domina! Quis nisi stultus tuas virtutes imitari dispiciat? Quis in unguentorum tuorum odorem non currat, cum te per has virtutes, per haec bona, per haec sanctitatis exemplatantum Deo placuisse videat, ut mater mereris fieri Savatoris, Domina orbis et regina totius curiae caelestis. O anima peccatrix, utinam adverteres et operam dares te his virtutibus placere Deo Mariae exemplo.
Nonne caeca es, nonne stulta es, quia summopere conaris placere mundo, qui te captivum tradit diabolo et aeternali tormento, et tamen cum multo levius, multo sauvius, multo honestius placere posses Christo, qui te remuneraret aeterno regno, non curas, non operam das. O durissimum gelidum, o saxeum cor! Cur magis vis servire diabolo, ut tibi solvat tormentis, quam Christo, qui remuneraret ineffabili et aeterno regno? Noli o anima, noli dormitare, agnosce tuam retributionem finalem et stude exemplo Mariae placare Deo! Expergiscere et noli perire cum diabolo!