Szerkesztés alatt
Articulus secundus
de temporis plenitudine et perfectione, quo scilicet tempore Christus
est conceptus a Virgine.
Capitulum I. 01 06 02 01
Secundum mysterium dicitur temporalis plenitudinis etc.circa quod est notandum, quod Christus pro suo adventu et conceptione observavit triplex tempus.
- Primum dicitur tempus plenum
- Secundum dicitur tempus electum
- ertium dicitur tempus aetatis perfectum
Primo inquam observavit tempus plenum. Unde Apostolus in Gal. IV. dicit: At ubi venit plenitudo temporis misit Deus filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos, qui sub lege erant, redimeret. Ista auctoritas Apostoli non est praetereunda silentio, quia tinet aliquas difficultates. Unde Bonaventura circa hoc movet tria dubia super III. Sententiarum, dist. I., in quaestionibus circa litteram.
Primum dubium circa hoc dicitur: At ibi venit plenitudo temporis, quomodo videlicet vel quare dicatur plenitudo temporis in adventu filii Dei fuisse, cum nondum sit finis mundi? Nam in fine mundi implebitur omne Dei et numerus electorum. Et tunc evacuabitur, quod ex parte est. Nunc autem ex parte cognoscimus. I. Cor. XIII.. Et idcirco dicitur et videtur, quod tantumodo pro fine mundi erit temporis plenitudinis. Ad quod respondet idem Bonaventura, concors Thomas III. scripto Sententiarum, dist. I., et Alexander de Hales, quod tempus incarnationis dicitur tempus lenitudinis sex de causis.
Primo, quia tunc Deus implevit, quod ab aeterno praefinierat, ut cilicet Filium suum. Et sic tunc Deus implevit suam de Filio promissionem. Secundo quia tunc adimpleta est lex et omnes figurae Veteris Testamenti per Christum. Matt. V.: Non veni solvere legem, sed adimplere. Tertio proter plenitudinem gratiae, quae fuit in Chrosto. Iuxta illud Col. II.: In Christo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Quarto propter plenitudinem generationis, quia cum sit quadruplex modus generationis hominis. Primus modus nec de viro, nec de muliere, sed de terra, sicutAdam. Secundus de solo viro, sicut Evae formatio. Tertius prolis de viro muliere. Quartus de sola muliere. Ista quarta est consumpta is Christi incarnatione. Quinto propter perfectionem universi, quia tunc ad maximam completionem universum venit, quando creaturae omnes in homine ad suum principium redierunt, humana natura a Deo assumpta. Sexto propter magnitudinem eius, qod in tempore illo accidit, quia in tempore illo natus est dominus temporis. Et ita factum est aliquid maius tempore, quod tempus implevit. Has ultimas rationes posui secundum Thomam tantum primas autem quattuor secundum Bonaventuram et Alexandrum.
Ad ilud vero, quod obicitur, dicendum, quod est plenitudo gratiae naturae et gloriae. Auctoritas autem apostoli intelligenda est de plenitudine gratiae, et non gloriae, quia plenitudo gloriae in futuro erit cum mundus finem habebit, et resurrectio corporum erit, aut numerus electorum complebitur. Secundum dubium de hoc, quod dicit: factum ex muliere, quia in Symbolo id negatur, ubi dicitur: Genitum, non factum.
Respondeo, quod christus secundum divinam naturam ita est genitus, quod non factus, quia non est creatura. Secundum vero naturam humanam non ita genitus, quod factus, quia conceptus fuit a Virgine faciente divina virtute. Unde angelus ait: Virtus altissimi obumbrabit tibi. Haec Bonaventura ubi supra.
Tertium
dubium de hoc, quod dicit factum sub lege, quia Christus non tenebatur
implere mandata legis, ergo non videturm quod sub lege esset factus.
Ad quod dicit idem Bonaventura ubi supra, quod esse
sub lege dicitur tribus modis: vel quantum ad
causam, vel quantum ad observationem, vel quantum ad motivum. Quantum
ad causam sunt illi sub lege, qui nati sunt sub Veteri Testamento. Quantum
ad observationem sunt iusti, qui legem observant. Quantum ad motivum
sunt illi, qui timore serviunt. Christus ergo non fuit sub lege quantum
ad causam vel quantum ad motivum, sed solum quantum ad observationem.
aliter tamen, quam alii homines, quia
alii observaverunt legem ex oboedientia obligatoria. christus autem
oboedientia spontanea, qui se mera liberalitate subdidit legali observantiae,
ut nobis exemplum daret verae oboedientiae. Haec Bonaventura.
Patet ergo quomodo Christus in plenitudine temporis sit conceptus.
Capitulum II. 01 06 02 02
Secundo Christus observavit tempus electum et determinatum pro suo adventu. Na secundum Thomam III. parte Summae, q. XXXV. quoad tempus differentia est inter Christum et alios homines, qui alii homines nascuntur sub necessitate temporis, ideo subiecti sunt tempori. christus autem tamquam Dominus et conditor omnium temporum elegit sibi tempus, in quo concipietur et nasceretur, sicut elegit sibi matrem et locum, a qua et ubi concipietur. Nos autem quia non omnium temporum et locorum proportiones cognoscimus, congruitatem temporis et loci quare videlicet Christus oc tempore et loco ac non alio conceptus sit vel natus, ex hoc accipere oportet. Quia Deus, qui est omnium temporum dispensator perfecte ab aeterno cognovit et tempus congruum pro sua incarnatione elegit, et secundum hoc congruentiae rationem dignam exquirere. Itaque Christus Deus pro sua natura conceptione non incongrue elegit certum tempus.
- Primo quidem ex omnibus annis elegit sextum annorum millenarium, etc.
- Secundo ex omnibus mensibus anni elegit mensem Martium.
- Tertio ex omnibus diebus mensis elegit diem Hebdomadae sextum.
- Quarto quoque, quod ex omnibus horis elegit sibi horam, quae tenet noctis medium.
Et ista summae sapientiae providentia ut claret rationabiliter singulorum congruentias temporum considerando.
Primo inquam elegit Deus pro sua incarnatione sextum annorum millenarium. Nam scundum Orosium sexto millenario annorum a principio mundi currente conceptus est, quia secundum eundem quinque milia et insuper ducenti anni minus forte uno ano computantur a principio mundi usque ad Christi incarnationem. Hoc autem congruebat mysterio permaime secundum Bonaventuram ubi supra. Ut sicut primus homo erat conditus ad tonus mundi complementum sexto die, sic secundus homo, scilicet Christus incarnaretur sexta aetate et sexto millenario annorum ad totius creaturae perfectionem.
Secundo ex omnibus mensibus elegit mensem Martium, quod quidem sume congruebat triplici ratione. Primo ratione conformitatis, quia secundum Bernardum decebat, ut reparatio humani generis fieret per similia ad lapsum. Sed quia vetus homo, scilicet Adam fuit in mense Martii formatus et in Paradiso collocatus, ac inde propter peccatum eiectus, ergo et secundus Adam debuit tali mense formari in uteroque virginali collocari per reparatione hominis. Ut sicut mundus cepit initium creatoris in mense Martii, in quo primum signum caeli, scilicet Aries habet Solem, ubi primus punctus aequinoctii stat, ita et hoc mense exordium sumat reparationis. Secundo ratione novitatis. Nam ut dicit Isidorus V. in Ethimolo.: ’Martius’ appellatur propter Martem romanae gentis auctorem, et interpretatur quasi mensis novorum, convenienter igitur tali tempore concipi debuit auctor mundi Christus, in cuius conceptione facta sunt multa nova, scilicet nova salutatio angeli. Nova Virginis conceptio, nova divinitatis in carnem descensio, et insuper facta est omnis creaturae renovatio in hominis, cui subiecta sunt omnia reparatione. Omnis quippe creatura antiqua erat et a proprio usu elongata, quia omnis creatura ideo facta est, ut serviret homini Deo subdito et sine peccato exsistenti, quoniam ergo homo peccavit omnis creatura sibi serviens, id est peccatori homini debito usu caruit.Christo autem incarnato restituta est, quia Christo homini omnis creatura ministerium exhibuit, qui solus sine peccato fuit. Et sic impletum est illud Apoca. XXI.: Dixit qui sedebat in throno, id est virginali utero, ecce nova facio omnia. Tertio ratione grationaliter vel deliciositatis, quia mensis Martii est hominibus deliciosus et gratus, quia tunc aër est temperatus et iam pertransito hieme omnia incipiunt virescere, tunc vestitur tellus herbis et in florem pulchritudin cuncta erumpunt. Unde et ’ver’ dictus est, quia viret, ut dicit Isidorus libro Ethimolog??? Ita conveniebat, ut eo mense nobis abundantia divinae gratiae praestaretur, et eius severitas temperaretur, hieme quoque culpae, quae terra nostrae humanitatis aruerat recedente viresceremus et floresceremus in gratia Christi renovati.
Tertio Deus pro sua incarnatione ex omnibus diebus elegit diem sextum, id est feriam sextam. Et hoc rationabilissime secundum Franciscum Maioronis, quia Adam fuit formatus sexto die, et eodem die peccans de Paradiso fuit exclusus. Ita convenientissime Christus feria sexta in utero Virginis est formatus, et etiam feria sexta pro redemptione hominum in cruce mortus.
Quarto elegit ex omnibus horis noctis medium, ut enim communius a Catholicis tenetur quamvis variae opiniones apud doctores de hoc habebantur, tantum veri similius tamquam magis consonum scripturae atque rationi creditur, quod angelus Beatae Virgini annuncians apparuit in sero diei. Et durante sancto dialogo inter angelum et Benedictam Virginem usque ad medium noctis, tunc Benedicta Virgo ait: Ecce ancilla Domini, fiat mihi etc. Et tunc Christum concepit, et post hoc angelus eam consolans circa auroram recessit.
Et haec omnia probabilitatem habent ex triplici ratione. Primo ratione scripturae. Nam ad Gal. IV. Apostolus ait: Cum venit plenitudo temporis, misit Deus etc. Plenitudo quippe diei est in sero, et ideo videtur, quod tunc angelus apparuit, quem Deus misit, ut filium suum virgini in proximo mittendum annunciaret, et tunc Deus Pater filii missionem per annunciationem incohavit. Denique quod in hora noctis mediae sit Christus conceptus, accipi potest et Scriptura Sap. XVIII. dicit: Dum medium, inquit silentium tenerent omnia et nox in suo cursu medium iter perageret, omnipotens sermo tuus, Domine a regalibus sedibus venit. Ex quo manifeste claret propositum, quod hora noctis mediua verbum Dei descendit in uterum Virginis Benedictae.
Secundo ratione privilegiorum huius horae, nam ista hora mediae noctis magnorum operum divinorum privilegiis sive mysteriis est consecrata. Primo quidem mysterio nativitatis, quia nocte media creditur fuisse natus, quae hora pastores custodiebant vigilias noctis Lu. II. Propter quod ecclesia canit missam in nocte nativitatis Domini. Secundo mysterio passionis et captivitatis, quia media nocte creditur fuisse eius passio incohata, cum tunc sit captus ligatus et a lapis caesus teste Bonaventura. Tertio mysterio liberationis, quia ista est hora, in qua transiens angelus Domini per Egyptum interfecit omne primogenitum, et filii Israël exire ceperunt de captivitate Egyptiaca, ut habetur Exo. XII. Quarto mysterio vitiosis, quia secundum Hieronymum in annalibus suis: In hora nativitatis media, scilicet cum Christus natus est, excincti sunt omnes sodomitae, qui erant in mundo. ropterea non incongrue putatur et ista hora christum fuisse conceptum. Haec praemissa Francisci Maironis ubi supra.
Tertio
praemissum dictum probabilitatemhabet ratione consuetudinis ecclesiasticae.
Nam a tempore prophetarum Veteris Testamenti legitur, quod ista hora
mediae noctis a sanctis patribus fuerit ad laudem Dei consuetudinariae
deputata dicente Ps.: Media nocte surgebant ad confitendum
tibi super iudicia isutificationis tuae. Quae quidem iustificatio
peccatorum in gratia nostri redemptionis et eius fide acquiritura principio
est acquisita. Item consuetudo nunc tenet in Ecclesia, quod hora serotina
signum sit ad salutationem Beatae Virginis, et similiter hora aurorea
significandum, ut communiter putatur , quod hora seronia angelus Beatam
Virginem salutaverit, et hora ut praemissum est aurorae recesserit.
Et idcirco in signum iocunditatis pro filii Dei incarnatione in aurora
sit signum. Unde ex omnibus iam dictis claret tempus electum secundum
opinionem communiorem pro Christi conceptione.
Capitulum III. 01 06 02 03
Tertio in sua incarnatione Christus observavit tempus ad aetatem perfectam requisitum. Et hoc primo ex parte mundi, quia quaeras, quota aetate mundi Christus sit incarnatus. Dico secundum Bonaventuram super III. dist. I. circa litteram, et secundum Franciscum Maironis, quod in sexta aetate, quae quidem est plenitudo et perfectio, ut sicut mundus in sexta die est summatus, sic in sexta aetate sit reparatus. Ita quod prima aetas fuit ab Adam usque ad Noe, secunda a Noe usque ad Abraham, tertia ab Abraham usque ad Moysem, quarta a Moyse usque ad David, Quinta a David usque ad Christum, sexta a Christo usque ad antichristum vel finem mundi. Haec Bonaventura.
Secundo ex parte generationis humanae, quia si quaeras, quota generatione Christus sit incarnatus, dico, quod ab Adam usque ad christum fuerunt generationes LXXV. Sicut habet Lu. III. ca., in quo sunt XV lustrorum numeri: Designantes XV gradus, quibus in templi ascendebatur in cantico graduum ad plenitudinem laudis divinae. Haec Franciscus Maironis.
Tertio ex parte Virginis Benedictae, quia si quaeras, in quo aetate Beata Virgo conceperit Christum, dico, quod post XII. annum et peperit ante XIV. annum, quia hoc tempus, scilicet XII annorum in puellis habetur plenitudinem et perfectionem ad concipiendum primo, ut patet extra de desponsatione impube. c. puberes. etc. continebant. De hoc latius *libro XI. parte prima, capitulo III.*, et sic patet etc.