Szerkesztés alatt
Pars sexta sequitur de sanctissima
Beatae Virginis Mariae conceptione, qua Dei filium in utero virgineo
suscepit.
Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum. Lu. I. Verba sunt Benedictae Virginis Mariae humillime consentientis et se offerentis ad Christi incarnationem ex ea fiendam. Unigenitus siquidem Dei filius carnem pro nostra salute assumere volens per haec verba praemissa in uterum Benedictae Virginis advenire dignatus est. Et ideo ipsa verba summam nobis afferunt devotionis pariter et instructionis, necnon miraculi et stuporis materiam.
Primo quidem verba ista sunt magnae devotionis, quia per ista verba quinque obtinuit Beata Virgo pro toto genere humano redemptionem, filii Dei incarnationem et divini verbi humanationem, ac per hoc omnis boni promotionem, quoniam ad haec verba: verbum caro factum est et habitavit in nobis. Ioh. I.
Secundo quoque verba ista sunt magnae instructionis et documenti, quia quadruplicem nobis redolent virtutem, per quam, sicut Beata Virgo filium Dei Christum carne et mente concepit et in se habitari promeruit, ita et nos spiritualiter in corde per has virtutes Dei filium possidere merebimur. Unde Petrus Aureoli in suo compendio, libro quarto dicit: Quattuor, inquit, virtutes notantur et redolent in verbis Virginis consentientis, ait enim: Ecce, quod est prompte oboedientiae, ancilla Domini, quod est humilitatis perfecte. Fiat mihi, quod est charitatis inflammate secundum verbum tuum, quod est fidei devote. Haec ille. Si vis ergo, o homo, ut Dei filius in tuo corde concipiatur, et te inhabitare dignetur, disce oboedientiam praeceptorum, disce exemplo Mariae humilitatem, disce et charitatem atque devotam fidem veram habere. Unde Bernardus dicit: Non tibi dabit Dominus virtutum copiam sui, nisi fueris virtutibus, scilicet istis adoratus.
Tertio verba ista sunt magni miraculi et stuporis, cum ad ipsa mox tantum fuerit, tam multiplex miraculum subsecutum, videlicet quod Deus fieret homo, virgo fieret mater, et Dei simul et hominis mater, et plura talia. Nimirum mirabiliter Deus quinarium numerum verborum consecratum reddidit, quia per quinque verba incarnari voluit. Scilicet: fiat mihi secundum verbum tuum. Per quinque quoque verba suum corpus consecrari in eucharistia decrevit, scilicet hoc est enim corpus meum. Licet ???enim non sit de substantia. Denique et ad quinque verba publicanum iustificavit, cum videlicet ille dixit: Deus propicius esto mihi peccatori. Lu. XVIII. Insuper quinario numero vulnerum retento suum sacrum corpus insigniri post resurrectionem in perpetuum statuit etc.
Itaque ad propositum redeuntes exquo Beatissima Virgo per haec verba filium Dei in suum uterum suscepit et concepit de ipsa eius sacratissima conceptione loqui intendentes, tria mysteria pro hoc sermone declaranda ponemus etc.
- Primum dicitur mysterium localis aptitudinis
- Secundum mysterium dicitur temporalis plenitudinis
- Tertium mysterium modalis habitudinis
Articulus primus
de hoc, quod Christus dominus non alibi, quam in civitate Galileae Nazareth
concipi debuit ex virgineque humanari.
Capitulum I. 01 06 01 01
Primum itaque mysterium dicitur localis aptitudinis, hoc est de loco, qui aptissime congruebat huic sacratissimae conceptioni Christi etc. Circa quod tria quaeruntur.
- Primo utrum haec sacro sancta conceptio debuerit fieri in civitate.
- Secundo utrum debuerit fieri in regione Galileae.
- Tertioutrum debuerit fieri non alibi, quam in Nazareth civitate.
Ad primam quastionem, utrum videlicet haec conceptio debuerit fieri non extra, sed intra civitate, etc. Et arguitur, quod non debuerit fieri in civitate, quia ista conceptionem magis congruebat fieri in loco puriori et sacro propter eius sanctitatem. Sed civitas, quaecumque magis abundat et immunda ets peccato, quam ager vel marem aut villa, ut experimento patet. Ergo magis debuit concipi in agro vel mari aut villa, et extra civitatem. Item Christus passus est extra civitatem, ubi et sepultus est et resurrexit. Denique et natus est in stabulo, ergo videtur, quod etiam concipi non debuit in civitate.
In contrarium est Sacra Scriptura, Lu. I.: Missus est, inquit, angelus Gabriel a Deo in civitatem, etc. Ad hanc quaestionem respondetur secundum Albertum super „missus est”, ca XXXIII., quod Christus debuit concipi in civitate, et non extra praecipue triplici ratione.
- Primo ratione finis incarnationis
- Secundo ratione significationis
- Tertio ratione fructificationis
Primo inquam ratione finis incarnationis. Nam Christus in omnibus operibus suis, quae in mundo fecit, ostendit principalius, quod ideo in mundum praecipue venerit, ut peccatores salvos faceret. Ipso teste Math. IX.: Non veni vocare iustos, sed peccatores ad poenitentiam. Unde interpeccatores natus est, scilicet in civitate Bethleem, ante bovem et asinum iacuit, inter peccatores conversatus est, inter latrones crucifixus. Resurgens quoque peccatrici Magdalenae et Petro neganti prius apparuit. Et ideo non debuit concipi in mari, qui locus est piscium, nem in aere, qui ets locus avium, nec in campo, qui est locus agrestium animalium, sed in civitate, qui est proprius locus hominum peccatorum. Nec in villa, sed in civitate, quia in civitate solent magis, quam in villa peccata hominum multiplicari. Villani enim simpliciores sunt etlaboribus magis dediti, civitatenses autem otiosi et deliciis vacantes magis abundare solent viciis. Ut ergo ostendatur, quod Christus propter curationem peccatorum et salutem hominum venerit peccatorum ad poenitentiam convertendorum in civitate, et non alius debuit concipi.
Nec obstat, quod extra civitatem sit passus sepultus et resurrexit, quia conceptio congruit in mysterium, ideo in secreto esse debuit. Nativitas autem, passio et sepultura ac resurrectio congruunt in exemplum. In civitate igitur concipi debuit, ut ostenderet, quod pro omnibus peccatoribus venit. In via natus fuit, ut ostenderet, quod sua nobis ad caeleste regnum via fuit. Extra portam passus et sepultus est ac resurrexit ad ostendendum, quod per ipsius passionem mortem et resurrectionem non liberatur, nisi qui per conversionem a peccato ad ipsum extra portam fuerit egressus, ut dicit Apostolus.
Secundo ratione significationis, ut scilicet significaretur et intelligi daretur, quod uterus Virginis Christo tamquam civitas fuit ad habitandum, propterea Ps. de ea loquens ait: Gloriosa dicta sunt de te civitas Dei. Et merito, quia ipsa fuit civitas murata per castitatem, undata fundamento stabili per humilitatem, turrita per charitatem et contemplationis sublimitatem, ditata per paupertatem, custodita per discretionem, libera immunitate peccatorum, pacificata victoria tentationum, virtutum universitate populosa, et aquarum, id est gratiarum fluminibus irrigata. Haec Albertus.
Tertio additur ad id ratio fructificationis, quia enim per Christi conceptionem et incarnationem fructus nobis in caelo aquirebatur civilitatis, id est ut essemus iam non hospites et advenae, sed cives sanctorum et domestici Dei, teste Apostolo Eph. II. Ergo debuit in civitate nasci in hoc mundo, ut ostenderet nos esse cives renascituros in caelesti civitate. Et sic patet responsio ad quaestionem. Ad obiecta patet responsio sufficienter ex praedictis.
Capitulum II. 01 06 01 02
Ad secundam quaestionem, utrum scilicet Christus debuerit concipi in regione Galileae, arguitur, quod non, quia Christus missus et promissus fuit Iudeis. Unde dixit: Non sum missus, nisi ad oves, quae perierunt domus Israel. Matth. XV. Unde et in Iudea est natus et passus, igitur in terra Iudeorum concipi debuit.
In contrarium est textus Evangelicus. Ad quaestionem igitur respondetur secundum Albertum, capitulo tricesimo quarto, quod annunciationem dominicam conveniebat fieri non alibi, quam in regione Galileae. Primo ratione facti et operationis. Dominus enim incarnatus fuit, ut Iudeos et gentiles salvaret, et ideo in regione, quae ab utrisque inhabitabatur, conceptio et annunciatio fieri debuit. Non enim Deus Iudeorum tantum, sed etiam gentium. Galilea autem non solum a Iudeis, sed etiam a gentibus inhabitabatur. Sicut patet Esa. IX.: Trans Iordanem Galileae gentium populus, qui habitabat in tenebris vidit lucem magnam habitantibus in regione umbrae lux orta est eis, etc.
Secundo ratione nominis et interpretationis. Galilea enim interpretatur revelatio sive transmigratio. In hac autem incarnatione fiebat secreti revelatio, quando verbum, quod erat in principio apud Deum et lucem, habitat in accessibilem, quam nemo umquam vidit. Verbum inquam hoc caro factum est. Et vidit omnis caro salutare Dei nostri. Lu. III, item Ioh. I: Verbum caro factum est, et vidimus gloriosam eius etc. Similiter in hac incarnatione fiebat maxima transmigratio in scientiam: de culpa in gratiam, de umbra in veritatem, de servitute in libertatem Filio Dei, et quod maximum est de humanitate in divinitatem, in qua transmigratione primum, id est deitas ad ultimum, id est humanitatem in unam personam transmigravit.
Ad obiectum respondetur, quod Christus non solum Iedeis, sed etiam gentibus promissus est. Unde Gen. XLI.: Non auferetur sceptrum de Iuda, donec veniat, qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium. Et idem patet per omnes prophetas scribentes de vocatione gentium. Tamen solis Iudeis promissum est, ut de eorum semine Christus nasceretur, et ideo solis Iudeis exhibitus est nascendo et ibi moriendo. Sed hoc non solum propter Iudeos, sed et propter homines mundi.
Ila
autoritas: non sum missus etc. Matth. XV. intelligitur
secundum Nicolaum de Lyra primo et principaliter, quia
Christus primo et principaliter missus fuit Iudeis, et ideo in propria
persona non praedicavit, nisi Iudeis, nec fecit miracula, nisi eis,
praeterque in casu et speciali???causa. Ut scilicet ostenderet ecclesiam
in fide gentium fundatam. Unde Ioh. IV. propter hoc praedicavit
Samaritanis devote cum recipientibus. Fuit tamen Christus missus etiam
gentibus, non ita principaliter etc. Et sic patet, quod Christus debuit
concipi in Galilea.
Capitulum III. 01 06 01 03
Ad tertiam quaestionem, utrum videlicet haec annunciatio et conceptio debuit fieri non alibi, quam in Nazareth, arguitur in contrarium, quod non, quia ista conceptio fuit dignissima omnium. Ergo requirebat locum dignissimum, hoc est templum Domini in Hierusalem fundatum. Ergo debuit ibi concipi, scilicet in Hierusalem et templo, ubi habitare solebat gloria Domini.
In oppositum est textus evangelicus. Ad quaestionem ergo respondetur secundum catholicos doctores, quod Christus non debuit alibi concipi, quam Nazareth. Primo propter prophetiam Esa. XI.: Egredietur virga de radice Iesse. Ubi secundum veritatem Hebraicam habetur, et Nazareus de radice eius ascendet. Secundo propter nominis convenientiam. Nam secundum Bernardum et Albertum super „missus est”, necnon Franciscus Maronis1, qui latius et luculentius prosequitur dicens, quod civitas Nazareth conceptui Christi decentissime congruit secundum eius interpretationes.
Nam primo secundum Hieronymum Nazareth interpretatur munda, sclicet convenit conceptui Christi de Virgine mundissima, quae tanta puritate nituit, quam maior sub Deo nequit intelligi. Nec, sicut ceteri cum labe peccati est conceptus, sed sine omni peccato. Secundo interpretatur Nazareth, id est florida, et hoc convenit Christi conceptui, quia sicut flos gignitur ex purissimis et subtilissimis virgule humoribus absque corruptione virgule. Sic Christus de purissimis Virginis sanguinibus est conceptus absque omni corruptione. Ut dicit Damascenus et Dionysius de divi. no. Tertio interpretatur Nazareth, id est devotus, et hoc comperit, quia in ista conceptione mater Domini fuit plene sanctificata. Iuxta illud Ps.: Sanctificavit tabernaculum suum altissimus. Et sic claret responsio.
Ad argumentum in contrarium respondetur secundum Albertum ubi supra, Quod??? haec conceptio debuit fieri in loco sanctissimo et dignissimo. Sed non locus sanctificat hominem vel dignificat, quin potius econverso, videlicet homo locum dignificat et sanctificat. Unde dignitas loci et sanctitas est ab homine dignificante vel sanctificante. Itaque in oratorio Beatae Virginisfuit dignissima habitatio. Tum quia Sanctissima Virgo super omnes creaturas ibi habitavit, tum quia ibi exercebatur nobilissima operatio, videlicet orationis et contemplationis et humilis devotionis Benedictae Virginis, quae super omnia grata erat Deo, et omnia sacrificia praecellebat.
Dignus ergo fuit hoc oratorium illo templo udaico, in quo fiebat materialium thaurorum mactatio et thurificatio. Amplius propter secretum, quod huic congruit mysterio non decebat, ut haec conceptio fieret in templo, sed magis in illo secreto et signissimo Beatae Virginis oratorio debuit Christus concipi. Et sic patet.
Penset ergo quaeque fidelis anima, quanto ordine sapientiae Dei filius est conceptus. Quoniam dignissimum sibi locum elegerit conceptionis, videlicet oratorium Betae Virginis. O, anima mea, si aliquando affuisses in illo oratorio sacratissimo, ibi vidisses, quomodo Beata Virgo Maria lacrimis profusis Deum saepius exorabat pro redemptione humani generis. Ibi idisses manus eius sacras in caelum elevatas, vultum serenum levatum, ibi ieiunio diem pertranseunt, totisque cordis intimis humiliatam. O, quid tunc fecissem, quanta humilitate me ipsi recommendassem, ut pro me exorasset? Utique dixissem, O Gloriosissima Virgo, o caeli Regina, o domina mundi, ora pro me, ne absorbeat mundus, ne devoret diabolus, sed tuus me suscipiat Iesus etc!