Pelbartus de Themeswar

ST

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum orrdinem vocum ››
Collaboratores ››

PH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Collaboratores ››

PA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Index Sacrae Scripturae ››

TH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TP

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ1

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››

PQ2

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ3

Index sermonum ››

Szerkesztés alatt

Sequitur pars secunda???? de ipsa salutatione angelica et eius partibus.

Ave, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus. Lu. I.

Tres salutationes ceteris celebriores in Evangelio reperimus.


Hac triplici salutatione triplex concordia designatur. Siquidem ante incarnationem discordia erat. Prima inter Deum et hominem propter peccatum primae prev???, quoniam homo Deus factus inooediens, diabolice se subiecerat potestari. Secunda discordia erat inter angelum et hominem, et hoc dulplici causa, quia videlicet homo, qui ruinam angelicam reparare debuerat sponte corruens se subtraxerat a caelo, et diabolo se coniunxerat eius voluntatem salvendo. Et quia cum in obsequendo Dei conservi esse debuissent, homo se quasi sponte servitio diaboli subdiderat. Tertia discordia erat inter hominem et hominem, videlicet inter Iudeum et gentilem propter diversarum legum emulationem, quia Iudeus unum deum, gentilis autem idola colebat.

Itaque per salutationem Christi ad discipulos, quae dixit: Pax vobis, designatur concordia Dei ad homines, quia Filius Dei in seipso coniungens divinitati humanitatem, et per sanguinem crucis pacificavit, quae in caelis et quae in terrsi, ut dicit Apostolus. Item per salutationem Mariae ad Elizabeth designatur concordia Iudei et gentilis, quia Christus lapis angularis omnes in unicam fidem et ecclesiam convocavit. Ioh. X.: Et alias oves habeo, quae non sunt ex ovuli, et illas oportet me adducere et vocem meam audient. Fiet unum ovile et unus pastor. Hoc etiam in spiritu praedixerat David dicens: Lapidem, quem reprobaverunt, id est Christum, aedificantes, scilicet Iudei, hic factus est in caput angeli. Denique per salutationem angeli ad Mariam notatur concordia angeli ad hominem, quia per partum Mariae factus est homo concivis angelorum et domesticus Dei et unius Dei, scilicet Christi, homo et angelus facti sunt servi et ex homine angelica ruina reparata est. Ideoque cum Christus nascitur, ab angelis canitur: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Hinc et angelus dixit Iohanni volenti eum adorare: vide, ne feceris, consexuus enim tuus sum, et fratrum tuorum.Apo. in fine.

Quia igitur istae concordiae factae sunt per Mariam Virginem, quae nobis Christum Deum genuit, idcirco non immerito dicat Mariae ipse Deus: Dicat angelus, divat et homo: Ave, gratia plena, quae fuerunt verba thematis nostri praeaccepti.

De hac itaque salutatione et partium eius declaratione intendentes tractare tria mysteria contemplemur etc.


01 05 01

Articulus primus de principio salutationis angelicae, ubi tres quaestiones elucidantur.

01 05 01 01

Capitulum I.

Circa principium huius salutationis tres praecipue quaestiones occurrunt.


Ad primam quaestionem, quae quaeritur: utrum videlicet salutatio angelica fuerit congrue hoc modo per ave inchoata, argui potest in contrarium, quod non. Primo sic: quia iste modus salutandi per verbum secundae personae est modus salutandi a seipso personaliter, et non ab alio, ergovidetur, quod angelus salutaverit Beatam Virginema seipso, et non a Deo. Sed constat, quod salutare debuit a Deo, ergo non debuit per hoc verbum secundae personae salutasse.

Praeterea videtur, quod debuit salutasse per salve, quia ave dicit remotionem paene, salve praesentiam boni et permanentiam salutis. Nam salve, ut dicit Iohannes Ianuensis in Catholicon est verbum defectivum et salutatorium et sonat scilicet esse vel fieri salvum. Cum ergo maior perfectio significatur per salve, quam per ave, sequitur, quod ista salutatio perfectissima debuit potius incipi a salve, quam ab ave.

Praeterea ave pertinet ad incipientes, salve ad proficientes, gaude ad perfectos. Unde et Thobias salutatus est per angelum hoc modo: Gaudium tibi sit semper. Thob. V. ca. Ergo cum Beata Virgo esset perfectissima, per gaude debuit salutari. Praeterea nobilissimus modus salutandi ets, quem tenuit Dominus Iesus et docuit, sed hoc modus fuit: pax huic domui. Lu. X., vel pax vobis. Ioh. XX. Ergo et in hac salutatione nobilissima debuit Beata Virgo per similem salutari, scilicet pax tibi vel pacem opto tibi, etc.

In contrarium est veritas Sacrae Scripturae. Ad hanc igitur quaestionem respondetur secundum Albertum Magnum super „missus est”, ca. LXIV et LXV, quod cum duplex sit modus salutandi, videlicet per seipsum et pel aliu, multo amicabilior et nobilior est ille, qui est per seipsum, quam per alium. Haec ergo salutatio perfectissima et amicabilissima non debuit fieri, tamquam ab absentes et per alium, sed tamquam praesentis ad praesentem et per seipsum. Retco ergo modo praesentialiter angelus salutationem hanc ab ave inchoavit, quia hac salutatione Deus trinitas praesens praesente Virginem in angelo salutavit dicens: Ave Maria, gratia plena. Quod verbum et deprecativum et salutativum et nunciativum fuit, quia beatitudinem, quam angelus Beatae Virgini nunciavit, illam ei exhiberi et impleri, ardentissime cupivit et devotissime optavit. Et per praemissa patet responsio ad primum obiectum.

Ad alia argumenta praemissa in contrarium adducta respondetur, quod in hac salutatione aliud verbum salutandi poni non debuit, in quo salutis status vel perfectio notaretur, quia cum ista salutatio sit totius salutis incohatio, quae primo principaliter per se beatissime nunciatur Virgini, et in ea et per eam toti genti humano destinatur. Recte incepit ab ave, initium quippe beatitudinis est remotio miseriae, quod notat ave , quasi sine vae. Alia autem beatitudinem perficientia sufficienter exprimuntur per alia verba in salutatione ista subsequentia, ut *infra patebit*, cum declarabuntur singulatim. Haec Albertus. Ex his patet ratio, quare non debuit dici salve vel gaude vel pax tibi, etc.

Amplius quoque non debuit salutari Beata Virgo in hac salutatione aliquo alio verbo salutationis, quam per ave, quia non debuit, nisi verbum correspondens rei in salutatione ista poni. Sed quia res huius salutationis et anunciationis ista erat, quod videlicet maledictio, quam per primam mulierem, id est Evam incurrimus, debeat verti in benedictionem, per hanc secundam mulierem, id est Beatam Mariam, ut sicut femina nos damnavit, ita et femina salvaret. Unde Augustinus in sermone de nativitate dicit: Impleta est Maria gratia et Eva evacuata est a culpa, maledictio Evae in benedictione mutatur Mariae. Haec ille. Huic autem rei nullum aliud verbum salutationis ita congruebat et correspondebat, sicut ave, in quo solo nomen Evae mutatur in verbum salutationis ave. Converso enim hoc nomine Eva per litteras Mariae dictum est ave, ad designandum expresse, quod in benedictione Mariae vertebatur maledictio Evae. Nimirum post peccatum Adam uxori suae imposuit nomen Eva, quod dicitur ab a, quod est sine et eu, quod est bonum, quasi sine bono, quam bonum datum a Deo sibi et viro abstulit ac posteris, et indicere fecit in vae culpae et poenae. Per Mariam autem facti sumus sine vae. Ideo congruentissime salutatur per ave et non per aliud aliquod verbum. Unde quidam versificator dicit: Porta salutis ave, per quam pater exitus a vae. Haec magister Iacobus de Voragine in suo marionali.

01 05 01 02

Capitulum II.

Ad secundum quaesitum de huius salutationis verificatione, cum quaerebatur, utrum videlicet Beata Virgo fuerit vere sine vae, ut sit digne ave salutata.

In contrarium posses arguere, quod non videtur, quomodo vel ad quem sensum angelus potuerit vere dicere Beatae Virgini ave, id est sine vae. Nam si hoc dixit narrando de raesenti, falsum dixit, quia adhuc protunc sine vae non fuit Beata Virgo, quoniam fuit adhuc sub vae miseriae huius vitae, quod ex peccato primorum parentum subsecutum est. Fuit etiam adhuc protunc sub vae sterilitatis, et per consequens sub maledictio legis, quia adhuc sterilis fuit, cum nondum adhuc conceperat filium, quando angelus dixit istud verbum ave, unde non potuit de praesenti hoc dicere. Item si angelus dixit illud optando, sequitur, quod voluntatem suam divinae voluntati non conformavit, qu????, sed Deus eam multa pati voluit in passione sui filii. Si vero illud dixit de futuro praedicendo, non salutavit, sed prophetavit, nec magnum, quod dixit, quia hoc commune est omnium salvandorum, quod quandoque erunt sine vae, ??? in futura gloria. Ergo videtur, quod non potuerit vere Beata Virgo per hoc verbum ave salutari.

Ad quaestionem igitur respondendo nota rpimo, quod hoc verbum ave quandoque est vox optantis, sicut dicit Iohannes Ianuensis in Catholicon, ut quando dico alicui ave salutando, quia ei salutem opto. Quandoque autem est vox orationis, ut dico: ave, crux preciosa, vel: O, crux, ave spes unica. Non enim salutando illud dico, quia ligno insensibili salutem non opto, quia eam habere non potest, sed oro, ut virtus crucis mihi salutem oportet. Quandoque vero est vox congratulantis et applaudentis, ut cum dico: Ave Maria, vel Salve, sancta parens, quasi dicerem: O, beata Virgo Maria, congratulor et congaudeo saluti et gloriae tuae etc. Haec magister Iacobus ubi supra. Dico igitur secundum Albertum super „missus est”, capitulis LXIV et LXV, necnon et communiter secundum doctores hanc materiam tractantes, quod Beata Virgo vere salutari potuit et debuit per ave, quia fuit vae omni ???

Primo inquam, quia fuit sine vae speciali Evae et mulieribus. Nam Eva triplicem maledictionem quasi triplex cae accepit in poenam. Prima: multiplicabo aerumnas et conceptus tuos. Secunda: in dolore pariens filios. Tertia: sub viri potestate eris. Gen. III. ca. Sine hoc triplici vae fuit Maria, quia nec sensit aerumnam in conceptu, nec dolorem in partu, quoniam fuit sine corruptione fecunda, sine gravamine gravida et sine dolore puerpera, ut dicit Bernardus, et fides tenet catholica. Denique nec fuit viro subdita perpetuae virginitatis obtentu, et quia per Dei conceptum et maternitatem facta est Domina omnium virorum et mulierum, ac etiam angelorum.

Item in mulieribus est triplex vae, quia in virginibus est vae sterilitatis, in coniugatis vae subietionis, quia sunt sub potestate viri, in viduis vae desolationis et orbationis, tamquam quae sunt orphanae. Quibus ultimis duobus est annexum vae corruptionis, cum virginitatem amiserunt. Ab his fuit immunis eata Virgo, fuit enim virgo sine sterilitate, coniugata sine corruptione et servitute, quoniam Ioseph tamquam custos a Deo datus eatae Virgini serviebat ei, quam sciebat esse dominam sui, et totius mundi propter Dei maternitatem. Denique fuit et vidua post mortem Ioseph, cum virginitate et sine desolatione propter Dei praesentiam, quia Deus eius spiritualis sponsus multiplici eam suavitate familiaris praesentiae semper consolabatur.

Secundo dixi, quod Beata Virgo fuit sine vae proprio matribus. Sunt quippe in matribus tria praecipua vae, primum vae aerumnae et immundiciae, quia virginitatem perdunt, et cum maxima immundicia et aerumna pariunt. Secundum vae infirmitatis et indigentiae, quia infirmantur et amittunt sanitatem venustatem et pulchritudinem, cum pariunt atque indigent obstetricationem. Tertium vae poenae similis et culpae, quia cum peccato concipiunt et libidine, cum gravitate portant, et cum dolore pariunt.

Ab hoc triplici vae fuit immundus Beata Maria. Primo quidem fuit sine vae aerumnae et immundiciae, quia in conceptu et partu non perdidit virginitatem, sed aquisivit eam, qua sub Deo maior nequit intelligi puritas. Nulla etiam in eius partu immundicia fuit, quia Christus Deus utero clauso manente egressus est, tamquam sponsus Dominus de thalamo suo, teste Ps. Unde Leo papa in sermone de nativitate Domini dicit: Alienum est, inquit, ab hac nativitate, quod de omnibus legitur, nemo mundus a sorde, nihil in istam singularem nativitatem de concupiscentia carnis transiit, nihil de peccati lege manavit etc.

Secundo fuit sine vae infirmitatis et indigentiae. Non enim Beata Virgo post conceptum aut in partu perdidit sanitatem vel pulchritudinem. Immo tanta pulchritudine radiavit, quod Ioseph eam inspicere prae radiositate non potuit, ut dicit Glossa super Matth. ca. I., unde Ioseph Mariam non cognovit facie qualis esset, donec peperit et ecacuato utero radiositas a visione faciei eius oculos non ita reverberaret. Item sanitatem post??? conceptum non amisit, immo1 fortior facta a Spiritu Sancto, surrexit statim et abiit in montana, cum festinatione, et servivit Elizabeth. In partu ??? non indiguit obstetricatione, sed, ut canitur in quibusdam ecclesiis: Gaudebat Deigenetrix in partu, quam circistabant obstetricum vice concinentes angeli gloriam Deo.

Tertio fuit sine vae poenae et culpae, quia sine viro de Spiritu Sancto concepit, et sine omni libidine. Et cum gaudio sine omni laesione et dolore peperit, ut supra patuit.

Tertio dixi, quod beata virgo fuit sine vae communi omnibus hominibus. Communiter quippe omnes homines triplex vae incurrerunt ex peccato primi parentis. Primum vae in corpore. Secundum vae in anima. Tertium in utrosque coniunctum. De his Apocal. VIII.: Vae, vae, vae habitationibus in terra.

Primo inquam in corpore sive ex parte corporis incurrit omnis homo vae triplex, scilicet vae miseriae multiplicis videlicet laboris et fatigii,infirmitatum penuriarum, frigoris, caloris, famis, sitis, etc, quibus subiecti sumus in hac misera vita. Item vae dolorosae mortis, quia cum dolore omnes morimur, et quasi aqua dilabimur in terra. Item vae incinerationis post mortem et putraefactionis. De primo Gen. III.: Maledicta terra in opere tuo, spinas et tribulos germinabit tibi, in labore comedes ex ea omnibus diebus vitae tuae, in sudore vultus tui vesceris pane tuo etc. De secundo Gen. II.: Quacumque hora comederitis, morte moriemini. Id est necessitatem moriendi ex parte corporis incurretis, prout exponit Nicolaus de Lyra. De tertio vae Gen. III.: Recerteritis in terram de qua sumptus es???, quia pulvis es et in pulverem reverteris.

Ab hoc triplici vae immunis fuit Beata Virgo, quia sine omni infirmitate vixit, ut dicit Augustinus, nam sine dolore vel infirmitate mortua est. Et insuper omnes labores huius vitae et penuriae, famis suis, caloris et frigoris, ac similium non erant ei personae, tum quia omnia talia sciebat sibi esse ad mriti promotionem. Iuxta illud Ro. VIII.: Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum etc. Tum quia omnia talia voluntarie acceptabat et pro Deo omnia in multo maiora sustinere cupiebat, unde in omnibus penuriis et adversationibus ac laboribus intimo corde gaudebat, tamquam perfectissime patientiae exsistens. Tum denique quia divinae contemplationis et familiaritatis dulcedo, qua semper fruebatur omnia talia poenalia dulcia reddebat eidem. Si enim beato Laurentino prunas dulces esse reddebat divina degustatio, et beato Stephano lapides torrentis dulces fuere prae Christi amore, multomagis Beatae Virgini omnia poenalia dulcia reddebantur ex divina degustatione. Item fuit sine vae doloris in morte, quia sicut fuit a corruptione aliena, ita a dolore mortis extranea, ut dicit Hieronymus. Denique fuit sine vae incinerationis post mortem, quia corpore et anima glorificata gaudet in caelis, ut patebit infra *li. X., pars I., ar. III. per totum.*

Secundo in anima omnis homo incurrit triplex vae. Primo vae ignorantiae. Secundo vae maestitiae. Tertio vae verecundiae. Primo inquam vae ignorantiae et erroris, quia tantam ignorantiam incurrimus tam in credendo, quam in eligendo et discernendo, et quam in operando. Quod teste Averroe, commentatore Aristotelem: Ea, quae scimus, sunt minima eorum, quae ignoramus. Et insuper ut dicit sapiens Ecces. IX.: Sunt iusti atque sapientes, et nemo scit, utrum odio vel amore dignus sit. Hoc quippe vae ignorantiae est ex culpa, quia ut Augustinus dicit: Error non est hominis instituti a natura, sed poena damnati.

Ab hoc vae fuit immunis Beata Virgo, quia numquam erravit. Fuit enim virgo prudentissima et Spiritu Sancto plena, nihil sine consilio Spiritus Sancti fecit, qui Spiritus Sanctus errare non potest. Fuit quoque omni scientia et sapientia divino dono praedita. Propter quod ecclesia libros sapientiae de ipsa exponit etc: Fuit sine vae ignorantiae et erroris.

Secundo in anima incurrimus vae maestitiae et doloris, et hoc tam de praesenti, quae est maeror mentis, quam de praeterito, quae est dolor cordis, quam de futuro, quae est timor. Ab hoc vae fuit immunis Beata Vrigo, quia numquam maerorem , dolorem aut timorem dominantem suae rationi habuit. Quod probatur ex verbis Senecae ad serenum dicentis: Frustra sapiens tentatur, quia sapiensnumquam turbatur. Validius enim est, quod laeditur eo, quod laedit. Fortior quippe non est nequitia virtute, sed infirmior. Sapiens nil perdere potest, omnia enim bona sua in se reposuit, scilicet virtutem et sapientiam. Item ex verbis Chrysostomi dicentis, quod nullius homini nocere potest occursus adversitatis, nisi ipse nocere velit sibi, scilicet per impatientiam. Omniumergo Beata Virgo sapientissima et ordinatissima fuit, in qua ratio superior semper ei imparans fuit. Igitur quicquid sustinuit ei in materiam amoris et gaudii, semper totum cessit, nec umquam in ea maestitia rationi contraria fuit. Unde claret, quod fuit sine vae doloris etc.

Tertio in anima incurrimus vae verecundiae et pudoris, tam de essendo, quia turpes sumus, tam de agendo, quia turpia facimus et fecimus, quam de sustinendo vel patiendo, quia turpia patimur. Unde Gen. III.: Erat uterque nudus et non erubescebant, scilicet ante peccatum, sed post peccatum eruberunt se.Unde fecerunt sibi perizomata etc. Ab hoc vae verecundiae et pudoris Beata Virgo immunis fuit, quia nihil turpidinis umquam fecit, nec habuit, nec sustinuit, quoniam innocentia pura id facit, ut nil verecundiae vel pudoris sustineat. Ut patet in pueris parvis, qui etiam suam nuditatem non erubescunt. Beata Virgo statui innocentiae primorum parentum proxima erat maxime ex parte animae, nem umquam turpia facere vel cogitare scivit, sed omnia secundum rationem rectam ordinata in ipsa erant. Unde claret, quod numquam aliquod verecundabile habuit, et sic fuit sine vae pudoris.

Tertio dixi, quod homo quilibet ex parte utriusque, scilicet corporis et animae coniunctim incurrit vae et hoc triplex. Scilicet primo vae inoboedientiae et concupiscentiae, nam caro non oboedit animae et rationi, sed ut dicit Apostolus Gal. V.: Caro concupiscit adversus spiritum et spiritus adversus carnem etc. Secundo vae culpae, scilicet originalis, actualis, mortalis et venialis. Tertio vae poenae, scilicet praesentis miseriae vel poenitentiae???purgatorii et gehennae. Ab hoc etiam triplici vae immunis fuit Beata Vrigo. Primo quia fuit sin vae concupiscentiae et repugnantiae carnis ad spiritum, quoniam ut volunt doctores communiter super III. Sententiarum: Beata Virgo habuit fomitis extinctionem et confirmationem in bono per gratiam singularem ita, ut non posset peccare. Et hoc per sanctificationem in Spiritus Sancti obumbratione et Filii Dei conceptione. Unde omnes vires inferiores fuerunt subiectae in ea imperio rationis etc. Secundo fuit sine vae culpae tam originalis secundum Scotum, *ut infra ostendetur*, quam actualis, venialis et mortalis. Nam nec umquam venialiter peccavit, sicut dicit Augustinus. Tertio quoque fuit sine vae poenae, quia poena debetur culpae. Cum igitur non habuerit vae culpae, nec habuit vae poenae.

Et fide claret, quod Beata Virgo bene et verissime salutari debuit per ave, id est sine vae, quia fuit universaliter sine omni vae vel actualiter, vel causaliter, vel habitualiter. Et per haec patet responsio ad obiectum in contrarium productum, sive enim accipiatur, ut angelus dixerit istam salutationem narrative, sive ut optative, sive ut congratulative, utique digne et vere hoc modo ipsam Beatam Virginem salutavit per ave, quae universaliter sine omni vae. Et si non protunc fuerit sine vae aliquo actualiter, puta sterilitatis, tamen causaliter et habitualiter, cum mox erat futura mater Dei, fuit sine illo vae. De vae quoque miseriae praesentis vitae, id est famis, sitis, frigoris, laboris, quibus subiecta erat, clare declaratum iam et responsum est in corpore quaestionis.

Capitulum III. 01 05 01 03

Ad tertium quaesitum de huius salutationis excellentia: utrum videlicet ista salutatio hoc modo facta sit omnium salutationum excellentissima.

Tu forsitan arguis, quod non, quia salutatio, quam Dominus Iesus tenuit et docuit, fuit excellentior ista salutatione, scilicet Pax vobis etc. Tum quia a digniori prolata et edocta, quia a Christo, qui dignior est omnibus angelis, tum quia bonum, quanto communius, tanto melius per Aristotelem II. Ethic. In hac autem salutatione, videlicet Pax vobis, non solum communius bonum, sed et iocundius bonum annunciatur. Puta pax facta per Chritsum inter Deum et genus humanum. Nil autem hac pace iocundius, ut dicit Augustinus, ergo sequitur, quod illa salutatio sit excellentior ista.

Praeterea si angelus salutasset Beatam Virginem hoc modo, ut dixisset: Ave, Dei mater, vel Dei genetrix futura, maiori et excellentiori modo eam salutasset, cum de tanta dignitate, quae est excellentior omnium dignitatum purae creaturae convenientium salutasset. Ergo iste modus, quae angelus tenuit, non est excellentissimus etc.

Ad quaestionem itaque respondendo dico secundum Petrum Aureoli in suo compendio li. IV. cap. II., quod ista salutatio angelica, qua Beata Virgo extitit salutata sine praeiudicio dici potest, quod sit omnium aliarum salutationum, quae sunt vel fieri potuissent excellentissima, et hoc multiplici ratione.

Primo quidem ex salutantis autoritate, quia ista salutatio missa est a Deo et tota trinitate. Lucae I.: Missus est angelus a Deo in civitatem Gal ??:etc Nec istam salutationem angelus in propria persona et a se, sed atmquam a Deo protulit, *ut supra patuit.*

Secundo ex nuncii sublimitate. Non enim homo fuit dignus nunciare et hoc modo salutare, sed angelus, nec quilibet angelus, sed Gabriel.

Tertio ex personae salutatae dignitate, quia salutata est beatissima Virgo Maria super omnes homines dignissima.

Quarto ex modi salutandi qualitate, quia iste modus salutandi notat et indicat. Primo summam Virginis innocentiam, cum dicitur: Ave. Secundo summam ei collatam gratiam, tamquam donum Dei excellentissimum, cum dicitur: gratia plena. Tertio summam gloriam, qua maior nequit esse in mundo, scilicet Dei esse matrem mox futuram, cum dicitur: Dominus tecum, scilicet in mente et in ventre, ut exponit Augustinus etc. Quarto singularissimam super omnes excellentiam et praerogativam, cum dicitur: benedicta tu in mulieribus.

Denique quinto excellit ista salutatio alias contenti vel inclusi universalitate, quia universaliter omnes modos salutandi continere et includere videtur implicite. Nam salutationes in Scriptura quaedam inveniuntur salutis optative: Re. XVI.: Salve, rex. Quaedam gratiae desiderative: Apostolus in pluribus locis: Gartia vobis et pax a Deo multiplicetur. Quaedam gaudii: Tho. V.: Gaudium tibi sit semper. Quaedam benedictionis: Ruth II.: Benedicat tibi Dominus. Quaedam pacis annunciative, ut Ioh. XX.: Pax vobis etc. Haec autem salutatio angeli ex omnibus consolata videtur, continet enim salutem, cum ait ave. Item gratiam, cum dicit: gartia plena, gaudium et pacem, cum dicit: Dominus tecum, item benedictionem, cum ait: benedicta tu in mulieribus, etc. Unde claret istam salutationem fuisse et esse excellentissimam.

Ad primum in contrarium argumentum dicitur, quod illa pax vobis non excedit istam dignitate vel autoritate, quia et ista est a Deo missa et edocta per angelum, *ut tactum est.* Denique ista salutatione annunciatur atiam pacis et omnis boni communicatio??? toti generi humano per conceptum Beatae Virginis. Nisi dicas, quod illa, scilicet pax vobis excedat istam in nuncii dignitate, quia illam Deus per seipsum in Christo voluit annunciare, istam autem per angelum. Et ideo?? quantum ad hoc solum illa excellit istam. Ista autem excellit illam ex aliis praemissis rationibus.

Ad secundum dico, quod angelus non debuit salutare et dicere: Ave, mater Dei, quia nondum erat protunc mater Dei. Nec debuit dicere: Ave, genetrix Dei futura, quia primo debebat requirere Virginis consensum ad susciptendum Deum, ut supra dictum est *parte videlicet tertia etc.* Sufficienter etiam istud dedit intelligere, cum dixit: Dominus tecum, scilicet in ventre et in mente.

Insuper huius salutationis excellentia et eius virtus ostenditur per plura facta miracula, ex quibus aliqua hic referri libeat.

Cum enim pestis valida in regno Hungariae homines quam plurimos depasceret, audivi a quodam mihi referente, quod medicina, quam quod postquam aliquis se sentiret infectum, statum ipsum apostema signo crucis signando dicere novem Ave Maria, per singula crucem faciendo super apostemate. Dicebat enim ipse referens se hoc modo evasisse. quod cum ego auduvussem, firma memoria tenui. Et confiteor, quia cum essem ipsa peste percussus pluribus vicibus, hoc dignissimo remedio praedicto evasi. Nec vis ipsius apostematis praevalere mihi potuit, quotienscumque remedium exhibui.

Item beatus Anselmus libro miraculorum ca. XVII. refert quoddam miraculum narratione dignissimum, de hoc videlicet, quod quidam quasi tota die Ave Maria dicebat. Cumque peregrinus iret ipse per locum silvestrem, quidam mali robbatores credentes, quod esset pecunia apud ipsum, occiderunt eum insignante diabolo, et sepelierunt eum prope stratam in eodem loco, baculum quoque cubitalem, quem portabat in manu ipse peregrinus fixerunt in terram supra corpus defuncti ad memoriam. Postmodum idem baculus meritis Beatae Virginis ramos protulit et frondes, radicemque quoque misit in os defuncti, et facta est arbor pulchra et magna.

Cumque progressu temporis quidam magnus clericus inde transitum faciens requiesceret sub umbra illius arboris, vidit una cum comitantibus eum, quod in quolibet folio patenti littera, ut ab omnibus legi posset, scriptum erat: Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum. Admiranti quaesierunt ab hominibus, quid hoc esset. illi dixerunt, quod quidam peregrinus quondam fuisset ibi occisus, et baculus infixus terrae ibi fuisset supra eius corpus. Igitur accedunt miraculo omnes percussi et aperuit terram, et ecce invenerunt corpus integrum et sine omni putredine iacere in terra, radicesque arboris in ore habere. Cognoverunt omnes, quia homo ille frequentasset in vita dicere Ave Maria etc, et laudarunt Deum ac Beatam Virginem. Unde locus iste postea habitus est in magna reverentia a fidelibus, ubi Deus ad invocationem Beatae Virgnis ostendit multa miracula.

Ecce claret, quod excelens fuit virtus huius salutationis, quia et animam creditur in caelum meritis Beatae Virginis provexisse, et corpus longo tempore praeter naturam in terra illaesum conservasse, et miraculose arborem frondosam de sicco ligno produxisse, radicemque os defuncti immisisse, denique folia ipsa salutatione depicta grandi miraculo fuisse. Multa quoque miracula ibi contigisse ad gloriam Benedictae Virginis et eius Filii, Domini nostri, Iesu Christi. Eya???? ergo, fidelis anima, adverte, quam bonum sit Beatam Virginem crebro salutare. Pensa diligiter virtutem huius salutationis, et noli esse piger hanc excellentissimam salutationem frequentius corde et ore ad laudem Virginis depromere etc, ut valeas gratiam et gloriam aeternam obtinere etc.