PH 093. De sanctis infra Pascha et Pentecosten IV.
[Pelbartus: Pomerium de sanctis, Pars hiemalis
Sermo XCIII.]
Ad idem sermo IV. pro quocumque sancto vel sanctis
De caelesti corona et habitaculo
In caelestibus regnis sanctorum habitatio est, et in aeternum requies eorum. (A)
Haec verba canit sancta Ecclesia hoc tempore de sanctis. Et colligendo accipiuntur ab Apostolo, partim II. Cor. et partim Heb. IV. Item aliud thema Ps. XX.: Posuisti, Domine, in capite eius coronam de lapide pretioso. Item Ps. VIII.: Gloria et honore coronasti eum. In quibus verbis clare notatur magna sanctorum beatitudo, quia non in terreno et transitorio, sed in caelesti et perpetuo regno est eorum habitatio cum Deo et Christo Iesu, iuxta illud Apoc. ultimo: Sedes Dei et Agni in illa, scilicet caelesti civitate erunt, et servi eius servient illi, et videbunt faciem eius, et regnabunt in saecula saeculorum. Unde Glossa Ieremiae LI. dicit sic: Sicut ad peccatorem dictum est: „Terra es, et in terram ibis”, Gen. III., quoniam de terra vitae praesentis ire habet ad terram infernalem, sic ad iustum cur non dicatur: „Caelum es, et in caelum ibis”? Iustus quippe caelestis est conversatione, quia caelestia quaerit et amat, dicente Apostolo Phil. III.: Nostra conversatio in caelis est; ergo in futuro ibit in caelum perpetua habitatione. Merito ergo de sanctis canuntur verba praemissi thematis pro hoc tempore, quo Christus resurgens in caelum ascendit, et habitationem caelestem sanctis donavit. In caelestibus – inquit – regnis sanctorum habitatio est, alleluia, id est Deus laudetur, et in aeternum requies [eorum]. Iuxta quae verba occurrunt tria mysteria contemplanda, secundum quod de tribus commendantur sancti in eis:
Primo de caelestis habitaculi patria, ibi: In caelestibus sanctorum habitatio est
Secundo de felicis regni corona, quia regnis – inquit – caelestibus
Tertio de incidibilis boni gloria, quia in aeternum requies eorum. (B)
Circa primum de habitaculo caelesti accipiamus pro documento conclusionem, quod fideles animae totis viribus debent ad caeleste habitaculum tendere et omnia mundana pro illo contemnere. Declaratur rationibus pluribus.
Prima dicitur ratio quietae pacis et tranquillitatis, quia ut Augustinus XIX. De civitate Dei dicit: Sicut nemo est, qui gaudere nolit, ita nemo est, qui pacem habere nolit, et omnes desiderant eam, ut conserventur in esse et vita. Unde Priscianus in minori volumine: Si quaeratur – inquit –, quid sit summum bonum in vita, et per consequens summe desiderabile, bene – ait – respondetur, quod pax, propterea omne ens naturali instinctu tendit ad suum locum, ut quietetur, grave deorsum, leve sursum. Sed homo non potest verae pacis quietem inveniri, nisi in caelesti patria, extra quam semper homo est inquietus multipliciter. Primo in anima, Augustinus li. Confessionum: Fecisti nos, Domine – inquit – ad te, et ideo inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. Secundo inquietus est homo a carne et eius concupiscentia. Tertio a diabolo per varia temptamina. Quarto a mundo per multa disturbia. Unde Glossa super Ps. XXXV. dicit sic: Tria sunt, quae non sinunt, scilicet hominem in domo quiescere: fumus, stillicidium, mala mulier. Fumus peccata sunt, quae ex carnis concupiscentia nata mentem obtenebrant; stillicidium peccata sunt, quae ex mundanis profluunt. Mala autem mulier est mala conscientia, quae rationi repugnat, scilicet instinctu diaboli, sed in caelesti habitaculo nil perturbat, ubi multa et omnimoda pax regant intus et extra, iuxta illud Isa. XXXII.: Sedebit populus meus in pulchritudine pacis et in tabernaculis fiduciae et in requie opulenta, quia scilicet totaliter quietabitur ibi appetitus, ergo etc.
Secunda ratio gloriosae felicitatis et plenariae satietatis, quia in huius mundi habitaculo miseria pleni sumus tamquam in exsulatu. Omnia autem bona, quae hic habentur, nullius momenti sunt respectu bonorum caelestium, unde Bernardus: Sicut terra est quasi punctus respectu caeli, quamvis nobis videatur magna, ita omnia bona terrestria sunt quasi nil respectu boni superni. Sed in habitaculo caelesti habebimus omne bonum ad plenum, ubi habitabit Deus in nobis et nos in Deo plena satietate omnis boni, Sap. VII.: Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa, scilicet sapientia Dei; et Exo. XXXIII.: Ego ostendam tibi omne bonum. Item Ps.: Satiabor, cum apparuerit gloria tua, Domine. Unde et Cassiodorus super Ps. LV. dicit: Gloriosum efficit Deus, quidquid inhabitare dignatur. Et ab hospitis merito crescit hospitii magnitudo. Cum ergo Deus in caelis habitet plenarie in sanctis, et sancti in Deo, claret eos fore plenos summo et omni bono. (C)
Sed circa hoc movetur quaestio et solvitur in Glossa I. Cor. III. sic: Diceret aliquis: Antequam faceret Deus caelum et terram, antequam faceret sanctos, ubi habitabat? In se habitabat Deus; apud te habitat, et apud se est. Non ergo sic sunt sancti daomus Dei, ut ipsa subtracta cadat Deus; immo sic habitat in sanctis, ut si ipse discesserit, cadant. Haec Glossa, et sic patet.
Tertia ratio perpetuae stabilitatis et durabilitatis. Nam in praesenti non habemus diu vivere, sed velimus-nolimus oportet nos mori, Heb. XIII.: Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquirimus. Augustinus super Ps. LXII.: Ad hoc – inquit – nascitur puer, ut dicat maiori: Quid hic facis? Necesse est enim, ut qui succedunt et qui nascuntur, excludant eos, qui se praecesserunt. In futura autem vita omnes pariter vivemus, non erit ibi successor, quia nullus decessor. Haec Augustinus. Cum ergo caelestis habitatio sit perpetuo stabilis, toto conamine debemus eam inquirere. Unde Augustinus in quodam sermone: Nulla maior insania, quam pro delectatione momentanea perdere aeterna et indicibilia bona caelestia, et se obligare ad aeterna supplicia. O utinam perirent haec omnia mundana, et non periremus nos ipsi pariter cum illis! O peccator, obcaecata et damnabilis malitia pro hac inquieta et laboriosa, periculosa, miserrima et caduca vita perdere caelestia habitacula, omni bono perpetuo beata! Haec sufficiant. (D)
Circa secundum principale de regni corona tres quaestiones occurrunt hic declarandae vel solvendae:
Primo de eius regia dignificatione
Secundo de eius meritoria adquisitione
Tertio de eius decora conditione.
Primo ergo quaeritur, utrum singuli beatorum in caelo exsistentes reputentur vere summi reges regali corona ipsum regnum possidentes. Et ratio quaestionis est, quia unicum est illud regnum caeleste, ergo unicum debet habere regem. Nam XII. Metaphysicorum: Mala est – inquit – pluralitas principum, sit ergo unus princeps omnium. Non videtur ergo, quomodo singuli dicantur reges regnum universum, illud caeleste regnum possidentes, sed sufficit ibi esse unum regem, Christum. Ad haec respondetur, quod quamvis summus omnium rex Christus sit, singuli tamen beatorum tamquam subreguli (?) merito dicuntur reges illius regni, non pro portione, sed pro universitate, sicut hoc clarat per beatum Ambrosium super „Betai immaculati” dicentem sic: Non ad unum quidem, non ad paucos, sed ad omnes testamentum suum scripsit Iesus. Omnes scripti heredes sumus, non pro portione, sed pro universitate testium, non minuitur hereditas, quidquid a coheredibus vendicatur, manet emolimentum, et eo magis singulis crescit, quo pluribus adquisitum. Haec Ambrosius. Et declaratur hoc pluribus rationibus, quare omnes et singuli beatorum merito et vere dicantur reges regni, quas notavi pro captu secundum ordinem alphabeti: Primo propter amictum regalem, Ps.: Astitit regina, id est anima a dextris in vesti. denu. etc. Et Prover. ultimo: Byssus et purpura indu. etc. Secundo propter bonorum omnium abundantiam regalem, Sap. VII.: Venerunt mihi omnia bona pariter cum illa, scilicet Dei visione, et innumerabilis ho. Tertio propter coronam regalem, Ps.: Posuisti, Domine, in capite eius coronam de lapi. pre. Et Ecci. XLV.: Corona aurea super caput eius ex. etc. Quarto propter dominium et honorem regalem, Ps.: Gloria et ho. co. eum et consti. eum super o. ma. t. Et Mat. XXV.: Venite, benedicti Patris mei, re. etc. Ex quo patet, quod regni Domini sunt, et per consequens reges. Quinto propter epulas et mensam regalem, Lu. XXII.: Ego dispo. vo. reg. ut edatis et biba. super mensam meam in regno meo. Sexto propter filiationem regalem, quia omnes et singuli erunt filii regis altissimi, scilicet Dei, Ro. VIII.: Adoptionem filiorum Dei expectan. Septimo propter gloriosum thronum et potestatem regalem, Matt. XIX.: Sedebitis super thronos iudican. XII tribus, id est universum mundum. Octavo propter hereditatem regalem, Ro. VIII.: Si filii et heredes, heredes quidem Dei, coheredes autem Christi, qui est rex regum. Et sic patet. O ergo homuncio, festina ad illam dignitatem regiam de ista miseria! (E)
Secundo quaeritur, qualiter ista caelestis corona adquiri possit. Respondetur secundum Apostoli sententiam II. Thim. II., quod non coronabitur, nisi qui legitime certaverit. Augustinus: Verus honor ille, qui nulli negabitur digno, et nulli defertur indigno. Ideoque non datur omnibus hominibus, nisi eam diligenter quaerentibus. Qualibus autem meritis adquiri valeat, ipsa eius denominatio declarat. Nimirum illa corona denominatur pluribus nominibus in Scripturis. Primo nominatur aurea, secundum quod volunt doctores super IV. dist. XLIX. Unde Ecci. XLV.: Corona aurea super caput eius, quo significatur charitas. Apoc. III.: Suadeo tibi emere a me aurum ignitum. Quia haec corona gloriae respondet essentialiter radici charitatis, ut patet per doctores ubi supra, qui vult ergo eam, debet esse in charitate. Secundo nominatur regni corona pat(?) ad significandum, quod non datur nisi sensuales motus in se ratione regant, ne regnet in eorum corpore peccatum, Ro. VI.: Non regnet peccatum in corpore vestro. Stipendia enim peccati mors, gratia autem Dei vita aeterna in Christo Iesu. Tertio nominatur sponsalitatis, Isa. LXI.: Quasi sponsam decoravit me corona, ad significandum, quod illis solis datur, qui per fidem veram desponsantur a Christo, Oseae II.: Sponsabo te mihi in fide etc. Quarto nominatur gloriae corona, I. Pe. V. ad significandum, quod ut Ambrosius dicit: Non otiantibus, sed operantibus pollicentur praemia gloriae. Quinto nominatur lapidea corona, Ps.: Posuisti in capite eius coronam de lapide pretioso, ad significandum, quod non datur nisi qui sunt constantes et fortes in bono et in observantia mandatorum Dei, Mat. XXIV.: Qui perseveraverit usque in finem etc. Sexto nominatur vitae corona ad significandum, quod non datur nisi viventibus vita gratiae usque ad mortem vel in mortis hora, Apoc. II.: Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae. Septimo nominatur iustitiae corona ad significandum, quod non datur nisi iustis per omnia. Qui enim offenderit in uno, factus est omnium reus, Iac. II. Unde Apostolus I. Timo. IV. dicit: Reposita est mihi corona iustitiae, quam red. mihi Dominus iustus iudex, non solum autem mihi, sed et his, qui diligunt etc. O Christiane, reconde haec in pectore tuo, ut scias ad coronam pertingere! (F)
Tertio quaeritur de huius coronae conditione, quid sit in re vel ex quibus constet. Ad hoc Innocentius in sermone dicit sic: Corona sanctorum in patria est aurea, quam splendor gloriae illuminat. Quae habet quattuor quattuor lapides principales in giro, id est quattuor dotes corporis, quae sunt agilitas, claritas, impassibilitas et subtilitas. Et tres dotes animae, quae sunt visio, fruitio, temptio. Haec ille. Bernardus quoque dicit, quod ista corona decoratur tamquam gemmis interlucentibus per poenitentiae et virtutum opera meritorie multiplicata, quod si – inquit – poenitentia nostra crudeli miseratione minuitur, paulatim gemmis corona nostra privatur. Haec Bernardus. Ex quibus claret, quod corona gloriae caelestis in re non est aliud, nisi praemium essentiale et accidentale beatorum, quibus gloriosissime decorabuntur tamquam reges caelestes et filii regis altissimi. Omnes quidem aurea per felices communiter dotes animae et corporis, alii insuper aureola, quae debetur virginibus martyribus et praedicatoribus. Alii praeterea vel saltem fructu tricesimo, ut coniugati, vel LX, ut viduae, vel centesimo, ut virgines, et alii pro modo praemiorum suorum, quae Deus reddet unicuique secundum opera sua, Mat. XVI. O ergo Iesu bone, quantum debemus te amare pro tam indicibili superna felicitate nobis repromissa! Tibi laus et gratiarumactio. (G)
Circa tertium principale de huius gloriae et coronae indicibili bono a Deo, ut requiescat in aeternum omnis beati desiderium in ipso. Quaestio haec sufficiat breviter, unde probari possit, quod corona gloriae caelestis tam indicibile bonum et sufficientissimum sit. Ad quod respondetur, quod praecipue ex tribus:
Primo ex parte ipsius summi dantis Dei
Secundo ex parte ipsius dati boni
Tertio ex parte eius status perpetui.
Primo ex parte Dei donantis vel coronantis. Ut enim Seneca li. I. De beneficiis docet: Beneficium non tam ex eo, quod datur, sed potius ex parte dantis pensatur. Unde quanto aliquod donum a digniori datur, tanto maius reputatur. Exempli gratia, si tibi daret rex magnus unam subam (?) suam vel vestem purpuream, pro maiori dono et gloria extimares, quam si talem daret tibi rusticus. Cum ergo coronam caelestem vel praemium non rex terrenus, non angelus, sed ipse Deus infinitae dignitatis et maiestatis donat, sequitur, quod pretiosissimam, non vilem donat. Dedecus quippe esset magno regi modicum, puta obolum dare. Ideo Ambrosius li. de Cain et Abel dicit: Nihil imperfectum dat Deus, sed summe perfectum. Item ut Gregorius in Registro dicit: Deus munera ad nominis sui gloriam tanto largiora tribuit, quanto suae laudem dignitatis conspicit per ea ampliari. (H)
Secundo ex parte doni, scilicet caelestis beatitudinis, quae ut Alexander de Hales et concorditer Thomas super I. dist. XLII. dicunt, talis et tanta est, quod non potuit aliquid melius ea fieri, habet enim quandam dignitatem infinitam ex hoc, quod est fruitio Dei, qui est infinitum bonum, unde Seneca li. sapientiae dicit: Nil divino divinius, nil caelesti caelestius, crescere enim posse imperfectae rei signum est. Item Augustinus li. De libero arbitrio in fine dicit: Tanta est pulchritudo iustitiae, tanta iocunditas lucis aeternae, ut si etiam non liceret in ea amplius manere, quam unius diei hora, propter hoc solum innumerabilis anni huius vitae deliciis pleni merito contemnerentur.
Tertio ex parte status perpetui. Bernardus: Magna bona sunt naturalia, maiora spiritualia, maxima autem sunt aeterna illa, quae nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, secundum Apostolum. Augustinus De civitate Dei: O pulchra et decora civitas, o gloriosa vita sempiterna, o regnum, cuius rex veritas, cuius vita aeternitas, gaudium sine fine, fide non attingitur, omnia vota transgreditur, adquiri potest, extimari non potest. Ad quam nos perducat Christus. Amen.