[Pelbartus de Themeswar: Sermones de sanctis, Pars hiemalis
Sermo LXI.]
De sancto Ioseph sermonem vide in Stellario
De sancto Benedicto thema
cum legenda
Benedicam tibi
et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus. Gen. XII. c.1
(A)
Verba ista dixit Deus loquens litteraliter ad Abram2, et convenienter possunt accipi, tamquam dixerit Deus etiam ad sanctum Benedictum, quia ei multipliciter Deus benedixit, ut patet per plurima eius miracula, per quae et nomen eius magnificavit in sancta Ecclesia, ut merito vocatus sit Benedictus. Subditur ergo: Erisque benedictus, et re, et nomine. Dicit autem Bernardus, ut patet li. Originalium, quod benedictio triplex est nobis necessaria, videlicet praeveniens, adiuvans et consummans. Prima est misericordiae, quae praevenit conversionem. Secunda est gratiae, quae adiuvat iustificationem. Tertia est gloriae, quae perficit consummationem, scilicet beatitudinis. Nisi trinam hanc benedictionem dederit Deus, non potest terra nostra dare fructum salutis. Haec ille. His omnibus modis beatus Benedictus fuit vere a Deo benedictus. Et ideo merito de eo dicitur illud Proverb. X.: Benedictio Domini super caput iusti.3 Et hoc potest esse aliud thema pro eodem. Et illud Ecci. XXIV.: In multitudine electorum habebit laudem, et inter benedictos benedicetur,4 quod potest esse tertium thema. Nam ipse laudem habet in multitudine electorum, scilicet religiosorum, utpote dux et principalis monachorum, et singulariter benedicetur. Item illud Ecci. XLIV.: Cognovit eum, scilicet Deus, in benedictionibus suis, et dedit illi hereditatem,5 quod potest esse quartum thema. Ex quo itaque in verbis praemissis beatus Benedictus commendatur de divinali benedictione, quae non est aliud, quam condonatio misericordiae gratiaeque et gloriae, ut patuit per verba Bernardi. Istam ergo benedictionem non potest homo habere, nisi per veram poenitentiam de peccatis, et per vitiorum detestationem, per contemptum mundi et Dei dilectionem. Idcirco applica sermonem sive de poenitentia, sive de vitiis, aut de quocumque occurrit pro tali die quadragesimali praedicandum, et tandem applica legendam sancti Benedicti, quam describit beatus Gregorius! (B)
Notandum de vita sancti Benedicti, quod Deus multiplici benedictione ipsum magnificavit. Primo a pueritia sibi gratiam miraculorum praestando. Nam adhuc puer miraculis coepit clarescere. Erat enim ex provincia Nursia ortus, et Romae liberalibus studiis traditus. Sed in ipsa infantia sui litteras disseruit, et desertum petere decrevit. Quem nutrix tenerrime diligens secuta est usque in quendam locum, qui dicitur Effide, ubi ad purgandum petiit mutuo a vicinis capisterium, quod super mensam incaute relictum cum corruisset, in duas partes fractum est, propter quod illa flere coepit. Quam Benedictus puer flentem videns partes capisterii accepit, et orationi se dans integre solidatum capisterium invenit, et nutricem blande consolatus est. Quod factum tanta veneratione habitum est, ut ab incolis dictum capisterium in foribus ecclesiae suspenderetur ad videndum ab omnibus. Tandem Benedictus nutricem occulte fugiens in quendam locum devenit, quem quidam monachus, Romanus nomine, obvium, quo tenderet, requisivit. Cui ille animum aperuit, et in quodam specu tribus annis mansit, incognitus hominibus, praeterque ipsi Romano, qui ei sedule necessaria ministrabat. Sed quia ad specum illam a Romani monasterio iter non erat, panem in longissimo fune ligabat, cui tintinnabulum inseruerat, ut ad eius sonitum vir Dei panem depositum acciperet. Sed hostis antiquus invidens lapide iacto tintinnabulum fregit, Romanus tamen nihilominus ministrare non desistit. Post hoc cuidam presbytero refectionem sibi paranti in Pascha Dominus per visum apparuit, dicens: "Tu tibi delicias paras, et servus meus illo in loco fame cruciatur." Qui protinus surrexit, et cum magna difficultate illum inveniens dixit: "Surge, comede, quia hodie Pascha est, abstinere te non convenit pro resurrectionis sollemnitate." Sicque Deum benedicentes sumpserunt cibum. Postmodum fama eius crebrescente de specu prodiit, et cuiusdam monasterii abbas praefectus est, precibus fratrum devictus, ubi cum discolos moribus vidisset, ad locum derelictae solitudinis rediit. Plurima eius miracula et opera pertranseo causa brevitatis. (C)
Secundo quoque Deus benedixit eidem filios spirituales multiplicando. Nam in illa solitudine crebrescentibus signis claruit adeo, quod multis ad eum venientibus et habitum ordinis suscipientibus XII monasteria inibi construxit, et iam mundum implevit, ex quibus tria sursum in rupibus montis erant, quae deorsum cum magno labore aquas hauriebant. Cumque fratres illi virum Dei saepe rogarent, ut monasteria illa mutaret, quadam nocte montem ascendit, et diutius oravit, tresque petras in eodem loco pro signo posuit. Mane quoque domum rediens cum fratres pro hac eadem causa ad ipsum venissent, dicit: "Ite, et illam rupem, ubi tres petras positas inveneritis, in medio cavate!" Quod cum fecissent, mox concavum locum aqua de petra producta implevit. Quae usque nunc tam sufficienter manat, ut ab illo loco usque inferiora montis descendat. Item monachus quidam iuvenis, nomine Placidus ad hauriendum aquam egrediens in flumen cecidit, et mox ipsum unda rapuit et traxit a terra per spatium sagittae cursus. Vir autem Dei in cella consistens hoc in spiritu novit, et monachum nomine Maurum vocans, quid acciderit, indicavit, et ut pergeret ad ipsum eripiendum, imperavit. Acceptaque benedictione concitus veniens, et per terram se currere existimans super aquas usque ad puerum venit, eumque per capillos tenens de aqua extraxit. Quod vir Dei non suis meritis, sed oboedientiae deputavit Mauri. (D)
Tertio benedixit Deus ipsum protegendo. Nam presbyter quidam, Florentius viro Dei invidens ad tantam devenit malitiam, ut panem veneno infectum viro Dei tamquam pro benedictione transmitteret. Quem Sanctus gratanter accepit, et corvo, qui de manibus eius panem accipere consueverat, ipsum proiecit, dicens: "In nomine Iesu Christi, tolle hunc panem, et in tali loco, ubi a nullo hominum sumi valeat, proice!" Tunc corvus aperto ore, expansis alis circa eundem panem discurrere coepit crocitans, acsi aperte diceret et oboedire se velle, et tamen iussa implere non posse. Cui Sanctus iterum atque iterum praecipiebat dicens: "Leva, leva eum securus, atque ipsum, ut dixi, proice!" Qui tandem illum tollens et portans post tres dies rediit, et ut prius consueverat, de manu Sancti annonam accepit. Videns autem Florentius se suo proposito fraudatum, coepit puellas in hortum monasterii introducere, ludere et cantare, ut sic monachos ad libidinem inflammaret, quod Sanctus videns et lapsum discipulis pertimescens invidiae locum dedit, et quibusdam assumptis fratribus habitationem mutavit. Cumque Florentius in solario consistens de hoc gauderet, quod Sanctus recessisset, repente solarium cecidit, et ipsum exstinxit. Tunc Maurus post virum Dei currens ait: "Revertere, quia qui te persequebatur, exstinctus est." Ad quod ille vehementer ingemuit, et poenitentiam discipulo indixit pro eo, quod de morte inimici gaudere praesumpsisset. Ipse autem ad alia migrans venit ad Montem Cassinum, ubi templum Apollinis ante situm in oratorium sancti Iohannis Baptistae fabricavit, et circumadiacentem populum ab idolatria convertit. Quod hostis antiquus graviter ferens eius oculis corporalibus teterrimus apparebat flammas evomens et dicens: "Benedicte, Benedicte!" Sed cum ille nil sibi responderet, dicebat: "Maledicte, maledicte, non benedicte! Quid me persequeris?" Quadam autem die, dum lapidem quendam in terra iacentem pro aedificio levare vellent fratres, non valuerunt, et virorum multitudo aderat, nec ab eis levari poterat, adveniens vir Dei benedictionem dedit, et tunc maxima celeritate levatus est. Ex quo perpenderunt, quod diabolus insidebat, qui illum moveri non sinebat. Cumque fratres parietem paulo altius aedificassent, diabolus viro Dei apparuit indicans, quod ad fratres laborantes pergeret, qui protinus illuc nuncium misit dicentem: "Fratres, caute agite, quia ad vos spiritus malignus venit." Vix nuncius verba complevit, et ecce parietem antiquus hostis evertit, et quendam monachum ruina contrivit. Sed vir Dei illum mortuum et laceratum ad se adduci fecit, et oratione sua ipsum resuscitans operi praedicto restituit. (E)
Quarto benedixit Deus ei spiritum propheticum donando, ut patet ex multis eius miraculis, e quibus aliqua inseramus. Nam rex Gothorum, Attila de eo audiens experiri voluit, utrum vir Dei verae prophetiae spiritum haberet, et cuidam suo spatario vestimenta regalia tribuit, eumque cum omni apparatu regio ad monasterium destinavit, quem Sanctus venientem conspiciens dixit: "Pone, fili, pone hoc, quod portas, non est tuum." Qui protinus expavit, et in terram cecidit veniam petens, quod illudere praesumpsisset. Item vir quidam duos flascones vini per quendam ad eum misit, sed ille unum in via abscondit, et alterum detulit. Sanctus autem cum gratiarumactione accipiens vinum, admonuit illum dicens: "Fili, vide, ne de illo flascone, quem abscondisti, bibas, sed inclina illum caute, et invenies, quid intus sit." Qui confusus valde exivit, et probavit, quod audierat. Cumque flasconem inclinasset, protinus de eo serpens egressus est. Item quodam tempore fames regione in illa invaluit adeo, ut in monasterio Benedicti nil de tritico esset, et tantum quinque panes fratribus ad refectionem remansissent. Cumque illos contristatos cerneret, dixit: "Ut quid de panis inopia animus vester contristatur? Hodie quidem minus est, sed cras abundanter habebitis." Sequenti autem die ducenti modii farinae ante fores in saccis inventi sunt, quos Deus per quos deferentes transmiserit, numquam apparuit, unde fratres gratias Deo egerunt. (F)
Quinto benedixit Deus secreta divina revelando. Quadam enim nocte, dum per fenestram Benedictus conspiceret et Dominum exoraret, vidit fusam lucem desuper cunctas noctis tenebras effugasse. Subito autem omnis mundus velut sub uno solis radio collectus ante oculos eius adductus est. Ibique animam Germani episcopi Capuani ad caelum deferri videns manifeste postea comperit, quod eadem hora a corpore migravit. Item alio tempore vidit animam sororis suae in specie columbae secreta caeli penetrantem, cuius corpus mox ad monasterium deferri iussit, et in monumento, quod sibi praeparaverat, poni.
Sexto benedixit ei Deus diem sui obitus manifestando. Quod et ipse Benedictus fratribus denunciavit, et ante sextum diem sui exitus sibi sepulcrum aperiri iussit, qui mox febribus correptus ingravescente languore sexto die in oratorium portari se fecit, ibique Dominicum corpus suscepit, atque inter discipulorum manus sustentatus erectis in caelum manibus stetit, et inter verba orationis ultimum spiritum efflavit.
Septimo benedixit illi Deus cum maximo lumine et ingenti6 angelorum multitudine eius animam in caelum assumendo, ipsa namque die, qua vir Dei migravit ad Christum, duobus fratribus, uni in cella moranti, alteri longe posito, eadem revelatio est monstrata. Viderunt namque viam lucidam palliis stratam ac innumeris coruscantem lampadibus, a cella Benedicti versus orientem ad caelum tendentem. Cui venerando habitu vir clarus desuper assistens, cuius est et via, quam cernerent, inquisivit. Qui cum nescire se dicerent, ait: "Haec est via, qua dilectus vir Dei, Benedictus, caelum ascendit." Et sic patet.
Floruit autem circa annos Domini
DXVIII. Ipsum ergo, carissimi, sanctum Dei veneremur, ipsius suffragia
precemur, ut intercedat pro nobis ad Dominum Iesum Christum, cui est
honor et gloria in saecula saeculorum! Amen.
De annunciatione Beatae Virginis Mariae habes plurimos sermones in Stellario Virginis gloriosae.
Item de sanctis martyribus quinque fratribus, videlicet ordinis minorum, sermo cum legenda hic scribitur, quia suo loco non est inscriptus ex incuria. Nam debuisset stare post sermones de Epiphania Domini, ante sermonem de sancto Sebastiano, tunc enim occurrit festivitas eorundem. Unde de ipsis fratribus martyribus sequitur scriptus hic sermo ad laudem Dei.
1 Gn 12,2
2 Editio: abraam.
3 Prv 10,6
4 Sir 24,4
5 Cf. Sir 44,26
6 Editio: iugenti.