Pelbartus de Themeswar

ST

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum orrdinem vocum ››
Collaboratores ››

PH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Collaboratores ››

PA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Index Sacrae Scripturae ››

TH

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TP

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

TA

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ1

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››

PQ2

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

PQ3

Index sermonum ››

[Pelbartus de Themeswar: Sermones de sanctis, Pars hiemalis

Sermo LIX.]

Pro sancto Matthia

Sermo IV.

De ipsius privilegiis

Quemcumque elegerit Dominus, ipse erit sanctus. Num. XVI. c.1 Haec verba dixit Moyses propheta. (A)

Scimus nempe, carissimi, quod nemo potest esse sanctus sine gratia Dei et vera charitate, ut docet Apostolus I. Cor. XIII.: Si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, factus sum velut aes sonans aut cymbalum tinniens. Et si fidem habuero ita, ut montes transferam, et si distribuero omnes facultates meas in cibos pauperum, et si tradidero corpus meum ita, ut ardeam, charitatem autem non habuero, nihil sum.2 Sed quoniam ut Augustinus I. q. I. "Multae" dicit: Charitas est propria virtus bonorum et electorum Dei. Ideoque claret, quod soli electi Dei, quibus datur donum charitatis, vere sancti erunt et beati. Beatus autem Matthias veram charitatem habuit, et ideo a Christo est in apostolatu electus, propter quod merito de ipso possunt dici verba praemissa: Quemcumque elegerit Dominus (sicut Matthiam), ipse erit sanctus. Nam connumeratus est inter sanctissimos apostolos. In quibus verbis beatus Matthias commendabilis redditur tripliciter:

Unde secundum haec notabimus in hoc sermone plura ipsius privilegia. (B)

Circa primum, quod Matthias fuit Deo carus, accipiamus pro conclusione, quod Matthias apostolus comprobatur Christo Iesu carus et dilectus ex electionis signis pluribus. Declaratur haec conclusio praecipue ex quattuor privilegiis ipsius:

Primum itaque privilegium Matthiae est, quod fuit de tribu et patria Christi oriundus. Ut enim dicitur in legenda, Matthias fuit de tribu Iuda et civitate Bethlehem, illustri prosapia oriundus. Solent autem homines, qui sunt terrigenae et de eadem progenie ac compatriotae se invicem diligere, sicut legimus de Andrea, Petro et Philippo, quod habebant specialem ad invicem familiaritatem, eo quod fuerunt de eadem civitate, scilicet Bethsaida, unde et ante ceteros apostolos isti sunt ad Christum conversi, sic quod amor Andreae traxit Petrum, et amor Petri atque Andreae traxit Philippum, Iohannis I.,3 sic et David Amasae II. Regum XIX. ait: Nonne os meum et caro mea tu es?4 Fuit enim nepos David. Et ad populum omnem de Iudae tribu dixit David: Fratres mei vos, os meum et caro mea vos, ibidem.5 Non dubium ergo, quod et Christus specialem amorem exhibuit Matthiae tamquam contribulo et compatriotae suo, cum et Christus fuerit de tribu Iuda et David genere et Bethlehemita, Eph. V.: Nemo umquam carnem suam odio habuit.6 (C)

Secundum privilegium, quia Matthias ex toto mundo electus est a Christo discipulus. Fuit enim unus ex LXXII discipulis, quod erat magnae gratiae privilegium, scilicet quia illi fuerunt speciales Christi amici et secretarii, quibus ipse ait Ioh. XV.: Iam non dicam vos servos, sed amicos, quia omnia, quae audivi a Patre meo, nota feci vobis,7 scilicet secreta caelestia, unde Ambrosius li. De officiis: Amicus si verus est, nihil occultat, sed animum suum effundit, sicut effudit Iesus mysteria Patris. Nec quisquam detestabilior, quam qui hanc amicitiam laedit, scilicet per peccatum. Haec ille. O quam ergo felix bonus Christianus, quia amicus Christi esse meruit, ut Matthias! O quam infelix, o quam detestabilis malus Christianus, qui hanc amicitiam Christi laedit aliquando per superbiam vel avaritiam, aliquando per gulam vel luxuriam aut iram et invidiam et quaeque peccata. Talis enim detestabilis est, ut Iudas. De quo Beda super Marcum, ut scribitur XI. q. III.: Abiit - inquit - Iudas ad summos sacerdotes, et constituerunt ei pecuniam se daturos. Multi hodie scelus Iudae, qui Deum et Magistrum Dominumque suum pecunia vendidit, velut immane et nefarium exhorrent, nec tamen cavent. Nam cum pro muneribus falsum testimonium dicunt, profecto Deum pecunia vendunt, qui veritatem negant. Ipse enim dixit: Ego sum veritas.8 Cum societatem fraternitatis discordiae peste commaculant, Deum produnt, quia Deus charitas est. Qui ergo charitatis et veritatis iussa spernunt, Deum utique, qui charitas est et veritas, produnt, maxime cum non infirmitate vel ignorantia peccant, sed in similitudinem Iudae opportunitatem quaerunt. Haec ibi textus. Ecce - dicit -, quod qui iussa, id est praecepta quaeque spernunt, Iudae reputantur. (D)

Tertium privilegium, quod inter omnes LXXII discipulos fuit Matthias, et reputatur sanctissimus. Quod patet ex hoc, quia apostoli ipsum et Ioseph iustum, qui dicebatur Barsabas, elegerunt ex omnibus, et oraverunt Dominum, ut ostenderet, quis horum esset pro sua sanctitate dignior apostolatu. Credendum est autem, quod si duos alios meliores vel sanctiores inter discipulos invenissent, illos elegissent. Deus vero Matthiam praetulit etiam ipsi Ioseph, ergo etc. Ex quo constat, quod sanctitas beati Matthiae multiplici testimonio comprobatur. Primo quidem testimonio apostolorum, qui ipsum cum Ioseph statuerunt eligendum, ut patet Act. I.9 Secundo testimonio Beatae Virginis Mariae, matris Dei, quae Spiritu Sancto erat plena, et creditur, quod in electione Matthiae affuit inter apostolos vocem dando, quia dicitur ibidem, quod erant perseverantes in oratione apostoli cum Maria, matre Iesu.10 Tertio testimonio Filii Dei, Christi Iesu, qui ipsum ex toto mundo elegit in discipulum, et tandem in apostolum. Quarto testimonio Dei Patris atque Filii simul et Spiritus Sancti, cum ipsum ab aeterno praeelegit et praedestinavit magnificandum, atque splendore de caelo misso eligendum demonstravit secundum Dionysium, et in die Pentecostes in gratia Spiritus Sancti cum ceteris confirmavit. Donis quoque omnibus, scilicet linguarum, scientiarum, miraculorum cum aliis apostolis replevit.

Quartum privilegium, quod Matthias non tantum prae aliis discipulis fuit sanctissimus, sed insuper apostolatu dignissimus. Cum enim apostolatus culmen summae perfectionis teneat gradum in Ecclesia super omnes alios status, sicut Seraphin in caelo super omnes ordines angelorum secundum Dionysium li. De ecclesiastica hierarchia. Maximum ergo privilegium fuit Matthiae ad illum gradum summum promoveri super omnes, scilicet martyres, confessores, virgines, prophetas et patriarchas. (E)

Circa haec dicta quaeri potest: Unde vel per quae Matthias promeruit, ut ceteris discipulis, et etiam ipsi Ioseph, cognominato iusto propter sanctitatis suae evidentiam praeferretur ad apostolatum? Respondetur secundum tractatores huius rei theologos, quod praecipue ex tribus:

Primo inquam gratia praedestinationis divinae, unde Apostolus Ro. VIII.: quos praedestinavit, hos et vocavit, scilicet ad fidem, et quos vocavit, hos et iustificavit, scilicet per gratiam, quos autem iustificavit, illos et magnificavit per gloriam.11 Haec Lyra. Notandum quippe est, quod secundum doctores super I. in praedestinatione Dei ista tria concurrunt. Primum amor Dei praeveniens, quia Deus vult bonum praedestinato, amor autem fundatur super benevolentia per Philosophum IX. Ethicorum. Et ideo nullum Deus praedestinat, nisi volendo illi bonum gratiae et gloriae. Secundum concurrit electio sine merito nostro praecedente, quia elegit suos ante mundi constitutionem, quando nullum praecessit hominis meritum. Tertio concurrit effectus subsequens. Licet enim praedestinationis electio sit ab aeterno, tamen eius effectus est in tempore, qui est satisfactio per gratiam in praesenti, et beatificatio per gloriam in futuro, quia praedestinatio est praeparatio gratiae et gloriae; unde Apostolus Eph. I. dicit: elegit nos Deus ante mundi constitutionem. Sed ad quid, subditur: Ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius in charitate.12 Beatus itaque Matthias praeferri ceteris meruit ex Dei gratia.

Secundo hoc de congruo meruit ex virtute humilitatis, quia Matthias 'parvus' interpretatur vel 'humilis', a 'mattha' scilicet, quod secundum Hieronymum in Interpretationibus nominum Hebraicorum interpretatur uno modo 'humile'. Unde quia ipse humilior fuit, meruit exaltari, iuxta illud Lu. XIV.: Qui se humiliat, exaltabitur.13 Et istud insinuare videtur Ecclesia in hoc, quod singulariter inter omnes discipulos de ipso legit illud evangelium: Confitebor tibi, Domine, pater caeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus, et revelasti ea parvulis,14 id est humilibus.

Tertio ex dono charitatis fervidae. Nam dono charitatis Dei et proximi plenus fuisse et ferventior ostendi potest. Tum ex ipso nomine, quia Matthias alio modo secundum Hieronymum ubi supra interpretatur 'donatio Domini'. Inter dona autem Dei omnia praecellentissimum est charitas, secundum quod dicit Augustinus XV. De Trinitate, et allegatur a Magistro in principio dist. XVII.: In divinis - inquit - donis nohil maius est charitate. Est quippe excellentissimum donum Dei charitas, quod solum dividit inter filios regni et filios perditionis. Haec ibi. Tum quoque ex ipso praedicationis officio, ad quod est assumptus. Dicit autem Gregorius, quod qui charitatem non habet, praedicationis officium assumere nullatenus debet. Tum denique ex martyrio, quia mori pro amore Christi voluit. O ergo homo, si vis a Deo diligi, disce esse humilis, et charitatem tene exemplo Matthiae! O pie Iesu, da nobis vere te amare super omnia, ut promissiones tuas cum apostolis assequamur! (F)

Circa secundum mysterium de praeclaritate donorum accipe pro conclusione, quod beatus Matthias apostolus donis specialibus probatur inter ceteros discipulos praeclarus. Et hoc ostenditur quattuor privilegiis donorum a Deo sibi datis:

Primo dono virtutum fuit decoratus, quia ut de eodem narratur in legenda communi haberi in quadam legenda, quae Treveris invenitur, lasciviam abhorrens pueriles annos morum maturitate vincebat. Informabatur quoque eius animus ad virtutem, ut esset ad intelligentiam habilis, ad misericordiam facilis, in prosperis non elatus, in adversis constans et intrepidus. Satagebat, ut quod iussu praeceperat, opere compleret, et oris doctrinam manuum operatione monstraret. Quod autem hoc sit donum magnum, testatur Seneca in epistola: Nihil est - inquit - virtute praestantius, nihil pulchrius. Et Ambrosius in Hexaemeron dicit: Illa anima a Deo pingitur, quae habet in se gratiam virtutum renitentem. Illa bene picta est, in qua relucet divinae operationis effigies. Pictus es, o homo, a Deo, bonum habes artificem et pictorem, noli bonam delere picturam. Haec Ambrosius. Sed diceres, ut: Quid mihi necessarium est curare de virtutibus, scilicet humilitate, castitate, patientia et charitate etc., nonne sufficit mihi ad salutem peccata sola mortalia cavere? Audi Ps. dicentem: Quis est homo, qui vult vitam, diligit dies videre bonos.? Declina a malo, et fac bonum,15 scilicet virtutis. Unde Bernardus: Quantumlibet te affliges, quantumlibet te castiges, non dabit tibi copiam sui Dominus virtutum, nisi fueris virtutibus adornatus. Haec ille. Ad id exemplum cape: Videmus, quod homo quantumlibet sit pulcher in se, si ambulaverit nudus, turpis et aspectu hominum indignus redditur; sic qui ornatu virtutum tamquam vestium caret, turpis est Deo. Item aliud: Sit rex quantumcumque magnus, si ipse est vitiosus, numquid est honore dignus? Audi Philosophum IV. Ethicorum dicentem, quod pravus honore non est dignus, quia honor est praemium virtutis, virtuti autem perfectae non fit condignus honor. Haec ibi. (G)

Secundo dono scientiarum fuit Matthias praedotatus, quia ut in eadem legenda de eodem dicitur: Qui - inquit - litteris traditus omnem in brevi legit16 et prophetarum scientiam apprehendit. Et infra: Igitur Matthias in lege erat doctissimus, corde mundus, animo prudens, in solvendis quaestionibus Sacrae Scripturae acutus, in consilio providus, in sermocinatione expeditus. Haec ibi. Hoc privilegium, quod fuerit doctissimus, de solo Matthia legitur inter duodecim apostolos, de quibus scribitur Act. IV., quod erant idiotae et illitterati.17 Similis quoque fuit Paulo et Nicodemo in lege peritis.

Quaeritur: Cur Christus eligere voluit apostolos illitteratos et indoctos homines? Ad id respondet Paulus apostolus I. Cor. I. dicens sic: Videte, fratres, vocationem vestram, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed quae stulta sunt mundi, elegit Deus, ut confundat sapientes, etc.18 Ubi Lyra dicit, quod Apostolus ideo dicit notanter: non multi sapientes secundum carnem etc., quia licet aliqui de sapientibus litteratis et nobilibus et potentibus a principio crediderunt, et fidem Christi praedicaverunt, sicut Nicodemus, Gamaliel, sic et iste, tamen pro maiori parte primi credentes fuerunt simplices et illitterati, ne fides ascriberetur humanae industriae vel potentiae. Quod autem aliqui pauci fuerunt litterati et nobiles, voluit Deus ideo, ne fides totaliter ignorantiae et ruditati ascriberetur. Ad idem Augustinus XXII. De civitate Dei c. LVIII. dicit, quod hoc fuit maximum miraculum, quod cum apostoli fuissent numero pauci, pauperes et rudes et omni scientia destituti, divitiis et potentia nulli, Deus per eos omnem sapientiam mundi vicit et potentiam deiecit, et multitudinem hominum totius orbis fidei Christi subiugavit tali, quae militat contra carnem et sanguinem. Denique ad idem accipe exempla secundum Bonaventuram, dicens in sermone: Tota - inquit - laus in Deum refertur, dum potentissimus ab infirmo expugnatur. Nemo miratur, si murilegus vincat murem, si lupus ovem, si leo bovem, sed si fiet econverso, admiratio magna esset. Item si doctor vel philosophus vincat sapientia rusticum, non est mirabile. Sed si rusticus indoctus, qualis fuit Petrus, Iohannes cum apostolis, vincat sapientia omnes mundi sapientes, hoc mirum est, et Dei potentiae ascribitur. Haec sufficiant. O miraculum etc. (H)

Tertio dono praedicationis Matthias fuit fructuosus. Legitur nempe de eo, quod multos sua praedicatione ad Dominum convertit. Quosdam etiam namque obstinatos deterrendo convertit. Dum enim praedicaret in Macedonia, et obstinatus populus persisteret, apparuit diabolus in specie infantis populo, et suasit, ut Matthiam occiderent, qui cultum deorum evacuaret. Unde ipsum ligaverunt, afflixerunt, et in carcerem19 recluserunt. Dominus autem sibi apparens ipsum levavit de terra, et vincula solvit, et dulciter confortans ostium aperuit. Qui egressus verbum Domini praedicavit, obstinatis quoque dixit: "Denuncio vobis, quod vivi in Infernum descendetis." Moxque terra se aperuit, et illos deglutivit. Reliqui vero ad Dominum sunt conversi. Item tandem in Iudaeam venit, ubi praedicans multos signis et prodigiis convertit. Ecce in hoc praedicto miraculo verum ostendit Deus quodammodo a Matthia apostolo in Symbolo positum articulum ultimum fidei praedicandum, scilicet carnis resurrectionem et vitam aeternam, quam habebunt boni in caelesti gaudio, et mali in infernali supplicio, Mat. XXV.: ibunt hi in supplicium aeternum, iusti autem in vitam aeternam,20 scilicet in anima et corpore, quibus vixerunt. Quod significatum est in submersione corporali obstinatorum, et conversione bonorum salubri. (I)

Quarto miraculorum dono est clarificatus. Nam eius miracula ostensa sunt in caelo, in Inferno et in mundo. In caelo, quia cum esset in carcere, ad eum Christus personaliter venit cum multo lumine, et dulciter confortavit, vinculaque eius solvit, et liberum emisit. In Inferno, quia obstinatos barathro praecipitavit, ut haec dicta sunt. Denique in mundo isto ostendit Deus Matthiam habere potestatem super multa. Primo quidem super hominum debilitates et morborum varietates. Legitur enim de eo, quod caecos illuminabat, leprosos mundabat, daemones expellebat, claudis gressum, surdis auditum, et hoc quod maximum est, vitam mortuis restituebat. Haec in legenda. Secundo super intoxicationes, quia ibidem legitur de eo, quod potionem intoxicatam, qua cuncti bibentes excaecabantur, in nomine Domini bibit, et nihil ei nocuit. Et insuper omnes ex illa potione excaecatos, cum essent plus quam ducenti quinquaginta, curavit. Tertio super daemones. Nam legitur, quod daemones apparentes in eum fremebant, sed appropinquare non poterant, sed eos fugere compellebat. O ergo homo, qui aliquid tale pateris, recurre ad beatum Matthiam apostolum, et eius suffragia exposce! (K)

Circa tertium de gloriositate praemiorum beati Matthiae apostoli accipiamus pro conclusione, quod beatus Matthias apostolus comprobatur fore inter sanctos praemio gloriosissimus. Hoc ostenditur ex quattuor privilegiis. Primo quia in summam hierarchiam21 est sublimatus, videlicet in collegium apostolorum. Unde si quaeras, in quo ordine angelorum sit Matthias collocatus, respondetur secundum dicta Francisci de Mayronis, quod in ordine supremo, scilicet Seraphico. Ratio, quia ipse annumeratus est cum apostolis, Act. I.22 Sed quoniam secundum Dionysium supremus ordo in Ecclesia est apostolicus, supremo autem ordini in Ecclesia militante debetur supremus ordo in Ecclesia triumphante, ut idem dicit De ecclesiastica hierarchia, ergo sequitur, quod Matthias, sicut et alii apostoli, cum Seraph sint ordinati. Alia ratio, quia Seraphin ab ardore charitatis interpretantur et nominantur secundum Dionysium, Matthias autem adeo ardebat Dei et proximi charitate, ut dulcissimum foret sibi pro Christo et salute proximorum mori. Propter quod de eo canit Ecclesia in evangelio illud Mat. XI.: tollite iugum meum super vos, iugum enim meum suave, et onus meum leve,23 scilicet propter amorem. Augustinus: Omnia gravia et immania levia et prope nulla facit amor, ergo etc. Secundo quia Matthias in sua passione Christo est assimilatus, quod est magnae gloriae, iuxta illud Ecci. XXIII.: gloria magna sequi Dominum,24 quia nimirum sicut legitur Christus falso accusatus et crucifixus, sic et Matthias accusatus et crucifixus, et ab eadem gente Iudaeorum. Tertio quia multiplici corona gloriae est laureatus. Habet enim aureolam25 divinae visionis et fruitionis cum apostolis. Habet etiam aureolam virginitatis, quia de eo legitur, quod fuerit mundus et incorruptus corde et corpore, unde putatur virginalem aureolam habere. Item habet aureolam praedicationis, et etiam martyrii, ergo etc. Quarto quia fidelibus patrocinia eius invocantibus apud Deum est suffragativus. Nam legitur de eo narratque Discipulus in sermone, quod miles quidam cum ex devotione vellet aliquem apostolorum eligere sibi patronum, ut moris est, semel, bis et tertio occurrit sibi inter nomina apostolorum conscripta nomen Matthiae. Qui indignatus proiecit illud, dicens: "Quid mihi de hoc, si nullum apostolorum maiorum habere potui pro patrono?!" Post aliquod tempus, cum miles visitare vellet loca sancta passionis Christi in Hierusalem, navis in mari maximis tempestatibus impellitur adeo, quod desperati homines de vita cogerentur sorte deprehensum ex eis in mari exponere. Sorsque cecidit super militem. Qui cum super nudam tabulam expositus fluctibus iam esset morti proximus, ecce vidit splendidum virum pretiosa veste indutum, dicentem: "Vellesne - ait26 - tu obsequium impendere illi, qui de istis periculis te liberaret?" Miles ait: "Quamdiu vixero, promitto illi deservire." At ille: "Ego sum Matthias apostolus, quem patronum habere contempsisti." Et manu extensa ipsum liberavit, et in Hierusalem transportavit, et ut ibi socios exspectaret, praecepit. Qui post multos dies advenientes ipsum recognoverunt, et re narrata pro sua liberatione Deum laudaverunt. Ipse autem toto tempore vitae sanctum Matthiam prae omnibus sanctis in reverentia semper habuit, et ei deservivit. Item legitur, quod tempore circa annum Domini MCXXVI., cum esset magna fames in Treveri, illuc corpore sancti Matthiae translato mox miraculose cessavit. Haec ibi.

O ergo sanctissime apostole, tua patrocinia imploramus propter ipsum Dominum Iesum, qui te care dilexit et elegit, donisque maximis praedotavit, et praemiis caelestibus glorificavit, intercede pro nobis, ut det gratiam in praesenti et gloriam in futuro! Amen.

De sancto Gregorio papa thema potest accipi ad prosequendum, legendam applicando sermoni cuicumque in Quadragesima occurrenti. Nam hoc festum semper in Quadragesima cadit, in qua pro singulis diebus exstant sermones, ut ergo festo satisfacias, potes iuxta occurrentem sermonem die illo applicare pro uno articulo de vita sancti Gregorii, secundum modum, qui sequitur.


1 Nm 16,7
2 Cf. I Cor 13,1-3
3 Cf. Ioh 1,40-44
4 II Rg 19,13
5 II Rg 19,12
6 Eph 5,29
7 Ioh 15,15
8 Ioh 14,6
9 Cf. Act 1,23
10 Act 1,14
11 Cf. Rm 8,30
12 Eph 1,4
13 Lc 14,11
14 Cf. Mt 11,25
15 Cf. Ps 33,13; 33,15
16 Editio: legis.
17 Cf. Act 4,13
18 I Cor 1,26-27
19 Editio: carcere.
20 Mt 25,46
21 Editio: gerarchiam.
22 Cf. Act 1,26
23 Mt 11,29-30
24 Sir 23,38
25 Editio: auream.
26 Editio: Velles ait ne tu etc.