Sermones.elte.hu

[Pelbartus de Themeswar: Pomerium de sanctis, Pars hiemalis

Sermo XVIII.]

In nativitate Domini

Sermo tertius de puerili humilitate Christi et munditia nativitatis eius cum historia devota

Parvulus natus est nobis et filius datus est nobis. Isa. IX.¹ (A)

Sancta Mater Ecclesia in hodierna maiori missa pro sollemnitate celeberrima sic intonat per Introitus verba: Puer natus est nobis et filius datus est etc. In quibus verbis insinuatur Salvatoris Christi Iesu stupenda et supermiranda clementia. Tum ex humiliatione, quia summus omnium caelestium et terrestrium creator et dominus factus est propter nos omnium imus. Et cum esset Dei Filius ex Matris Virginis utero hodie natus, factus est puerulus. Hoc notatur, cum dicitur: Parvulus natus. Tum ex donatione. Donum enim regium quanto dignitate praeeminentius possidetur, tanto maius exhibetur. Sic Deus, omnium rex et dominus dedit nobis donum permaximum suae immensae largitatis et charitatis ostensivum, quia naturalem et consubstantialem suum Filium. Et hoc notatur, cum subditur: et filius datus est nobis. Lyra: In hoc notatur magnitudo, scilicet huius pueri nascentis, et hoc in deitate ipsius, quia Filius Dei Patris naturalis et per consequens sibi aequalis datus est nobis, secundum quod idem Dominus Iesus dixit Ioh. III.: Sic Deus, scilicet Pater, dilexit mundum, id est homines mundi, ut Filium suum unigenitum etc.² Bernardus: O stupendum mirabileque sacramentum! Summus omnium factus est imus omnium, id est Dominus Deus omnium factus est servus et infimus hominum, cum factus est puerulus minimus. Nam exinanivit se, formam servi accipiens, Phil. II.³ De tanto ergo dono, de tanta gratia et beneficio tam clementissimo, ut recognoscentes gratias agamus, carissimi, omnes nos Sancta Mater Ecclesia in Introitus missae maioris hortari videtur, cum sic canit: Puer natus est nobis etc. Et ideo praedicta verba Isaiae accipimus merito pro sermone hodierno. Iuxta quae verba tria praecipua mysteria notabimus declaranda:

Primum mysterium de nascentis pueritia, quod notatur, cum dicitur: Parvulus
Secundum de parientis munditia, quia dicitur: natus et datus, scilicet miraculose nobis
Tertium de huius nativitatis historia, ut sciamus, quomodo natus est. (B)

Circa primum mysterium de puerili nativitate Christi ipsa prima fronte quaestio occurrit: Utrum vel unde congruebat Christum sic humiliari, ut nasceretur in parvuli pueri qualitate? Et potest argui, quod non decebat, quia dedecus reputatur magnis viris et sapientissimis regibus se pueros gestis ostendere. Sic summo Deo videtur hoc non congruisse, sicut nec sanctis hominibus, ut claret de Tobia c. I., qui de hoc commendatur, quod cum esset iunior omnibus, nihil tamen puerile gessit in opere.⁴ Proinde et Isa. LXV. scribitur, quod puer centum annorum morietur.⁵ Lyra: Puer centum annorum, id est homo multo tempore pueriliter vivens et suas passiones sequens, quia nimirum pueri sunt passionum suarum sectatores secundum philosophos. Et tales mori habent morte aeterna. Ex quibus dictis claret, quod puerilitas in vitium sonat in hominibus. Cur ergo decuit, ut Christus puerulus fieret? Item primum Adam creavit Deus in perfecta quantitate aetatis, et Evam similiter, et hoc illis fuit honorificentius, quam ut pueri facti fuissent, ergo ipsi etiam Christo, qui fuit maior Adam, hoc congruisset. Mirum igitur, quod Deus puer nascitur, eo quod id non convenit Deo, quoniam ut scribitur Prover. XXIII.: Stultitia conligata est in corde pueri,⁶ scilicet propter debilem usum rationis, secundum Lyram. Sed ad haec per conclusionem respondetur, quod miro ordine divinae sapientiae congruit, ut scilicet Dei Filius parvulus natus sit. Et haec conclusio declaratur per tres veritates subsequentes et id ipsum elucidantes. (C)

Prima veritas, quod puerilis nativitas Filii Dei nil derogat suae dignitati. Ratio, quia pueritia nativitas quantum est de se, nullum sonat, nec importat vitium, quod claret per rationem, quia conveniebat statui innocentiae. Nam omnes filii Adae fuissent in Paradiso nati in puerili qualitate, et fuissent in illo statu sine vitio, ut patet per doctores communiter super II. dist. XX., immo et pro statu isto saepius nunc inveniuntur pueri quidam sancta opera exsequentes, iuxta illud Proverb. XX.: Ex studiis suis intelligitur puer, si munda et recta sunt opera eius.⁷ Nam dicente Philosopho I. Ethicorum: Pueros beatificamus in spe, quia si sit bonae indolis puer, ex hoc coniecturatur, quod futurus sit virtuosus in aetate adulta. Haec Lyra ibi. Verumtamen post lapsum naturae humanae nunc ipsa pueritia propter fomitem impellentem ad sequendum passiones pueriles habet ex originali peccato contractum vitium, ut patuit in argumento primo. Sed hoc in Christo non habuit locum. Pro cuius elucidatione notandum, quod aliter est pro nunc in hominibus pueritia, et aliter fuisset in Paradiso, et aliter fuit in Christo. Nam nunc habet contractum peccatum originale et defectum annexum, quoad usum utriusque, scilicet membrorum puerilium et rationis, propter quod sonat apud nos in vitii dedecus. Item in statu innocentiae Paradisi fuissent pueri nati defectu multo minori. Tum quia fuissent sine contracto peccato originali, tum quia, ut probabilior est opinio secundum Bonaventuram super II. dist. XX., quamvis paulatim per intervalla temporum profecissent tam in usu membrorum, quam in sensu et cognitione, quia licet illi pueri haberent scientiam quantum ad habitum, non tamen haberent quantum ad actualem considerationem propter organi ineptitudinem, sicut etiam non habent dormientes, eo quod in infantia est mollis et fluida complexio cerebri, et ideo ibi non potest esse fortis impressio specierum, nec fortis conversio super illas. Nihilominus tamen secundum doctores in isto statu innocentiae celerius et melius pueri profecissent, quam nunc proficiunt. Sed in Christi Domini pueritia, ubi peccatum esse non potuit, nullus defectus sapientiae fuit ex parte animae, quia ut Augustinus dicit: Ab instanti conceptionis comprehensor simul et viator fuit, et sapientia plenus fuit, Lu. II.: Puer Iesus crescebat, scilicet corporaliter, et confortabatur plenus sapientia et gratia Dei, scilicet unionis, erat.⁸ Et sic talis pueritia miraculosa commendat potius Christi dignitatem, quam minuat. (D)

Secunda veritas, quod non congruebat Dei Filium natum mox fieri magnum et perfectae quantitatis virum. Nam licet primis parentibus sic subito fieri perfectos conveniebat propter hoc, ut in illa mundi conditione primaria Dei perfecta essent opera, ut scribitur Deut. XXXII.,⁹ sed Christo nato hoc non conveniebat, licet divina virtute fieri potuisset. Denique sicut perfectissimum usum rationis habuit tunc Christus in anima, ita si voluisset, perfectum usum omnium membrorum loquendo, ambulando, et alia faciendo accelerare potuisset. Sed nil tale fecit, quia non decuit. Tum, ut sacramentum incarnationis divinae diabolo celaretur, tum, ut contra futuras haereses fides firmaretur, et veritas naturae humanae in Christo monstraretur, cuius est per intervalla temporum incrementa accipere successive veniendo de infantia ad pueritiam, inde ad adolescentiam, inde ad iuventutem etc., consueto hominibus ordine. Unde ad Heb. II. Apostolus dicit: Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit.¹⁰ Lyra: id est naturam humanam sibi univit. Sequitur: Unde et debuit ipse, scilicet Christus, per omnia fratribus assimilari,¹¹ hoc est quantum ad omnes proprietates naturae passibilis, quia talia faciunt ad opus nostrae redemptionis. Non autem debuit assimilari quantum ad defectum culpae et ignorantiae, quia impediissent opus nostrae redemptionis magis, quam ad id perficiendum valuissent. (E)

Tertia veritas, quod decuit Dei Filium suscipere, sicut nostram mortalem carnem, ita etiam puerilem parvitatem. Et hoc pluribus rationibus. Primo ratione commendandae humilitatis, quia ut Augustinus VIII. De Trinitate dicit: Christus carnem assumpsit in exemplum nostrae humilitatis convenientissimum, quod homo imitaretur, et sic per humilitatem salvaretur, qui per superbiam corruerat in damnationem. Sed, quoniam ut Damascenus dicit: Homo erexerat se per superbiam contra Deum et usque ad Deum et super Deum. Nam contra Deum: faciendo contra eius praeceptum. Usque ad Deum, quia usque ad divinae scientiae appetitum. Supra Deum, quia voluntatem propriam supra Dei voluntatem posuit. Ideo alto redemptonis nostrae sacramento Christus se humiliavit, non contra homines, sed pro salute hominum. Usque ad homines, id est usque ad humanae naturae susceptionem. Et quodammodo infra homines per passionis nimiae abiectionem, ut sic tanta esset humilitas Christi, quanta fuerat superbia hominis, propter quod Apostolus Phil. II. dicit: Fratres, hoc sentite in vobis, quod et in Christo Iesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est se aequalem esse Deo, sed exinanivit se formam servi accipiens, id est humanam naturam, humiliavit autem se factus oboediens usque ad mortem crucis.¹². O mira et profundissima humilitas! Quoniam siquidem infra naturam divinam est natura angelica, infra angelicam humana natura, infra humanam poena, et infra poenam culpa. Descendit ergo Christus inferius magis, quam potuit. Cum enim sit Deus, ad culpam descendere non potuit, sed descendit infra seipsum Deum, infra angelum, infra hominem, quantum ad abiectionem poenae, ut dicat illud Ps.: Ego autem sum vermis et non homo, scilicet secundum reputationem, opprobrium hominum et abiectio plebis.¹³ Hinc Augustinus in sermone: Vide, o homo, quid pro te factus est Deus, doctrinam tantae humilitatis agnosce! Idem li. De agone Christiano dicit: Quae superbia sanari potest, si humilitate Filii Dei non sanatur? Acsi diceret, quod talis superbia, quae non vult sanari, non est superbia hominum, sed daemonum. (F)

Secundo ratione praebendae securitatis et exhibendae pietatis. Nam si Christus venisset in sua magna potentia regia et magnificentia, timeret infirmitas nostra ab eo opprimi. Si in severa iustitia, timeret nostra malitia ab eo puniri. Si cum caelesti militia, erubesceret nostra miseria sibi associari. Vide ergo miram Salvatoris clementiam: sic nasci voluit, ut occultaret regiam potentiam in stabulo, iustitiamque in infantuli membro, quia ut patet, puer neminem laedere valet! Militiam quoque occultavit in societate bovis et asini, ut pro hoc Christi adventu nullus timere habeat, quin potius pro adventu salutis gaudeat, propter quod, ut scribitur Lucae II., quando angelus annunciaret pastoribus Christi nativitatem, et pro claritate insolitae visionis extimuissent, securans eos dixit: Nolite timere!, sed potius gaudendum subiunxit dicens: Ecce, evangelizo vobis gaudium magnum, quia natus est nobis hodie Salvator.¹⁴ Hinc Bernardus ait: Christus parvulus factus est, Virgo Mater tenera membra alligat, et tu, homuncio, timore trepidas, vel in hoc scias, quod non venit te laedere vel perdere, sed salvare, eripere, non ligare. Haec ille. O itaque peccator, festina securus ad poenitentiam! (G)

Tertio ratione facillimae placabilitatis, quia pueri laesi et infantes facillime, ut videmus, sunt placabiles, quandoque uno pomo vel ovo, aut pia et suavi allocutione, aut uberum lactis exhibitione. Ad significandum ergo, quod Christus, qui olim videbatur multis hostiis fore placabilis, nunc facillime per modicam poenitentiam vel suavem allocutionem, scilicet orationis devotae, vel lac dulcis charitatis facillime placari potest. Voluit nasci puerulus, ut manifestetur, quod tunc impletum est illud Isa. LXI.: Spiritus Domini super me, scilicet Christum hominem, eo, quod unxerit me Dominus, scilicet plenitudine gratiae, ad annunciandum mansuetis misit me, ut mederer contritis corde, et praedicarem captivis, scilicet a diabolo per peccatum, indulgentiam per Dei misericordiam, et clausis apertionem, id est patribus in limbo.¹⁵ Sequitur, ut praedicarem annum placabilem Domino, scilicet quoad poenitentes, et diem ultionis Deo,¹⁶ id est iudicii, scilicet impoenitentibus. Nam Christus Lu. IV. legit aperto libro haec scripta et dixit in se impleta.¹⁷ Propterea Bernardus ait: Gaudere oportet, quod Christus in nostra parvitate venit. Parvulus est, leviter placari potest. Quis enim nesciat, quod puer facile condonat? Haec ille. Ad id facit exemplum, quod legitur in legenda hodiernae diei, scilicet quod quaedam mulier lubrica, cum tandem redisset ad cor, de venia desperabat. Si namque cogitabat de iudicio, cogitabat se infernali cruciatu dignam, si de Paradiso, reputabat se immundam, de passione Christi, reputabat se ingratam. Cumque desperationi iam proxima coepisset cogitare de infantia Christi, et quod pueri de facili placantur, Christum ergo per suam infantiam adiuravit et vocem de venia audire mox meruit. Ecce ergo, carissimi, valet nobis Christi infantia ad multa bona, ut patuit, et ad plura alia, quae causa brevitatis hic pertranseo et *in aliis sermonibus* Deo iuvante tractabo. (H)

Circa secundum principale de munditia nativitatis Christi quaeritur: Utrum nascentis Christi munditiam condecebat nasci ex utero virginis puellae? Et potest arguere, quod non, quia videtur fuisse honorabilius et mundius, si videlicet Christus in corde vel pectore viri carnem de mundo sanguine assumpsisset, vel de costa formasset, sicut factum legimus de Evae formatione ex Adam. Cur ergo sic noluit, cum aeque bene potuit divina virtute? Sed respondetur per conclusionem, quod hoc summe condecens erat Christi munditiae. Et declaratur per tres veritates acceptas ex dictis Bonaventurae super III. dist. XII. ac aliorum ibidem concordantium doctorum.

Prima veritas, quod convenientissimum fuit Christum nasci non aliunde, quam ex puella seu femina. Ratio, quia Christus veniebat pro perfectissima renovatione hominis ad vitam aeternam. Et ideo pro perfectione huius honoris caelestis requirebatur utrumque sexum humanum honorari in incarnatione et redemptione, scilicet virilem sexum in Christo et femineum in Matre Dei, secundum Augustinum li. LXXXIII quaestionum, ut sic uterque sexus salvandus nosceretur. Item pro perfectione fidei ad credendum, quod Christus sit Deus et homo verus, debuit contra haereses carnis veritatem ostendere in hoc, quod sicut alii homines, sic ipse de feminae utero est natus. Denique pro perfectione renovationis ostendenda debuit Christus nasci in mundo isto novo modo productionis humanae per nova, id est inaudita a saeculis, signa et miracula ad ostendendam renovationem generis humani. Unde ante fuit prophetatum de Christo, praecipue Ecci. XXXVI. scriptum sic: Innova signa et immuta mirabilia, glorifica manum et bracchium dextrum,¹⁸ ut cognoscant, quia non est alius Deus praeter te, Domine.¹⁹ Sed nasci ex viro vel produci non erat in mundo novum vel insolitum, quia Eva ex viro fuit producta, et vidimus vermes produci ex carne viri vel feminae, non tamen sub ratione filiationis humanae, ergo debuit Christus, Dei Filius, ut vere esset filius hominis, satisfacere volens pro peccato hominis, quatenus nasceretur novo et inaudito modo, de utero virginis. Nimirum secundum Anselmum li. Cur Deus homo? c. IV.: Deus fecit homines in mundo primo sine viro et muliere, ut Adam; secundo sine muliere de viro, ut Evam; tertio de viro et muliere, ut communiter alios homines. Debuit ergo Christus novo modo pro perfectione universi nasci de muliebri sexu sine viro. Et sic patet, quod non decuit Christum sumere carnem de corde virginis, viri vel aliunde, sed in puellari utero virgineo de sanguine mundissimo, et sic nasci mundissime. (I)

Secunda veritas, quod Christus debuit nasci miraculose divino opere, sicut et concipi Spiritus Sancti virtute et non lege naturae. Ratio, quia dignitas Christi requirebat, ut esset alienus ab omni foeditate et macula peccati originalis, cum ut scribitur Sap. VII.: Ipse sit candor lucis aeternae,²⁰ scilicet incoinquinabilis. Item eadem eius dignitas requirebat, ut simul eius sancta caro esset concepta, animata et deitati unita, sicut dicit Damascenus. Ergo ipsa divina virtute debuerunt haec omnia fieri et eadem virtute nasci salva virginitate materna, sicut fuerat prophetatum Isaiae VII.: Dabit Deus vobis signum. Ecce, virgo concipiet et pariet, scilicet virgo, filium, et vocabitis nomen etc.²¹ (K)

Tertia veritas, quod credendum est cuilibet fideli, quod scilicet Christum decuit nasci, sicut et natus est, munditia summa et mira claritate ex utero virginali. Ratio, quia ut Anselmus li. De conceptu virginali dicit: Decebat, ut Virgo illa ea puritate niteret, qua maior sub Deo nequit intelligi. Ex quo sequitur, quod si ponamus, quod Christus incarnatus fuisset, etiamsi homo non peccasset, sicut tenet noster Scotus, et hoc ratione dilectionis divinae, qua non minus dilexisset hominem ante lapsum, quam post, licet in Paradiso fuisset thorus immaculatus, ut dicit Augustinus. Nihilominus tamen nasci debuisset Christus virtute Spiritus Sancti ex mundissima virgine, sicut et nunc natus est, quia decebat Matrem Dei summa puritate nitere. Sed haec puritas summa est non coniugalis, nec vidualis, sed virginalis, ergo etc. Sicut pro exemplo ponit Augustinus in quodam sermone de Nativitate: Videmus enim, quod solis radius vitrum vel speculum nec cum ingreditur, nec cum egreditur, violat, licet eius colorem induat, ipsum quoque vitrum clarificat et illuminat. Sic Christus Virginem. Unde Bernardus super Canticum sermone LXXI. dicit sic: Tanta in conceptione Christi refulsit superni luminis claritas et desuper venientis abundantia Spiritus, ut nec ipsa Virgo Sancta sustinuisset, si non sibi cor obumbratum fuisset a virtute Altimissimi. Haec ille. O ergo gloriosa Virgo Maria, quibus te laudibus efferamus, quae lumen aeternum mundo effundisti, Iesum Christum etc.? (L)

Circa tertium de historia Dominicae nativitatis pro simplicium devotione libeat narrare seriem, qualiter Christus hodie fuerit natus. Notandum ergo, quod tunc in orbe universo imperabat Octavianus Augustus XLII. anno regni sui, cum pax esset in toto orbe universalis (?), natus est Christus, auctor pacis, sicut praedixerat Ps.: Orietur in diebus eius iustitia et abundantia pacis.²² Tunc autem Augustus cogitavit et voluit scire numerum regionum, civitatum et capitum hominum in orbe. Unde edictum fecit, ut describeretur universus orbis, Lucae II.,²³ sic, quod quilibet ad illam civitatem, ubi ortum habuisset, iret et unum denarium argenteum, qui valebat secundum Isidorum li. Etymologiarum decem usuales pecunias, persolveret, seque subiectum profiteretur imperatori, et sic nomen eius in registro conscriberetur imperatori deferendo. Haec descriptio prima facta, id est inchoata est a praeside Syriae, nomine Cyrino,²⁴ quem Caesar praefecerat Syriae ad regendum. Ibi autem voluit inchoari, quia Syria est in medio terrae habitabilis, et continet pro magna parte Iudaeam confinem, ut scilicet inde denunciaretur fieri in aliis provinciis circulariter, secundum Lyram. Ibant ergo omnes nobiles et ignobiles ad dictam professionem. Dicit autem Hugo de Florido Campo in quibusdam chronicis inventum, quod registrata tunc per orbem fuerunt mille milia et octoginta milia pugnatorum militum, scilicet praeter ignobiles, rurales et artifices. Tunc ergo ascendit et Ioseph in Bethlehem, unde erat oriundus, eo quod esset de genere David regis ibidem nati, cum Maria, quae erat de eadem tribu, et successerat in hereditate paterna, utpote primogenita, ideo ivit ad profitendum cum Ioseph. Ipsa etiam sciebat omnes prophetias et allegabat Ioseph, quod ibi, scilicet in Bethlehem, esset filius euis, Christus nasciturus. Unde Ioseph assumpsit secum asinum pro sustentatione Mariae in illo itinere tanto, quod - secundum Ludolphum De vita Christi - a Nazareth semper scandendo per vias montanas sunt XXXV miliaria usque ad Hierusalem, quorum quattuor aut quinque faciunt (ut dicitur) miliare magnum, deinde in declino montis versus meridiem distat Bethlehem per quinque miliaria ab Hierusalem. Assumpsit etiam bovem secundum Lyram ad vendendum, ut de pretio eius solveret tributum et expensas pro via et pro necessitate partus Mariae praegnantis haberet. Cumque venisset ad Bethlehem (eo quod pauperes erant, et illi potentiores et ditiores hospitia praeoccupaverant), per plateas circumeuntes nullibi hospitium potuerunt habere. Unde oportuit eos descendere in diversorium, quod secundum Lyram erat hospitalaria, quo divertebant quique venientes ab extra ad hospitandum. Et aliqui dicunt, ut habetur in legenda longa, quod ibi quondam fuerit domus Isai, patris David, et pro memoria David servabatur, quasi quoddam tugurium. Et est in fine orientali ipsius Bethlehem, ubi sunt duae rupes distantes a se quattuor vel quinque pedibus. Ibi autem secundum Lyram praesepe pro bove et asino fecit Ioseph, et sic ibi straverunt sibi lectum; Maria in rupe orientali, Ioseph in occidentali, quae est exterior et capacior. O Deus meus, quanta paupertas et penuria regis omnium, Filii Dei et reginae caelorum, Mariae! Non habebant lectisternia, sed fenum nudum, non ignem pro frigido tempore vel ligna, et nil vel modicum comedere etc. (M)

Itaque circa illius noctis medium peperit Maria filium. De hoc, quae subscribo, habentur in Revelatione sanctae Brigittae, quae pie possunt credi in proposito. Nam tunc coepit Christus puer motus facere in utero materno, ex quibus non sicut in aliis mulieribus partui proximis dolores, sed potius mirae dulcedinis sentimenta coepit Maria habere. Intelligens quoque, quod instaret tempus pariendi, et mox genibus flexis, oculis et facie in caelum elevatis, ecce velo capitis amoto et sparsis crinibus pro signo virginitatis, mox resplenduit facies eius, et mente in Deum rapitur, ubi videns (secundum doctores) divinam essentiam et aeternam Filii Dei a Patre generationem occultaque Dei iudicia superabundantissima dulcedine est fota. Et ut canitur in ecclesiis plerisque, Dei genetricem circumstabant angeli obstetricum vice etc. Illico in ictu oculi sine omni dolore puer Iesus super solem splendidior de utero Virginis nascitur clauso manente. Tanto tunc per orbem diffuso lumine, ut nox illa dies lucida videretur, statimque Virgo Beata de illa contemplatione remissa vidit Filium suum in terra coram se vagientem et salutavit dicens: "Bene veneris, Domine Deus meus et filius meus, advenisti desideratus cunctis gentibus et patribus electis, patriarchis et prophetis! Adoro te Deum et creatorem meum, et immensas gratias ago, quia dignatus es me in matrem tibi eligere etc." Et sic adoravit Virgo, quem genuit. Et reverendissime suscipiens de terra osculabatur manus, pedes et os Domini Iesu summo amore. Ambrosius ait: O Virgo benedicta, quis possit arcanum tui cordis reserare, cum hinc adoras natum tuum, ut Deum, et illinc oscularis, ut filium? Puer autem Iesus tenerrimo corpore prae frigore vagiebat, unde mox materno affectu compassa Maria ipsum involvit pannis, licet vilibus, tamen mundissimis, quos antea disposuerat et fascivit et in praesepio reclinavit. Nulla ibi mulierum sedulitas intercessit, nulla obstetrix fuit, ut dicit Hieronymus contra Helvidium. Reclinato Christo in praesepio mox bos et asinus prostratu venerati sunt. Ioseph quoque intelligens Christum natum intravit, et dulcedine lacrimans prae gaudio, ipsum Deum adoravit. (N)

Interea pastoribus in regione illa vigilantibus super gregem, ecce, angelus Domini adstitit et claritas Dei circumfulsit eos, et timuerunt timore magno, scilicet ex insolita visione, et dixit angelus: Nolite timere! Ecce, evangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni populo, quia natus est nobis hodie Salvator Christus in civitate David, et hoc signum: invenietis infantem in praesepio.²⁵ Notanter dixit: hodie secundum Lyram, quia licet esset nox, tamen prae claritate Dei circumfusa fuit ita illuminata, acsi esset dies clarissima, sicut praedixerat Ps.: Et nox sicut dies illuminabitur.²⁶ Dixit etiam nobis, id est angelis et hominibus, eo quod Christus venerat ad reparandum ruinam angelicam ex hominibus. Et subito facta est cum angelo illo multitudo militiae caelestis exercitus laudantium Deum et dicentium: Gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis!²⁷ Tunc discesserunt angeli in caelum, scilicet ad caelestem totam curiam provocando gaudere. Et pastores venerunt et invenerunt Mariam et Ioseph et infantem in praesepio positum et videntes cognoverunt,²⁸ scilicet ex lumine exteriori et etiam interiori, quo erant illuminati mente, et adoraverunt Christum laudantes Deum in omnibus, quae audierant et viderant.²⁹ Haec Luc. II. (O)

Tandem secundum devotos fertur, quod puerulus Iesus famescens coepit vagire. Ad quod cor maternum compatiendo scindebatur, unde mox Virgo Maria prostravit se in oratione cum lacrimis talia dicens: "O Deus Pater omnipotens, conditor universorum, tu mihi dedisti Filium tuum dilectissimum, habe, quaeso, nunc curam eius, et da in mea ubera lac sufficiens ad alendum ipsum!" Et subito miraculose datum est in ubera virginea lac, sicuti et filiis Israel a Deo manna pluebat miraculose in deserto. Et sic ubere de caelo pleno ipsum regem angelorum sola Virgo lactabat, ut canit ecclesia, quod erat miraculum. O igitur, Christiana anima, vide oculis mentis Christum puerulum pro te sic humiliatum, pannis vilibus involutum, in praesepio iacentem, et reverenter genuflexo amplectere in corde et devotius osculare per charitatem orando et dicendo: "O dulcissime puer Iesu, o Fili Dei, Iesu, qui pro me sic humillime nasci voluisti in mundo propter tuam immensam dilectionem et bonitatem, dimitte mihi peccata! Da gratiam in praesenti et gloriam in futuro!" Amen.

¹ Is 9,6
² Ioh 3,16
³ Phil 2,7
⁴ Tb 1,4
⁵ Is 65,20
⁶ Prv 22,15
⁷ Prv 20,11
⁸ Lc 2,40
⁹ Dt 32,4
¹⁰ Hbr 2,16
¹¹ Cf. Hbr 2,17
¹² Cf. Phil 2,5-8
¹³ Ps 21,7
¹⁴ Cf. Lc 2,10-11
¹⁵ Cf. Is 61,1
¹⁶ Cf. Is 61,2
¹⁷ Cf. Lc 4,18-22
¹⁸ Sir 36,6-7
¹⁹ Cf. Sir 36,2; Cf. Idt 9,19
²⁰ Sap 7,26
²¹ Is 7,14
²² Ps 71,7
²³ Cf. Lc 2,1-4
²⁴ Cf. Lc 2,2
²⁵ Cf. Lc 2,10-12
²⁶ Ps 138,12
²⁷ Lc 2,13-14
²⁸ Cf. Lc 2,15-17

²⁹ Lc 2,20

Domus sermonum compilatorium

Eötvös Loránd Tudományegyetem Régi Magyar Irodalomtudományi Intézet

Pelbartus de Themeswar