Sermo IV.]
De privilegiis sancti Andreae
Sermo quartus
Magnificavit eum rex inter
primos amicos. (A)
Scribuntur I. Mach. X.1 ad litteram de Ionatha, sed merito hic accipiuntur ad honorem beati Andreae apostoli, quem Deus inter primos amicos, quos de mundo primos vocavit, et super omnes primos principes constituit dicente Ps.: Constitues eos principes super omnem terram,2 inter hos magnificavit. Nimirum Deus bonus et misericors solet honorare servos suos omnes communiter in caelo, sicut promisit Dominus Iesus Ioh. XII.: Si quis mihi ministraverit, honorificabit eum Pater meus, qui est in caelis.3 Et hoc est magnae pietatis divinae, quia non de nostro proprio, sed de suo dono est, quod sibi serviamus, et tamen vult nobis remunerare, acsi de nostro proprio servivissemus, ut dicit Gregorius. Apostolos autem honorat Deus specialiter iuxta illud Ps.: Nimis honorati sunt amici tui, Deus.4 Sed inter eos beatum Andream magno honore dignum effecit, cum primum discipulorum in prima vocatione esse voluit, ipsumque caelesti maximo honore sublimavit. Idcirco merito de ipso accipiuntur verba praemissa, scilicet Magnificavit etc. In quibus verbis tria praecipua magnalia notantur, de quibus Sancta Ecclesia ipsum beatum Andream in officio divino praecipue commendat:
- Primum est magnifica exsaltatio, quod notatur, cum dicitur: Magnificavit eum rex, id est Christus
- Secundum est apostolica dignificatio, quod notatur, cum dicitur: inter primos, id est apostolos
- Tertium est divina amicatio, quod notatur, cum additur: amicos.
Haec quippe tria magnalia Ecclesia canit de sancto Andrea. Primo eius magnificam exsaltationem, cum in collecta dicit: Maiestatem tuam, Domine, suppliciter exoramus, ut sicut Ecclesiae tuae beatus Andreas apostolus tuus exstitit praedicator et rector, ita apud te sit pro nobis perpetuus intercessor. Ecce eius exsaltatio in tota Ecclesia, quia Deus fecit ipsum Ecclesiae apostolum, praedicatorem et rectorem. Secundo Ecclesia canit eius dignitatem apostolicam, et commendat dicens:
Andreas Christi famulus,
dignus Deo apostolus,
germanus Petri et in passione socius.
Tertio eius divinalem dilectionem praecipue commendat, cum dicit: Dilexit Andream Dominus in odorem suavitatis. Unde secundum haec tria mysteria notabimus in hoc sermone:
- Primum dicitur magnificae exsaltationis
- Secundum dicitur apostolicae dignificationis
- Tertium dicitur Dominicae dilectionis. (B)
Quantum ad primum mysterium, scilicet magnificae exaltationis accipiamus hanc conclusionem, quod sclicet nullus dominus adeo magnificat vel exaltat servos, quemadmodum Deus ipse suos, idcirco deservire Deo super omnia melius est et honorificentius. Haec conclusio ostenditur hic tripliciter:
- Primo ex auctoritate
- Secundo ex ratione
- Tertio exemplari declaratione.
Primo quidem ex auctoritate Sacrae Scripturae, quoniam scribitur Esa. LXIV.: Oculus non vidit, Deus, absque te, quae praeparasti exspectantibus te.5 Et I. Cor. II.: Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus his, qui diligunt illum.6 Ex quibus habetur, quod Deus suos magnificat et exaltat bono inenarrabili, et ultra quam homo cogitare potest. Alii autem domini non possunt suis dare nisi ista transitoria, quae et oculus vidit et auris audivit etc. Nam et si quis posset exaltari intantum, quod praesideret toti mundo, utique et huiusmodi vidimus vel saltem audivimus de pluribus imperatoribus Romanis, et de Alexandro Magno, qui imperabant mundo, aut in cor aliquid tale ascendit aliquibus per cognitionem, sed et quantumcumque omnia mundana reputentur magna, utique mundus transit et concupiscentia eius. Bona autem caelestia sunt indicibilia et omnem cogitatum humanum transcendentia, quibus Deus suos magnificat aeternaliter. (C)
Secundo dicta conclusio ostenditur ex ratione, quoniam quanto quis maior dominus, tanto maiora ipsum condecent donaria. Nam magno regi verecundia esset dare unicum obolum. Unde de Alexandro Magno dicitur, quod cum pauper ab eo petivisset denarium, ipse donavit unam urbem, et cum pauper dixisset se indignum ad tantum, respondit Alexander: "Mihi, cum sim dominus orbis, non decet dare denarium." etc. Sed quoniam ipse Deus est infinitae maiestatis, potestatis et liberalitatis ac pietatis, qui est rex regum et dominus dominantium, Apoc. XIX.,7 ergo eius retributionis donaria sunt permaxima. Unde Augustinus li. Soliloquiorum dicit sic: Magnus es tu, Domine, et non est mensura magnitudinis tuae, benignus et largissimus, quia nec mensura, nec numerus, nec finis est retributionis tuae, quia sicut magnus es tu, ita magna sunt donaria tua, quoniam tu ipse es praemium et corona omnium legitime pugnatorum tuorum. Haec ille. Ex quo habetur, quod serviens Deo exaltabitur ad infinitas divitias, infinitos honores, ad infinitam gloriam et dominium et quaeque bona infinita participanda, quia ad Deum possidendum, in quo omnia bona et infinita maiestas et gloria etc. Quia ergo suis dat Deus seipsum, ergo summum bonum, quo magis excogitari non potest, ut dicit Anselmus li. Monologion, ergo etc. (D)
Tertio ostenditur exemplari declaratione. Nam ut experientia docet, sunt quidam homines, qui toto conamine1 deserviunt carni eius voluptatem sectando. Sed quis finis aut quae retributio talium, qualisve exaltatio? Audiant Ecclesiasticum c. XIX. dicentem: Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes, putredo et vermes hereditabunt illum. Extolletur in exemplum maius, et tolletur de numero anima eius.8 Haec ibi. Ecce talium exaltatio miserrima et atrocissima infelicitas! Nam quoad corpus putredo et vermes hereditabunt eum tanto magis, quanto carnem impinguavit, et quoad animam, tolletur nunc de numero sanctorum, et in futuro iudicio quoad utrumque, scilicet corpus et animam, punietur tanto acerbius iuxta illud Apoc. XVIII.: Quantum se glorificavit, et in deliciis fuit, tantum date illi tormentum et luctum!9 Item alii sunt homines, qui deserviunt toto conamine diabolo, vitia quaeque dietim et peccata committendo, quos aliquando contingit Deo permittente exaltari in prosperitatibus mundanis et dominiis ac dignitatibus. Sed quid talibus sequatur, audiant Iob XXI. dicentem: Impii vivunt sublimati confortatique divitiis, semen eorum permanet coram eis, propinquorum turba et nepotum in conspectu eorum.10 Et post pauca: Ducunt in bonis dies suos, et in puncto ad Inferna descendunt.11 Ecce quam lugubris eorum exaltatio! Et Ps.: Vidi impium exaltatum et elevatum sicut cedros Libani, transivi, et ecce non erant, quaesivi, et non est inventus etc.12 Praeterea alii sunt, qui toto corde deserviunt mundo, et de Deo ac salute animae nil curant, exaltantur et honorantur secundum saeculum, et non satiantur, sed ad maiora et ampliora inhiant, quaerunt placere hominibus et principibus deservire, Deo relicto thesauros accumulant, ut in hoc saeculo fulgeant, etc. Sed quis horum finis et retributio, audiant Sapientem c. V. dicentem, quod tales in Inferno dicent poenitentiam agentes et prae angustia spiritus gementes: "Quid profuit nobis superbia, et divitiarum iactantia quid contulit nobis? Transierunt omnia illa tamquam umbra."13 Et infra: "Sic nos nati continuo desinimus esse, et virtutis nullum quidem signum valuimus ostendere. In malignitate autem nostra consumpti sumus." Talia dixerunt in Inferno hi, qui peccaverunt, quoniam spes impii quasi lanugo est, quae a vento tollitur.14 Haec ibi. (E)
Unde ut particularia exempla producamus, quid profuit Aman, quod adeo fuit exaltatus, ut secundus esset a rege, qui tamen suspendio interiit propter impietatem, Hester III. Quid Neroni profuit esse dominum et imperatorem mundi, et tantum abundare divitiis, ut piscaretur retibus aureis? Nonne postea spoliatus omnibus bonis propria manu se interemit? Sic de Caio imperatore, qui ad pompam panes aureos poni faciebat in mensam, et in turri stans aurum spargebat in plateam. Sed postea mandato senatus est gladio interemptus. Sic de multis aliis imperatoribus totum mundum regentibus atque aliis principibus mundi a principio, de quibus Baruch V.: Ubi sunt - inquit - principes gentium, et qui dominantur super bestias, qui in avibus caeli ludunt, qui argentum thesaurizant et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum?15 Et sequitur: Exterminati sunt et ad Inferos descenderunt, et alii in locum eorum surrexerunt.16 Hinc Innocentius: Quid - inquit - prosunt divitiae, quid epulae, quid deliciae, quid laudes mundanae et potentiae ac pompae? Non liberant hominem a morte, nec defendunt a verme, non eripiunt a foetore, nec a tormento gehennae. Haec ille. Ecce ergo patet, quam damnabiliter exaltantur mali! Denique qui serviunt Deo vero et perpetuo ac summo honore, digni habentur tam in caelo, ubi constituentur in sempiterna gloria, quam etiam in hoc mundo, ut videmus de apostolis et aliis praecipuis sanctis canonizatis, qui cum fuerint pauperes rurales vel piscatores simplices quoque homines, nunc maior in tota Ecclesia per mundum honor exhibetur eis, quam omnibus imperatoribus mundi. Nam et reliquiae caligarum vel tunicarum aut compedum, et festa ipsorum venerantur genuflexo etiam apud reges, ergo etc. (F)
Sed gratia praemissorum quaestio oritur de dominis vel principibus sive iudicibus et quibusvis in honore mundano vel aliqua dignitate exaltationis positis et praelatis, tam ecclesiasticis, quam saecularibus, utrum scilicet tales eodem genere peccati peccent gravius et puniantur in Inferno acerbius, quam homines communes vel inferiores ceteris paribus; et per contrarium si bene et debite vixerint, an ad maiorem gloriam in caelo perveniant. Ad haec respondent praecipui plures doctores sancti.
Primo enim Sapiens li. Sap. ca. VI. dicit: Audite, reges, et intelligite, discite, iudices finium terrae, quoniam data est a Domino potestas vobis, et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra, et cogitationes scrutabitur, quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte iudicastis, neque custodistis legem iustitiae, neque secundum voluntatem Dei ambulastis, horrende et cito apparebit vobis, quoniam iudicium durissimum his, qui praesunt, exiguo enim conceditur misericordia. Potentes autem potenter tormenta patientur, fortioribus fortior instat cruciatio. Ad vos ergo, reges, sunt hi sermones, ut discatis sapientiam, et ne excedatis.17 Et infra: Si ergo delectamini in sedibus et sceptris, o reges populi, diligite sapientiam, ut in perpetuum regnetis!,18 in caelo. Haec ibi. Unde iuxta haec Cyprianus De XII abusionibus dicit sic: Sciat rex, quod sicut in throno hominum primus constitutus est, sic et in poenis, si iustitiam non fecerit, primatum habiturus est. Omnes namque peccatores, quos sub se habuit, supra se modo plagali poena futura habebit. Haec ille.
Secundus doctor Gregorius, ut habetur dist. C. "Rationis", dicit sic: Cum honoris augmento cura quoque sollicitudinis debet excrescere, ut cultui vestium, actionis quoque ornamenta conveniant, oportet, ut enixius in cunctis studiis se exerceant, et circa subiectorum actus sit cura vigilans. Idem XI. q. III. "Praecipue": Scire debent praelati, quod si perversa umquam perpetrant, tot mortibus digni sunt, quot ad subditos perditionis exempla transmittunt. Unde necesse est, ut tanto se a culpa custodiant, quanto per prava, quae faciunt, non soli moriuntur. Haec ille.
Tertius est Symmachus papa I. q. I. dicens in c. "Vilissimus" sic: Vilissimus computandus est, nisi praecellat scientia et sanctitate, qui est honore praestantior. Ex quibus patet clara responsio. O igitur homo, vide, quam gratus esse debes Deo etc. Haec perpendens beatus Andreas toto corde usque ad mortem servivit Deo. O itaque quam stultissimi homines, qui pro tanta gloria adipiscenda nolunt servire Deo! Sicque fatui facti servientes mundo et diabolo pereunt cum illo. (G)
Quantum ad secundum mysterium, scilicet apostolicae dignificationis accipiamus hanc conclusionem, quod beatus Andreas tanta Dei gratia fuit dotatus, ut merito dignus esset Christi Iesu apostolus. Haec conclusio ostenditur tripliciter.
Primo ex auctoritate scilicet Sanctae Ecclesiae, quae sic canit et testatur in officio de ipso dicens:
Andreas Christi famulus,
dignus Dei apostolus,
germanus Petri, in passione socius. (H)
Secundo ostenditur ex ratione triplici. Primo philosophica, quia ut scribitur III. Topicorum: Unumquodque quantum habet de bonitate, tantum habet de eligibilitate. Sed Christus Deus, qui omnia scivit, nec errare potuit, eligit Andream ad apostolatus dignitatem, ergo sequitur, quod tanta sanctitatis bonitate eum impleverit, ut per Dei gratiam merito esset eligendus. Secundo ratione iuridica vel canonica, quia ut habetur XXIII. q. IV. "Obtineri' per Gregorium: Praedestinatio ita est a Deo disposita, ut electi non nisi meritis et precibus ad ipsam perveniant. Sed quoniam Deus ab aeterno praedestinavit Andream eligendum in apostolatum, ergo sibi tantam gratiam meritorum contulit, ut esset dignus per virtutum correquisitarum habitum, scilicet per humilitatem, per puritatem a peccato ac charitatem et bonorum operum fructum. Tertio ratione theologica, quia Augustinus super Eph. I. in Glossa dicit sic: Deus quos elegit, facit bonos dicente apostolo. Elegit - inquit - nos, ut essemus sancti et immaculati in conspectu eius in charitate etc. Cum ergo Deus elegerit Andream ad apostolatum, sequitur, quod eum fecit bonum adeo, ut esset idoneus ad talem dignitatem. (I)
Tertio dicta conclusio ostenditur exemplari declaratione. Nam videmus, quod aliquando dignitas datur digno, et tunc bene conveniunt, Ecci. X.: Da illi honorem secundum meritum suum.19 Aliquando indignitas et confusio datur indigno, et tunc similiter bene conveniunt, quoniam ut dicitur IV. Eticorum: Pravus homo honore non est dignus, quia honor est praemium virtutis, et per consequens est confusione dignus et punitione. Unde Augustinus dicit: Latro pulchrius stat in furca, quam in cathedra. Aliquando autem dignitas indigno, et tunc male conveniunt. Sic etiam cum indignitas datur digno. Unde Eccs. X. c.: Est malum, quod vidi sub sole quasi per errorem egrediens a facie principis positum stultum in dignitate sublimi, et divites sedere deorsum, vidi servos in equis et principes ambulantes quasi servos super terram.20 Haec ibi. Sed unde hoc fiat, exprimit dicens, quod per errorem egrediens a facie principis. Christus autem Dominus omnisciens numquam errare potuit, sed dignitatem apostolicam digno contulit, scilicet beato Andreae, ideo ista dignitas optime sibi convenit per Dei gratiam, ergo recte dignus Dei apostolus dicitur. O itaque dignissime sancte apostole, o vere Deo acceptissime et dilectissime, ora pro nobis! (K)
Quantum ad tertium principale, Dominicae scilicet dilectionis sufficiat breviter pro conclusione, quod testatur Ecclesia in officio scilicet, quod dilexit Andream Dominus in odorem suavitatis, honorando ipsum multiplici privilegio sanctitatis. Et primo in conversionis primordio dilexit eum triplici privilegio.
Primo scilicet primogeniturae in Christi fide et vocatione, quia in prima vocatione ante ceteros ipse primus Christum est secutus, ut patuit sermone II. Et primogenitum filium solet homo praediligere. Sic Christus Andream dilexit.
Secundo primae doctrinae in Christi annunciatione, quia ut scribitur Ioh. I.: Invenit hic primum fratrem suum Simonem, et dixit ei: Invenimus Messiam, quod est interpretatum Christus, et adduxit eum ad Iesum.21 Ecce primus Christum annunciavit, et tunc Petrum, fratrem suum convertit. Ubi Lyra dicit, quod Andreas fuerit sufficienter instructus a Christo per testimonia legis et prophetarum, quod ipse erat vere Christus, et tunc desiderans fratrem suum habere consortem in religione fidei, quaesitum diligenter invenit, et ad Iesum adduxit. In quo facto maxime charitatis meritum acquisivit. Quo contra maximae perditionis infernalisque punitionis demeritum acquirunt heu miserrimi, qui a Iesu animas avertunt, et ad peccata inducunt. O quid putas, in caelo quanta charitate Petrus debet Andream diligere, per quem Christum meruit invenire? O quanti meriti beatus Andreas est apud Deum, qui principem apostolorum convertit et adduxit ad Iesum! Exinde consuetudo increvit in Ecclesia, ut illi, qui baptizantur, habeant patrinos adducentes et spondentes pro se.
Tertio dilexit Andream Dominus privilegio dignitatis apostolicae, quia ipsum apostolica dignitate sublimavit, ut patet Lu. VI., ubi secundus inter duodecim nominatur.22 Item in suae conversationis progressu dilexit Andream Dominus honorando. (L)
Quarto privilegio scilicet familiaris amicitiae, quia ut de eo canit Ecclesia: Amicus Dei appellatus est. Nam familiaris amicus Christi ex Evangelio comprobatur, ubi legitur, quod fuit Christi consiliarius et secretarius. Etenim de turba satianda consilium cum eo Christus habuit, Ioh. VI., ubi Philippum temptavit dicens: Unde ememus panes, ut manducent hi? Philippus non tam confidebat, quia dixit: Ducentorum denariorum panes non sufficiunt etc. Sed Andreas Christi misericordiam et potentiam provocabat dicens: Est puer unus hic, qui habet quinque panes et duos pisces, sed haec quid sunt?23 Quasi diceret: "Licet haec sint modica, tu tamen, Domine, supple, quod deest!" Item cum quidam gentiles Domino Iesu loqui vellent, dixerunt Philippo, et Philippus dixit Andreae. Et sic ambo euntes ad Iesum introduxerunt illos, Ioh. XII.,24 et sic patet.
Quinto honoravit privilegio charitatis et devotionis excellentissimae. Nam inter alios apostolos Andreas hanc gratiam a Deo acceperat, ut esset devotissimus ad Christi crucem et passionem, sicut ipsemet testatur, cum ad crucem ducebatur dicens: "O bona crux, amator tui fui semper, et desideravi te!" etc. Haec autem gratia est ardentissimae charitatis inflammativa, ut dicit Bernardus: Super omnia - inquit - te mihi amabilem reddit, o bone Iesu, calix passionis, quem bibisti pro me in cruce, hoc est, quod artius stringit et dulcius afficit affectum amoris. (M)
Sexto dilexit privilegio consimilis patientiae sive poenae, quoniam sicut Christus poenam crucis pro nobis pati voluit, sic Andreas crucis passione pro Christo mori voluit, quamvis alio modo in cruce situatus fuerit Andreas, quam Christus, quia ut communiter tenetur, Christus in cruce positus fuit rectus, Petrus autem reversus, sed Andreas transversus lateraliter. Sed quaeritur: Cur Christus Dominus sic pati crucem voluit suos primos discipulos et principales electos? Respondetur, quod huius ratio una est eorum ex hoc gloriae maioris acquisitio in Christi assimilatione et passionis acerbitate. Alia ratio nostrae instructionis, ut sequamur Christum exemplo praecipuorum apostolorum in cruce saltem verae poenitentiae. Propterea Christus poni voluit in cruce rectus, ut respiceret mundum, quem redimebat, quatenus sic amorose nos vocaret ad crucem poenitentiae. Petrus autem positus est in cruce reversus, tamquam princeps omnium Christianorum, ut aspiceret caelum, ubi est Christus, et sic suo exemplo nos doceret aspicere caeleste praemium pro cruce poenitentiae repromissum a Christo. Andreas autem positus est transversus, ut tamquam plebs Christiana cum una manu peteret auxilium et caeleste praemium a Christo, cum alia autem manu peteret claves a Petro, cui scilicet a Christo traditae sunt, Matth. XIX.: Tibi dabo claves regni etc.,25 ut sic per Petri auctoritatem aperiatur caelum vere poenitentibus, et sic patet. (N)
Item dilexit Andream Dominus in suae consummationis statu privilegio scilicet septimo, videlicet illustrationis miraculosae, quia ipsum miraculis glorificavit. Nam eius animam Christus in luce splendida adveniens suscepit, et eius corpus manna suavissimi odoris de tumulo eius emanante in modum farinae et olei honoravit, ut dicitur in legenda, atque ipsum sanctum Andream invocantibus mirabiliter subvenit, ut ex hoc uno subscripto miraculo patescit, aliis causa brevitatis obmissis.
Legitur quippe in legenda, quod episcopus quidam beatum Andream inter sanctos summa devotione habebat, quod diabolus invidens ad decipiendum se contulit, in formamque mulieris pulcherrimae se transformavit. Et veniens ad episcopum dixit se velle confiteri. Annuente episcopo ait: "Obsecro, mi domine, miserere mei, ego sum filia regis magni, quae virginitatem meam Christo dedicavi. Pater autem meus cum vellet me cogere, ut traderer cuidam principi in coniugium, latenter fugi, magis eligens exsulari, quam votum virginitatis infringere. Audiens autem vestrae sanctitatis praeconium, sub protectione vestra confugi, ut apud vos divinae contemplationi quietius vacem." Admiratur episcopus eius pulchritudinem, eloquentiam et fervorem, confortavit verbis in Christo. Et ut secum pranderet una cum aliis, invitavit. Sedens ad mensam crebro episcopus faciem eius intuens corde sauciatur, quod diabolus perpendens coepit pulchritudinem magis augere. Ecce autem peregrinus quidam in foribus pulsavit, et aperiri instanter postulavit. Tunc illa dixit: "Quaestio sibi gravis proponatur, quam si solvere sciverit, admittatur, alioquin ut inscius et praesentia episcopi indignus repellatur." Favent cuncti huic sententiae, sed quis proponeret quaestionem, percunctantur. Tandem ad mandatum episcopi ipsa proposuit, dicens: "Interrogaretur, quod est maius mirabile, quod Deus fecerit in parva re." De hoc interrogatus per nuncium peregrinus respondit, quod facies humana, quia inter tot homines diversos in mundo numquam reperiuntur duo homines in facie omnino similes, et in tam parva facie Deus omnes sensus locavit. Hanc responsionem audientes omnes mirantur et approbant. Tunc illa ait: "Proponatur sibi secunda quaestio gravior, ut melius experiamur eius sapientiam. Interrogetur, ubi terra altior est caelo." Peregrinus respondit, quod in caelo empyreo, ubi corpus Christi, quod est substantiae terreae, utpote ex Adam de terra condito sumptum ex Virgine, ibi est super omnes caelos exaltatum. Hanc responsionem audientes cuncti sapientiam illius laudant. Tunc illa: "Fiat adhuc tertia gravissima quaestio, scilicet quantum spatium sit a terra usque ad caelum." Requirenti de hoc nuncio peregrinus dixit: "Vade ad illum, qui te misit, ipse de hoc respondeat, qui melius novit hoc spatium mensurando, quando de caelo cecidit. Non enim est mulier, sed diabolus in forma mulieris, ego autem de caelo numquam cecidi." Audiens haec nuncius vehementer expavit. Et cum haec recitaret, ecce diabolus evanuit de medio cunctis mirantibus. Episcopus ergo ad se rediens lamentari coepit et veniam precari. Misitque, ut peregrinus ille introduceretur, sed non invenitur. Unde indixit populo orationem et ieiunium, si forte Dominus revelaret, quis fuerit ille peregrinus, qui eum a tali periculo liberavit. Ecce nocte illa episcopo revelatum est, quod beatus Andreas fuerit in habitu peregrini, qui posuerat se ad liberandum ipsum pro devotione, quam sibi exhibere solitus fuerat. Unde episcopus de cetero amplius crevit in beati Andreae devotione.
Ecce ergo, carissimi, quam
bonum est beati Andreae patrocinium invocare, ut liberetur homo ab insidiis
diaboli et periculis! Rogemus ergo Christum Iesum, ut beati Andreae
meritis det nobis gratiam etc! Amen.
1 I Mcc 10,65
2 Ps 44,17
3 Ioh 12,26
4 Ps 138,17
5 Is 64,4
6 I Cor 2,9
7 Apc 19,16
8 Sir 19,2-3
9 Apc 18,7
10 Iob 21,8
11 Iob 21,13
12 Ps 36,35-36
13 Sap 5, 3; 5,8
14 Sap 5,13-15
15 Bar 5,16-18
16 Bar 5,19
17 Sap 6,2; 6,4-10
18 Sap 6,22
19 Sir 10,31
20 Ecl 10,5-7
21 Ioh 1,41-42
22 Lc 6,14
23 Ioh 6,5-9
24 Ioh 12,20-22
25 Mt 16,19