Domus sermonum compilatorium

Eötvös Loránd Tudományegyetem Rági Magyar Irodalomtudományi Intézet

---

Osualdus de Lasko

OS

Index sermonum ››
Collaboratores ››

OD

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Photographiae paginarum editionis ››

OQ, OQ.E

Index sermonum et exemplorum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››
Photographiae paginarum editionis ››

OG

Index sermonum ››
Tabula secundum ordinem locorum ››
Tabula secundum ordinem vocum ››

[Osualdus: Sermones de sanctis Bigae salutis
Sermo LXXXVI.]

De beati Francisci stigmatibus
Sermo LXXXVI.

Vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna.[1] Apoc. VII.

Haec verba secundum auctorem Conformitatis intelliguntur de viro angelico beato, videlicet Francisco, quem beatus Iohannes evangelista imaginaria praevidens visione a quattuor descripsit, scilicet:

• Primo a similitudine spirituali
• Secundo a locatione materiali
• Tertio ab honoratione regali
• Quarto ab officii exsecutione salutari.

Primo namque sanctus Iohannes evangelista descripsit beatum Franciscum a similitudine spirituali, cum dicit: Vidi alterum angelum, angelus enim est spiritualiter creatura praeeminens corporali, homines vero spirituales sive excellentes sanctitate propter vitae perfectionem frequenter nominantur angeli, sicut Apoc. II. episcopus ecclesiae Ephesi dicitur angelus.[2] Similiter Iohannes Baptista Malach. III., quod Christus Dominus bene exposuit de Iohanne, Math. XI. dicens: Hic est, de quo dictum est: Ecce ego mitto angelum meum, qui praeparabit viam ante faciem meam.[3] Sic beatus Franciscus dicitur hic angelus, de quo Apocal. VI. et VII. c. dicit Iohannes: Et vidi cum aperuisset sigillum sextum, et [os 086- c. 01.] ecce terraemotus magnus factus est, et sol factus est niger tamquam saccus cilicinus, et luna facta est sicut sanguis, et stellae de caelo ceciderunt super terram.[4] Post haec vidi – inquit – quattuor angelos stantes super quattuor angulos terrae tenentes quattuor ventos caeli, ne flarent super terram, neque super mare, neque super ullam arborem. Et vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei vivi, et clamavit voce magna quattuor angelis, quibus datum est nocere terrae et mari dicens: Nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, quoadusque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum.[5] Sigillum istud sextum apertum fuit tempore Friderici imperatoris, regis Siculorum. Tunc enim magnus terraemotus factus est, quia magna persecutio in sancta Ecclesia, nam propter divisionem inter ipsum et papam et cardinales de partibus infidelium multos Saracenos conduxit ad destruendas ecclesias et fideles, et persequendos clericos et religiosos. Tunc sol, id est dominus papa factus est niger, id est diu non est inventus, immo postea ut simplex sacerdos Venetiis est inventus. Luna tota facta est sanguis, id est Ecclesia facta est sanguinolenta interfectione cardinalium, clericorum et religiosorum. Stellae de caelo militantis Ecclesiae ceciderunt, id est multi praelati imperatori adhaerentes per excommunicationem ab Ecclesia sunt deiecti, per quattuor angelos tenentes quattuor ventos caeli possunt intelligi angeli mali in quattuor mundi partibus impedientes ventos gratiae, ne flarent. Hoc enim tempore, quando ista fiebant, iste angelicus vir Franciscus ascendit et clamavit etc.

Secundo sanctus Iohannes descripsit gloriosum Franciscum a locatione materiali, cum dicit: Ab ortu solis, quia de civitate Assisii egressus, quae ad ortum solis est respectu Romae, vel ab ortu solis iustitiae, id est Christo missus est.

Tertio beatus Iohannes descripsit sanctum Franciscum ab honoratione regali dicens: Habentem signum Dei vivi, id est stigmata Domini, quod est signum regis gloriae, quo nullum sic, sicut ipsum honoravit.

Quarto denique [os 086 c. 02.] beatus Iohannes descripsit sanctum Franciscum ab officii exsecutione salutari dicens: Et clamavit voce magna praedicationis, operis et miraculorum omnibus, ut insignirentur signo passionis Christi per iugem memoriam, ne eisdem nocere possent daemones. Ergo optime de glorioso patre Francisco dicuntur praefata verba: Vidi alterum angelum. Ex quibus pauperum pater Franciscus a tribus specialiter commendatur, scilicet:

• Primo a personali dignitate, ibi: Vidi alterum angelum ascendentem etc.
• Secundo a speciali Christi charitate, ibi: Habentem signum Dei etc.
• Tertio a mirabili utilitate, ibi: Et clamavit voce etc.

Primo namque gloriosus Christi confessor Franciscus ex praemissis thematis verbis commendatur a personali dignitate, cum dicitur: Vidi alterum angelum ascendentem ab ortu solis. Angelus dicitur nuncius sive missus. Sic beatus Franciscus fuit angelus, quia missus a summo Deo. Circa cuius missionem, quae eius personam dignificant, beatus Iohannes tria insinuat, scilicet:

• Primo terminum missionis
• Secundo modum progressionis
• Tertio situm perventionis.

Primo siquidem beatus Iohannes insinuat terminum missionis Beati Francisci, a quo videlicet termino sit missus, cum dicit: Ab ortu solis, id est a Christo Domino, qui dicitur oriens, Zach. VI.: Ecce vir, oriens nomen eius.[6] Et quod gloriosus Franciscus sit a Christo missus, probemus quadrupliciter, scilicet:

• Primo prophetica denunciatione
• Secundo divina vocatione
• Tertio veridica visione
• Quarto autentica testificatione.

Primo itaque quod Beatus Franciscus sit angelus sive legatus Christi Domini a latere missus, probemus prophetica denunciatione. De ipso nimirum permulta ante tempora prophetavit Sibylla, quae fuit tempore regis Priami et Troiani belli, quae praedixit Christum venturum et apostolos et evangelistas electurum. Deinde subdidit de beato Francisco sic inquiens: In ultima aetate humiliabitur [os 086 c. 03.] Deus et humiliabitur proles divina, iungetur humanitati deitas, iacebit in feno agnus, et puellari officio educabitur Deus et homo, signa praecedent apud Iudaeos, mulier vetustissima puerum concipiet, id est Elizabeth Iohannem, Boethen, id est stella orbis mirabiliter ducatum praestabit ad ortum, scilicet Christi tribus magis, hic habens pedes XXXIII, id est annos sexque pollices, id est menses eliget sibi ex piscatoribus deiectis numerum duodenarium, id est XII apostolos, unumque diabolum, id est Iudam, non in gladio bellove. Aeneadem urbem, id est Romam regesque subiciet, sed in hamo piscatoris, id est deiectione et pauperie superabit divitias, et superbiam conculcabit, morte propria mortuos suscitabit, et cum mactabitur, vivet et regnabit, et cum consummabuntur omnia, fiet resurrectio, bonos iudicabit et malos. Hinc quattuor animalia surgent in testimonium, id est quattuor evangelistae, nomen agni in tuba concinent, serentes iustitiam legemque irreprehensibilem, id est evangelium. Cui contradicetur a bestia, id est Antichristo. Et surget stella mira, id est Paulus, habens quattuor animalium imaginem, eritque in tuba mirabili, damnatos, id est gentiles illuminabit, hic gladiabitur, moriens illustrabitur, porro gloriosus exitus eius. Erit autem bestia horribilis, id est Machometus ab oriente veniens, cuius rugitus usque ad gentes Punicas, id est Africanas audietur, cuius capita septem, sceptraque innumera, pedes, id est anni DCLXIII, hic contradicens agno, ut blasphemet testamentum eius. Postea subdidit de beatis Dominico et Francisco dicens: Stellae quoque duae, id est ordo minorum et praedicatorum consimiles primae stellae insurgent contra ipsum, et non obtinebunt, usque dum veniat abominatio, et voluntas Altissimi consummetur. Haec illa.

Insuper Abbas Ioachim, vir eximiae sanctitatis spiritu prophetico sic dicit de istis ordinibus: Erunt duo viri, unus hinc, alius inde, unus Italus, id est Franciscus, alius Hispanus, id est Dominicus. Primus columbinus, secundus corvinus. Et sequitur: Ordo enim columbinus per mare Aquilonare [os 086 c. 04.] transibit usque ad novissima tempora duraturus, aspera pascua gustabit, regina Austriae proteget, et fovebit eum (sic) in amaritudine sua, flumen Eufraten transibit, undam et impetum eius sua praedicatione mitigabit, aspera reducentur in planum in sermone eius, terra salsuginis, id est Aegypti ad Dominum convertetur per ipsum. Multae gentes per ipsum ad Dominum convertentur. Gens idolatra, cuius lingua ignorabitur, de finibus terrae veniens missa a Deo in adiutorium terrae promissionis, et ut ipsa cognoscat Deum Patrem omnipotentem et Filium eius unicum Dominum nostrum ad fidem convertetur catholicam. Futurum est enim, quod ordo columbinus viriliter se opponet contra mortis angelum, et contra eum praedicando maxima multitudo de filiis ipsius ordinis martyrio ad Deum transibunt. Haec ille. Is siquidem sanctus quod ore de beato Francisco prophetavit, demonstravit opere. Nam depingi eum fecit in ecclesia Sancti Marci Venetiis super ostium sacristiae cum stigmatibus, sicut hodie cernentibus claret.

Secundo denique quod beatus Franciscus sit Christi Domini missus seu legatus, probemus divina vocatione. De eo enim sic dicit Bonaventura, quod semel egressus ad meditandum in agro, dum adhuc esset saecularis, et deambularet iuxta ecclesiam quandam Sancti Damiani, quae minabatur prae nimia vetustate ruinam, et instigante se spiritu eandem causa orationis intrasset, prostratus ante imaginem Crucifixi non modica fuit spiritus consolatione repletus. Cumque lacrimosis oculis intenderet in Dominicam crucem, vocem de ipsa cruce ad se miro quodam modo factam corporeis audivit auribus ter dicentem: „Francisce, repara domum meam, quae ut cernis, tota destruitur.” Ad cuius stupendae vocis commonitionem vir Dei primum quidem perterritus, dehinc gaudio repletus protinus exsurrexit totum se recolligens ad perficiendum mandatum de reparatione materialis ecclesiae, licet principalis intentio ad eam ferretur, quam Christus suo sanguine acquisivit, sicut eum postea Spiritus Sanctus edocuit. Collecta [os 086 c. 05.] tandem pecunia ad illam ecclesiam se contulit. Et dum sacerdos ecclesiae pecuniam recusaret recipere, ad quandam fenestram illam proiecit, et ipse in illa moram aliquamdiu contraxit.

Tertio insuper quod beatus Franciscus fuit angelus Christi seu legatus a latere missus, probemus veridica visione.

Prima namque visio fuit ostensa cuidam sacerdoti Silvestro civitatis Assisii, qui cum primo vitam Francisci et fratrum propter novitatem rei quodam humano spiritu abhorreret, hic ut scribit beatus Bonaventura, videbat in somnis totam Assisii civitatem a dracone magno circumdari, prae cuius magnitudine regio tota videbatur exterminio subiacere. Contuebatur post hoc crucem quandam auream ex ore Francisci procedentem, cuius summitas caelos tangebat, cuiusque bracchia protensa in latum usque ad mundi fines videbantur extendi. Ad cuius aspectum draco ille teter penitus effugabatur. Hoc dum sibi tertio monstraretur, divinum aestimans fore miraculum, viro Dei et fratribus per ordinem enarravit, ac non multum post beato Francisco mundum relinquens adhaesit. Cuius vitae sanctitas autenticam reddidit visionem, quia loquebatur cum Deo, sicut amicus solet loqui cum amico.

Secunda etiam visio monstrata fuit Innocentio papae tertio, de qua refert sanctus Bonaventura, quod dum beatus Franciscus cum sociis proponeret adire praesentiam summi pontificis pro confirmatione regulae obtinenda, Christus vicarium suum per visionem commonere fecit, ut supplicanti pauperculo benignum praeberet assensum. Vidit namque in somnis pontifex ipse Romanus Lateranensem basilicam ruinae iam fore proximam, quam quidam homo pauperculus et despectus proprio dorso submisso, ne caderet, sustentabat. Cum igitur Dei famulus suis comparuisset conspectibus: „Vere – inquit – hic est ille, qui opere et doctrina Christi sustentabit Ecclesiam.” Unde praecipua devotione ad ipsum affectus petitioni eius se inclinavit.

Tertia denique visio habetur in legenda beati Dominici, qui dum se ad urbem pro confirmatione sui ordinis contulisset, nocte orans vidit in [os 086 c. 06.] spiritu Christum in aere exsistentem, et tres lanceas in manu tenentem, atque contra mundum eas vibrantem. Cui velociter Mater benigne occurrens, quidnam vellet facere, inquisivit. Et ille: „Ecce – inquit – totus mundus tribus vitiis est foedatus, superbia videlicet, avaritia et luxuria, et ideo his lanceis ipsum volo perimere.” Tunc Virgo ad eius genua procidens ait: „Fili dulcissime, iustitiam tuam digneris temperare cum misericordia, habeo enim fidelem servum et strenuum pugilem, qui ubique discurrens mundum expugnabit, aliumque servum sibi in adiutorium dabo.” Tunc beatum Dominicum Virgo Mater Christo praesentavit, obtulitque sanctum Franciscum, quos Christus Dominus acceptavit. Sanctus vero Dominicus socium suum in visione diligenter considerans, quem ante non viderat, in crastino inventum in ecclesia cognovit, et in amplexus et oscula sancta ruens dictam visionem sibi per ordinem enarravit, et ex tunc factum est eis cor unum in Domino.

Quarto quoque quod beatus Franciscus sit missus a Christo Domino, probemus autentica attestatione. Nam papa Gregorius nonus in prosa, quam fecit de beato Francisco, quae incipit „Caput draconis”, sic dicit: Verum de Christi latere / novus legatus mittitur, / in cuius sacro corpore / vexillum crucis cernitur. Et Alexander papa quartus in Privilegio de stigmatibus similia dicit, ex quibus claret, quod gloriosus Franciscus a Christo missus est alter angelus.

Secundo circa dignitatem personae beati Francisci sanctus Iohannes insinuat modum progressionis dicens: Vidi alterum angelum ascendentem, quia primus angelus Luciper superbus descendit de caelo empyreo. Iuxta illud Lu. X.: Videbam Sathanam sicut fulgur de caelo cadentem.[7] Et ideo toto conatu cadere ad inferiora procurat, Christus autem, qui ascendit, sublevare. Hinc est, quod mali angeli non dicuntur Dei nuncii, licet inveniatur in Sacra Sciptura, quod etiam angeli mali mittantur a Deo, sicut III. Regum ultimo dixit Dominus ad ipsum mendacii: Egredere et fac ita.[8] [os 086 c. 07.] Et Ps.: Immissiones per angelos malos.[9] Ubi Glossa dicit, quod mali angeli mittuntur, quod expresse habetur Mat. VIII., quod mali spiritus rogabant Christum dicentes: Mitte nos in porcos,[10] et tamen ex hoc non dicuntur Dei angeli vel nuncii. Cuius rationem assignat sanctus Bonaventura super II. di. X. dicens, quod in exercitio diaboli duo considerantur, scilicet potestas et usus potestatis. Potestas a Deo est collocata, sed potestatis usus non est a Deo praecipiente, sed permittente potius. Sic multi praedicatores non ascendunt virtutibus, sed potius descendunt scandalose vivendo, et tales non mittuntur a Deo, de quibus dixit Christus Dominus Mat. VII.: Multi dicent mihi in die illa: Nonne in nomine tuo prophetavimus, et in nomine tuo daemonia eiecimus, et in nomine tuo virtutes multas fecimus. Tunc confitebor, quia numquam novi vos. Discedite – inquit – a me, qui operamini iniquitatem.[11] Ratio autem quia tales praedicatores sunt multi, est ista, quia descendere per viam vitiorum est facile, sed ascendere ad montem virtutum est difficile. Unde poeta inquit: Facilis descensus Averni, sed revocare ad auras sursumque attolere gradum, hoc opus, hic labor est.[12] Dicit etiam Philosophus in libro Ethicorum, quod virtus et scientia sunt circa difficilia. Et hoc est, quod dicit Salvator Mat. VII.: Arcta est via, quae ducit ad vitam,[13] per quam debet ascendere, qui ad societatem angelorum vult pervenire. Modum vero huiusmodi ascensionis Ps. explicat dicens: Ascensiones in corde suo disposuit in valle lachrimarum,[14] scilicet praesentis vitae. Idem clarius hoc declarat dicens: Ibunt sancti de virtute in virtutem, per quod iter videbitur Deus deorum in Sion.[15] In cuius figura Iacob cum in itinere constitutus in loco materialis templi Hierusalem requiesceret, dormiendo vidit scalam de caelo usque ad terram pertingentem, cui in summitate Deus erat innixus promittens ei dare terram illam et semini eius, quae designat vitam aeternam.

Gradus autem huius scalae sunt quattuor, quos quaerendo sic declarat Ps.: Quis – inquit – ascendet in monte Domini?[16] Et respondet per gradus dicens: Innocens manibus et mundo [os 086 c. 08.] corde, qui non accepit in vanum animam suam, nec iuravit in dolo proximo suo.[17]

Primus igitur gradus est humilitas innocentiae, per quem (secundum Christi doctrinam) quanto quis magis se humiliaverit, tanto magis exaltabitur,[18] Lucae XIV. Vera autem humilitas, ut ait Bernardus, est, qua quis verissima sui cognitione sibi vilescit. Verus enim humilis intelligit, quia pulvis et cinis est, et vermis corpus habens plenum putredine, subditum innumeris doloribus super alia animalia. Quo ad animam vero plenum concupiscentiis et ignorantiis ita, ut etiam optimus exsistens nescit, utrum amore aut odio Dei dignus sit, Eccs. IX.: Sunt iusti atque sapientes, et opera eorum in manu Domini.[19] Nescit tamen homo, utrum odio aut amore dignus sit. Insuper homo non est sufficiens ex se aliquid boni cogitare, et sic deprehendens, quod nihil sit ex se, non de suis praesumit viribus, sed totum Deo attribuit, et ita ad ipsum ascendit.

Sed quis, quaeso, sic ascendit ad Deum, sicut humilis Franciscus, de quo legitur, quod cum quidam ex sociis eius elevatus in oratione vidisset in caelo in conspectu divinae maiestatis sedem ornatissimam, et ignorans, cui parata esset. Cupiens autem hoc scire audivit vocem dicentem: „Sedes ista fuit unius ex primioribus angelis, qui lapsi sunt de caelo, quae parata est humillimo Francisco, sicut privatus ea superbissimus angelus.” Qui quidem frater post visionem interrogavit beatum Franciscum, quid de se sentiret, cum in tanta mundi veneratione esset. Respondit: „Fateor tibi, quod reputo me maximum peccatorem omnium.” Et cum ille diceret: „Quomodo potes te reputare peiorem homicidis, adulteris etc., cum longe sis ab his?” Respondit: „Peiorem me existimo, quia considero, quod gratiam mihi concessam si illi haberent, melius et ferventius eam exsequerentur.” Ex quibus ille cognovit veram fuisse visionem.

Secundus gradus scalae, per quam itur ad caelum, est puritas mentis, quae efficit hominem angelicum, iuxta illud Hieronymus: In carne praeter carnem vivere non est humana vita, sed angelica. Hinc [os 086 c. 09.] Chrysostomus super Mat. ait: Perfecta est conversatio, ubi carnalis corrumpitur delectatio. Et Sap. VI.: Incorruptio facit proximum Deo.[20] Ad istum gradum ascenderat beatus Franciscus, de quo legitur, quod dum carnis tentatione urgeretur intantum, quod flagellis sedare non posset, in media hieme se nudans fecit septem globos de nivibus dicens sibi ipsi: „Ista maior est uxor tua, hi duo filii, aliae duae filiae, isti duo servus et ancilla, vesti igitur eos, quia frigore moriuntur, quod si grave est tibi pro huiusmodi sollicitari, ergo servi soli Domino Deo.” Et sic flammam libidinis frigore nivis exstinxit.

Tertius gradus scalae caeli est vitae austeritas, de qua ait Apostolus ad Gal. V.: Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis.[21] Et Bernardus: Per illud, quod mortificamus membra nostra, quae sunt super terram, rursus Christum induimus. Ad hunc revera gradum ascenderat beatus Franciscus, de quo sanctus Bonaventura sic ait: Attendens illud Apostoli verbum: „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis”, tantae disciplinae rigiditate sensuales appetitus arcebat, ut vix necessaria sumeret sustentationi naturae, propter quod cocta cibaria sanitatis tempore vix admittebat, admissa vero admixtione cinerum aut aquae superinfusione, ut plurimum reddebat insipida, nuda humus lectus eius, cervical lignum vel lapis, quot insuper vigilias faciebat, quot disciplinas, quot suspiria, quot pectoris tonsiones, quae cilicia, tacendo potius pertranseamus, quam aliquid loqui de illis ad plenum praesumamus.

Quartus gradus scalae caeli est patientiae stabilitas, de qua Gregorius ait: Mala, quae nos hic premunt, ad Deum ire compellunt.

Et quia per hos gradus beatus Franciscus ascendit, scilicet humilitatis, puritatis, austeritatis et longanimitatis, ideo volabat sicut Seraphim angelus. Qualis autem sit Seraphin, aliqualiter describit Esa. VI. c. dicens: Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum, et Seraphin stabant super illud, id est iuxta illud, sex alae uni, et sex alae alteri, duabus velabat  faciem eius, duabus velabat [os 086 c. 10.] pedes, et duabus volabat, et clamabat alter ad alterum: „Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth, plena est omnis terra gloria eius.”[22] Ista angelorum exclamatio non est aliud, quam quaedam admiratio cum reverentia de divina maiestate. Sex alae sunt sex perfectiones, quibus ascendebat beatus Franciscus. Primae duae alae sunt contemplatio divinae maiestatis et consideratio eius bonitatis. Secundae alae sunt amor Dei et proximi. Tertiae duae alae sunt abiectio sui et contemptus mundi. His etenim alis sublatus de terra Franciscus volabat tamquam Seraph. Propterea Iesus Christus Dei Filius in specie Seraph eidem apparens mira pietate ipsum suis stigmatibus stigmatizavit, ut iam suae passionis textum in eo renovatum inspiciamus, et alterum Seraph Franciscum legitime vocemus.

Tertio de missione beati Francisci et personali dignitate sanctus Iohannes insinuat situm perventionis dicens: Vidi alterum angelum ascendentem, ad quem autem situm declarat Ps. dicens: Ascendit super Cherubim.[23] Supra Cherubin autem non est alius ordo, quam Seraphin, ergo ut pie creditur, inter illos proximus Deo habet mansionem perpetuam, sicut fidelis legatus a Christo missus, peracto legationis officio ad ipsum est reversus, ut patet in quadam revelatione. Legitur enim, quod nobilis Rodulfus in Venetiis ex devotione festum beati Francisci colebat, et cives, ut poterat, ad celebrandum illud provocabat. Et quia in dicta civitate consuetudo erat, ut in praedicto festo ter praedicaretur, in utrisque videlicet vesperis et mane. Cumque in primis vesperis praedicaret sanctus frater Gerardus de Mutina, qui postea multis claruit miraculis, adeo coepit beatum Franciscum magnificare, ut dicto nobili et aliis videbatur, quod post Christum et Beatam Virginem nullus esset maior eo, propter quod dictus nobilis turbatus, quia prae omnibus sic praetulerat. Surgens de praedicatione venit in domum, videntes autem cives, qui ab ipso fuerant invitati, crediderunt, quod propter aliqua praeparanda iret, illi ibidem sermonis finem praestolantes. Qui mox quod ad domum pervenit, [os 086 c. 11.] somno arreptus in Paradisum ducitur, ubi videns Christum, Beatam Virginem et omnes ordines sanctorum et angelorum, qui processionaliter ibant omnes, et Christo Domino ac Virgini Matri reverentiam exhibebant. Sed is cum beatum Franciscum ibi non videret, dixit angelo, qui ipsum ducebat: „Ubi est sanctus Franciscus, de quo frater Gerardus tam alta dicebat?” Qui respondit: „Exspecta et videbis statim eum cum suis, in quo loco sit.” Et mox vidit, quod Christus elevavit bracchium dextrum, et de ipsius vulnere laterali exibat beatus Franciscus singulari gloria decoratus cum vexillo crucis explicando in manibus, et post ipsum magna (?) multitudo fratrum et aliorum devotorum. Tunc dixit angelus: „Quia beatus Franciscus semper Christi passionem fuit suaviter meditatus cum suis, et in mundo in his quietari et amaricari consueverat, ideo in Christo est perpetua eius mansio, prout cernis.” Quo viso expergefactus ad locum fratrum veniens invenit adhuc fratrem Gerardum praedicantem, qua finita dictus nobilis visionem praefatam omnibus enarravit. Qui non multo post aedificavit ad honorem beati Francisci locum iuxta Venetias, qui hodie vocatur sanctus Franciscus, ipsum locum decenter dotavit, et demum omnibus pro Domino erogatis devota ipsius uxor facta una sororum sanctae Clarae, ipse vero factus est frater minor et specialis filius beati Francisci, ut sic sit proximus in futuro Christo Domino.

Ex quibus claret, quod iste gloriosus Franciscus quinpotius alter angelus ascendit ad vitam perfectam cum signis Filii Dei vivi omnibus clamando, ut ipsum sequantur in humilitate, puritate, vitae austeritate ac longanimitate. Unde canitur de eo: Hunc sequantur, huic iungantur, qui ex Aegypto exeunt, / in quo duce clara luce vexilla regis prodeunt.

Secundo gloriosus Christi confessor Franciscus ex praemissis thematis verbis commendatur a Christi mirabili charitate, cum dicitur: Habentem signum Dei vivi. Magna siquidem et inaudita Christi charitas comprobatur erga beatum Franciscum pro eo, quod insigniis eum suae sanctissimae passionis decoravit, [os 086 c. 12.] quod fuit mirabile triplici ratione, scilicet ratione materiae, ratione formae, ratione vitae.

Primo namque beati Francisci stigmatizatio fuit mirabile ratione materiae, quia in materia dura, scilicet in loco ossoso et nervoso, ubi non operatur aliquid imaginatio per se, sicut plerique opinantur, quod ex vehementissima imaginatione Franciscus illa stigmata habuerit, et non miraculose, qui ad suum propositum allegant Avicennam in sexta parte Naturalium dicentem, quod imaginatio fortis potest corpus transmutare, quod tamen non est intelligendum de omnibus, quia dicit sanctus Thomas in III. par. q. XIII., quod imaginatio si sit fortis, potest corpus transmutare quantum ad aliqua, puta quantum ad casum de trabe in alto posita, quia faceret hominem cadere fortis imaginatio casus, quae imaginatio nata est esse principium motus localis, ut dicitur III. De anima. Similiter quantum ad alteratione, quae est secundum calorem et frigus, sicut imaginatio rei tristandae pallidum efficit, rei vero desiderandae rubicundum. Aliae vero dispositiones corporales, quae non habent naturalem ordinem ad imaginationem, non transmutantur ab ea, quantumcumque sit fortis, puta figura manus vel pedis vel aliquid simile. Ex quo patet, quod Christus Dominus beatum Franciscum ex magna charitate mirabiliter stigmatizavit, quia in dura materia manuum et pedum imaginatio non habebat actum immutationis.

Secundo haec stigmatizatio fuit mirabilis ratione formae, non enim erat tantum apertura in manibus et pedibus et latere, sed in manibus et pedibus videbantur clavi fabrefacti, de quibus ita dicit sanctus Bonaventura: In manibus et pedibus apparere coeperunt signa clavorum ipsorum capitibus in interiori parte manuum et superiori pedum apparentibus, et eorum acuminibus exsistentibus ex adverso. Erantque clavorum capita in manibus et pedibus rotunda et nigra, ipsa vero acumina oblonga retorta et repercussa, quae de ipsa carne surgentia reliquam carnem excedebant, repercussio clavorum adeo prominens [os 086 c. 13.] erat, ut intra curvationem arcualem faciliter immitti valeret digitus manus, sicut ab ipsis ipse accepi, qui oculis propriis conspexerunt. Idem de transitu mortis beati Francisci ait: Cernebantur in membris illis felicibus clavi ex eius carne virtute divina mirifice fabrefacti, sicque carni eidem uniti, quod dum a parte qualibet premerentur, protinus quasi nervi continui et duri ad partem oppositam resultabant.

De modo autem huiusmodi stigmatizationis praefatus sanctus Bonaventura in maiori legenda sic scribit: Dum – inquit – caelestium desideriorum ardentiori flamma esset succensus, supernarum immissionum dona cumulatius coepit sentire, et dum quadam tenera compassione in Christum transformaretur, quodam mane in latere montis orans vidit quasi speciem unius Seraph sex alas tam fulgidas, quam ignitas habentem de caelorum sublimitatibus descendere, qui veniens ad locum propinquum viro Dei non solum alatus, sed et crucifixus apparuit. Haec videns vehementer obstupuit, mixtumque dolori gaudium mens eius incurrit, dum in gratioso Christi aspectu quandam laetitiam concipiebat, et crucis affixio ipsius animam doloris gladio pertransibat, disparens itaque visio post arcanum ac familiare colloquium mentem ipsius Seraphico interius inflammavit desiderio. Carnem vero crucifixo conformi exterius insignivit effigie, statimque coeperunt in manibus et pedibus eius apparere signa clavorum. Et infra: Dextrum quoque latus quasi lancea transfixum rubra cicatrice obductum erat, quod saepe sanguinem sacrum effundens, tunicam et femoralia in tanta copia respergebat, ut postmodum fratres socii eius ea lavantes indubitanter adverterent, quod sicut in manibus et pedibus, sic et in latere famulus Domini expressam haberet similitudinem Crucifixi. O si videres signacula Christi innovata in eo, profecto ut angelum alterum mirareris repletus devotione. Nam illa sunt signa nostrae redemptionis, hoc vexillum salutiferum, hoc sigillum [os 086 c. 14.] regis regum, quem sic alloquitur sanctus Bonaventura: Eia nunc strenuissime miles Christi, fer arma invictissimi ducis, ad cuius intuitum omnes pugnatores Domini exercitus animantur.

Tertio quoque stigmata beati Francisci fuerunt miraculose impressa ratione vitae, non enim potuisset per naturam vivere duobus annis sic plagatus in quinque spasmosis, ex quibus continue fluebat sanguis cum dolore magno, non solum corporis, sed et cordis ex memoria passionis Dominicae, neque usus est pro toto tempore illo aliqua medicina curativa, nisi quod frater Leo qualibet die hebdomadae inter clavos illos mirabiles et reliquam carnem ad retinendum sanguinem et mitigandum dolorem immittebat aliquas petiolas, excepto die Iovis de sero et per totum diem Veneris, quia tunc nullum remedium voluit vir Dei apponi, ut amore Christi pro ipso Crucifixi et ipse sentiret dilecti dolorem, ex visione enim illorum stigmatum frater Leo aliquando tantam devotionem concipiebat, quod quasi exspirabat frequentibus singultibus in stupore salutari mutatus, nec tamen in illis sacris stigmatibus causabatur aliqua immunditia abominabilis aut foetor, sed gratissimus odor exalabat, insuper vulnera sanabat. Unde sanctus Bonaventura ait, quod cum apud Ilerdam vir quidam Iohannes nomine beati Francisci devotus adeo sero quodam fuisset vulnerum atrocitate concisus, ut vix crederetur supervicturus in crastinum, apparente sibi patre sanctissimo et vulnera illa sacris contingente manibus hora eadem sic integrae sospitati redditus est, ut mirabilem crucis signiferum omni veneratione dignum proclamaret omnis illa regio.

Hanc igitur stigmatizationem a Christo factam et miraculis innumeris confirmatam nullus nisi infidelis vel haereticus dubitat, cum Salvator Mat. XVIII. dicat: Qui Ecclesiam non audit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus.[24] Sancta enim Mater Ecclesia approbavit, sicut Nicolaus  III. in VI. Decretalium, extra de ver. sig. „Exiit qui seminat”. Similiter Benedictus papa XII. bullam fecit de [os 086 c. 15.] stigmatibus. Item Alexander papa IV., similiter cardinales ipsa sacra stigmata verbo et scripto extulerunt, sicut sanctus Bonaventura, dominus Rainerius de Viterbio, dominus Thomas de Capua hymnum fecit de eo, in quo dicit sic: Regis signum ducem dignum insignit manu, latere. Nam et Gregorius papa IX., antequam beatum Franciscum Catalogo sanctorum ascriberet, scrupulum in corde habebat, quo ad vulnus laterale, nocte vero quadam (sicut idem pontifex referebat cum lacrimis) beatus Franciscus eidem facie dura apparuit, cuius cordis haesitationem redarguens elevavit bracchium dextrum, vulnusque detexit, ac fialam poposcit, qua porrecta videbatur sanguine ex lateris vulnere implere. Qui ex tunc ad illud sacrum miraculum tanta coepit devotione affici, ut nullo modo pati posset, quin severa increpatione feriret, qui ipsa stigmata impugnaret.

Ex quibus claret hunc fuisse angelum ascendentem cum signo Filii Dei vivi. Cur autem hoc redemptionis signum Christus Dominus non impressit aliis sanctis, ille novit, qui cuncta creavit, suaque pia morte nos redemit.

Tertio denique beatus Franciscus ex praemissis thematis verbis commendatur a suae praedicationis speciali utilitate, cum dicitur: Clamavit voce magna, et certe tam magna, quod totus mundus ad ipsius clamorem contremuit, quo haereticos fugavit, somnolentos excitavit, poenitentes animavit, Christi passionem in mentibus fidelium renovavit, de gloria quoque aeterna spem dedit. Ad quam nos perducat etc. [os 086 c. 16.]