[Oswaldus de Lasko, Sermones de Sanctis Biga Salutis intitulati
Sermo XXXIX.]
De sancto Marco evangelista II.
Sermo XXXIX.
Qui fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno caelorum.[1]
Math. V. c.
Ad gloriam beatissimi euangelistae Marci haec verba a Salvatore prolata bene intelliguntur, qui salubriter operatus, et docuit verbo et scripto. Nam tria requiruntur ad hoc, quod quis sit magnus in regno caelorum, scilicet:
- Primo, ut recte vivat
- Secundo, ut iuste doceat
- Tertio, ut honeste regat.
Primo equidem requiritur, ut quis sit magnus in regno caelorum, ut recte vivat, et se tamquam signum ad sagittam suis omnibus praedicat, et verbo et exemplo omnes ad se trahat. Unde Gregorius: Doctrina cum omni imperio docetur, quae prius agatur, quam dicatur. Nam doctrinae subtrahit fiduciam, quando conscientiae praepedit linguam. Et beatus Ambrosius super Beati immaculati: Ante vita, quam doctrina quaerenda est. Vita bona sine doctrina gratiam habet, doctrina sine vita integritatem non habet. Nam etiam de Christo dicitur Actuum I.: Coepit facere et docere.[2] Et ideo notanter hic dicit: qui fecerit et docuerit. Gregorius: Cuius vita despicitur, restat, ut et eius praedicatio contemnatur. Secundo, ut quis sit magnus in regno caelorum, requiritur, ut iuste doceat: nihil falsi propter devotionem vel aliquam aliam causam interferat, sine vero apocriphum doceat. Quod non dicitur simpliciter falsum, sed scriptura sine firmitate tunc insinuet talem fore scripturam. Unde Chrysostomus in lectionibus: non verba, sed sanctitas est amanda. Saepe autem reperitur simplicitas veridica et falsitas composita, quae hominem suis erroribus allicit, et per linguae ornamenta laqueos dulces aspergit. Verumtamen pulchre mentiri non est verum. Et Augustinus in epistula: Veritas et dulcis et amara est. Quando dulcis est, parcit, et quando amara, curat. Tertio, ut quis sit magnus in regno caelorum, requiritur, ut honeste regat, scilicet se prius ad regulam sanctitatis ordinet, quam subditum. Quia dicit Solon philosophus, quod qui umbram vult rectificare, prius illud, cuius est umbra, erigat. Gregorius: Summus locus bene regitur, dum is, qui praeest, vitiis potius, quam fratribus dominatur. Haec tria in se habuit beatus Marcus, quia recte vixit, iuste docuit, et honeste rexit: ideo magnus vocabitur. In quibus quidem verbis beatus Marcus a tribus specialiter commendatur, scilicet:
- Primo a vitae sanctitate, ibi: Qui fecerit
- Secundo a suae doctrinae utilitate, ibi: et docuerit
- Tertio ab aeternae gloriae sublimitate, ibi: hic magnus etc.
Primo dixi, quod beatus Marcus ex praemissis thematis verbis commendatur a suae vitae sanctitate, cum dicitur: Qui fecerit. Licet enim sanctitas non consistat tantum in operatione, sed in virtutibus. Iuxta illud, quod dicit Hugo In philosophis: Non fuit venerabilis imago virtutis, dum sine fide et dilectione substantia virtutis esse non possit, tamen opportuno tempore requiritur et operatio. Unde ad sanctitatem tria requiruntur praecipue, scilicet:
- Primo dilectio divina
- Secundo operatio virtuosa
- Tertio consummatio gratiosa.
Primo itaque ad sanctitatem vitae requiritur divina dilectio. Unde Augustinus De doctrina christiana: Ille iuste et sancte vivit, qui rerum integer aestimator est, qui ordinatam habet charitatem, ne aut diligat, quod non est diligendum, aut non diligat, quod est diligendum, aut amplius diligat, quod est minus diligendum, aut minus diligat, quod amplius diligendum est, aut minus aut amplius, quod aeque diligendum est. Nam nullum opus est acceptum Deo sine ipsius dilectione. Gregorius: Non habet viriditatis ramus boni operis, si non manet in radice dilectionis. Ergo Spiritus Sanctus et voluntas hominis simul faciunt sanctum, quia dicit Thomas li. Contra gentiles IV. ca. XXI.: Oportet enim operans et operatum in actu simul esse, sicut movens et motum, necesse est, ut ubicunque est aliquis effectus Dei, ibi sit et ipse Deus effector. Unde cum charitas, qua Deum diligimus, sit in nobis per Spiritum Sanctum, oportet, quod etiam Spiritus Sanctus in nobis sit, quamdiu charitas in nobis est. Unde apostolus dicit I. Cor. IV.: Nescitis, quoniam templum Dei estis, et Spiritus Sanctus habitat in vobis.[3] Sic igitur omnem amatum in amante est, et e converso. Hinc I. Joh. IV.: Qui manet in charitate, in Deo manet, et Deus in eo.[4] Et quamdiu Deus manet in homine, tamdiu omnia minus amari vult a sancto Hugo.: Dilectio Dei est omnia commoda et incommoda postponere causa fruendi Deo. In nullo enim cordis hospitio habitat, ubi quis diligit se vel aliud a se plus, quam Deum, vel aeque. Ergo vera sanctitas consistit in divina dilectione. Divina vero dilectio esse non potest, nisi in vera fide spe et gratia, quia dicit Hiero. In epistula: Omnes virtutes sibi haerent, ut qui una caruerit omnibus careat. Qui ergo habet unam, omnes habet virtutes. Sanctitas non constitit in exterioribus operibus, sed in ipsa voluntate. Unde si vis scire, an sis sanctus vel non, considera voluntatem, quid vis facere, qua intentione, quia non opus, sed voluntas et intentio dirigit in vitam aeternam, sicut volens ire Romam prius intentione transibit, et postea opere exequetur. Sic igitur patet, quod sanctitas consistit in anima, in qua est divina dilectio. Hinc abbas Moyses: Ieiunia, vigiliae, meditatio scripturarum, nuditas ac privatio omnium facultatum, non perfectio, sed perfectionis instrumenta sunt. Quia non in ipsis consistit disciplinae finis, sed per illa pervenitur ad finem.
Secundo ad sanctitatem requiritur operatio virtuosa. Non enim sufficit bonum solummodo cogitare, sed et facere. Ideo dicit Salvator praemittendo: qui fecerit, et docuerit. Nam homo si post baptismum nunquam mortaliter peccaret, et bonum non faceret, propter negligentiam damnaretur. Quod probatur de illo, qui pecuniam domini reposuit in sudario dicens: Ecce habes, quod tuum est. Et tandem punitus fuit. Hinc Gregorius in homelia: Probatio dilectionis exhibitio est operis. Idem in moral.: In opere perfectus non est, cui adhuc linguae pravitas contradicit. Nec in sermone laudabilis, qui hoc, quod loquitur, opere non ostendit. Haec autem extrinseca operatio, ut sit sancta, et Deo accepta, tria debet habere, scilicet:
- Primo profundam humilitatem
- Secundo laudandam sobritatem
- Tertio amandam paupertatem.
Primo enim, ut operatio sit sancta, debet habere profundam humilitatem. Ideo in persona Christi dicit Augustinus de verbis Domini: Discite a me non mundum fabricare, non cuncta visibilia et invisibilia creare, non in ipso miracula facere, et mortuos suscitare, sed quia mitis sum, et humilis corde. Cogitas magnam fabricam constituere celsitudinis, de fundamento prius cogita humilitatis. Et beatus Gregorius in homel.: Qui sine humilitate virtutes congregat in ventum pulverem portat. Et Bern. In epistolis: Fode in te fundamentum humilitatis, et pervenis ad fastigium charitatis. Vis capere celsitudinem Dei? Cape prius humilitatem Christi, qui hanc in omnibus operibus nos habere docuit dicens: Attendite ne iustitiam vestram faciatis coram omnibus hominibus.[5]
Secundo ut operatio sit sancta, debet habere laudandam sobrietatem, ut abstineat a superfluitate cibi et potus. Quia dicit Augustinus li. ad sacras virgines: Sobrietas est mentis et sensus membrorum omnium corporisque tutela castitatis pudicitiaeque munimen pudori proxima, amicitiae pacisque serva, honestati semper coniuncta, criminum vitiorumque omnium fuga. Et breviter, qui sobrietatem non servat, omnibus vitiis ad suum cor aditum parat. Quia sine ea non castitas, non devotio, non fides, non pax, non amicitia esse possunt.
Tertio ut operatio sit sancta, debet habere amandam paupertatem. Quia dicit Chrysostomus: Paupertas est manudutrix quaedam in via, quae ducit ad caelum. Et beatus Augustinus: Fecundus est ager pauperum, cito reddit donantibus fructum. Via caeli est paupertas, per quam venitur ad patriam. Incipe ergo erogare, si non vis errare. Tanta namque virtus est paupertatis, ut Dei Filius propter eos venit per incarnationem. Iuxta illud Lucae IV.: Euangelizare pauperibus misit me.[6] Ergo nullus salvabitur, nisi pauper aut paupertatis amator, et pauperum adiutor. Quid enim est paupertas, nisi amarum bonum, quid divitiae, nisi dulce amarum? Securi igitur sunt viri pauperes, et pavidi divites. Hinc Grego. In pastorali: Offerenda est eis consolatio, quos caminus paupertatis excoquit, atque illis inferendus est timor, quos consolatio gloriae temporalis extollit.
Tertio quoque ad sanctitatem vitae requiritur consummatio gloriosa, ita, quod in bono, quod iam incepit firmiter perseveret, quia multi bene inceperunt, et male terminaverunt. Ideo Gregorius in moralibus: Incassum bonum agitur, si ante vitae terminum deseratur, quia frustra velociter currit, qui prius, quam ad metas pervenerit, deficit. Et beatus Bern. In epistola: Perseverantia est unica filia regis summis, finis virtutum, earumque consummatio, totiusque boni repositorium, et virtus sine qua nemo videt Deum. Et quod ille tantum erit sanctus, qui in bono opere perseveraverit, clare ostendit ipsa veritas dicens: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit.[7] Haec omnia habuit beatus Marcus euangelista. Divina enim dilectio intantum urebat eius animam, ut mortem per vi penderet pro Deo, tanta operatione fuit, ut omnium virtutum magistri videretur. Quem videns beatus Petrus apostolus constantem in fide, cuius filius baptismalis fuerat, eum destinavit Aquilegiam, ubi innumeras gentium multitudines ad fidem convertit Christi, ubi euangelium suum secundo conscripsit, et ibidem reliquit. Tandem quendam civem Aquilegiensem convertit, et Romam ad Petrum adduxit, ut ipsum Aquilegiae episcopum consecraret, et ita factum fuit. Qui postea martyrio migravit ad Dominum. Tantae etiam humilitatis fuisse dicitur beatus Marcus, ut pollicem sibi amputavit, ut sacerdotio reprobus haberetur. Verumtamen Dei consilium immutari non potest, ideo episcopus ordinatus est Alexandriae, ubi tanta paupertate et sobrietate cum omnibus fidelibus vivebat, sicut nunc religiosi. Unde Petrus Damiani sic dicit de eo: Tantam ei Deus apud Alexandriam gratiam praerogavit, ut omnes, qui tunc ad fidei rudimenta connoverent mox per continentiam ac totius sanctitatis instantiam tamquam ad monastice perfectionis fastigium pervolarent. Ad quod non modo miraculorum prodigiis, non modo praedicationis eloquiiis, sed etiam eximiis provocabat exemplis. In qua finaliter perseveravit, quia ibidem finem vitae optato terminavit martyrio. Ideo bene dicitur de eo: qui fecerit.
Secundo ex praemissis thematis verbis beatus Marcus euangelista commendatur a suae doctrinae utilitate, cum dicitur: et docuerit, quia docuit opere (ut dictum est), et scripto, quia vitae Christi seriem subtiliter descripsit. Praedicavit insuper verbo, sicut alii Christi discipuli. Unde eius doctrinae utilitas consistit in tribus, scilicet:
- Primo in veritatis comprehensione
- Secundo in erroris exclusione
- Tertio in utilitatis fructificatione.
Primo dixi, quod doctrinae utilitas beati Marci consistit in veritatis comprehensione, quia quicquid dixit, quicquid scripsit, tota veritas fuit, quia immediate ab ipsa veritate 135. tif talis fidei et veritatis notitia infundebatur, qui non fuerat cum Iesu in tota vita sua, sed ab aliis foris didicerat, potissime a beato Petro, patre spirituali euangelisticam veritatem. Intus vero per divinam hauserat contemplationem. Quae quidem tripliciter fit:
- Primo mentis dilatatione
- Secundo mentis sublevatione
- Tertio mentis alienatione.
Primo inquam divina contemplatio fit mentis dilatatione, dum cunctis vitiis exclusis de cubiculo cordis divina dilectio cum omnibus virtutibus dilatat ipsum cor, et incipit desiderare scire, quid magis vellet Deus, et non est contentus nuda praecepta solummodo servare, in quibus est salus, sed etiam perficere euangelica consilia, et in hoc die ac nocte laborat ferventer, iuxta illud Ps.: Viam mandatorum tuorum cucurri, cum dilatasti cor meum.[8] Nam peccatum constringit cor sicut frigus ad ista inferiora, charitas vero sicut calor dilatat ad superiora. Et ideo ad cordis dilatationem tria sunt necessaria, de quibus Bern. De consideratione: Tria sunt, quae oculum intelligentiae confundunt, atque a contemplatione veri luminis excludunt, scilicet tenebrae peccatorum, recordatio eorundem peccatorum, et cura actuum terrenorum. Contra triplicem morbum triplex remedium est. Nam primus eicitur per confessionem, secundus per orationem, tertius per quietem. Et quicunque cor suum ab his liberaverit, puta a peccato, vana cogitatione et terrena occupatione, aptus erit ad dilatandum cor suum, et in contemplatione ad intelligendum divina secreta. Unde Augustinus in epistola: Qui didicerunt a Domino Iesu Christo mites esse et humiles corde, plus cogitando et orando proficiunt, quam legendo et audiendo. De elatis vero dicit econtrario Greg. In moral.: Contemplari Dei sapientiam non possunt, qui sibi videntur esse sapientes, qui tanto ab eius luce longe sunt, quanto apud semetipsos humiles non sunt. Nam cum humilibus est sermocinatio Dei, et cum quibus sermocinatio cum illis et amicitia, amicorum vero proprium est, quod secreta suo amico revelent. Iuxta illud Ioh. XV.: Iam non dicam vos servos, sed amicos meos, quia omnia, quae audivi a patre meo, nota feci vobis.[9] Et beatus Marcus, quia cor habebat dilatatum, et humilia tum ideo Spiritus Sanctus profunda fidei sibi revelaverat. Iuxta illud I. Corinth. XIV.: Spiritus loquitur mysteria.[10] Et Matth. X.: Non vos estis, qui loquimini, sed spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis.[11] Et II. Petr. I.: Spiritu Sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines.[12] Ergo errare non potuerunt, quia Spiritus Sanctus non est testis falsitatis.
Secundo divina contemplatio fit mentis sublevatione. Mens enim praesentia sui creatoris dilatata et inflammata sursum se erigere omnibus modis nititur, et quanto visibilia transcendit, tanto ad Dei cognitionem pervenit, in quo cupit delectari. Unde Ps.: Ascendit homo ad cor altum, et exaltabitur Deus.[13] Quia quanto intensius Deus contemplatur, tanto in corde contemplantis immensior erit. Et quia beatus Marcus in Dei contemplatione fuerat, ideo veritatem fidei perfectius noverat. Sicut existens in altissimo monte longius videt, ita in tali contemplatione suspensus clarius divina secreta cognoscit.
Tertio divina contemplatio fit mentis alienatione, quando mens ex admiratione divinae magnitudinis, potestatis, pietatis, extra communem statum naturalem rapitur, et tunc non utitur sensibus. Sicut fuit in beato Paulo II. ad Cor. XII. qui sic dicit de se: Scio hominem in Christo ante annos quattuordecim, sive in corpore, sive extra corpus, nescio Deus scit raptum homini usque ad tertium caelum.[14] Et dicit Augustinus ad Paulam de videndo Deum, quod Paulus tunc in raptu vidit divinam essentiam, similiter Moyses. Alii vero, quando sic rapiuntur, communiter non vident divinam essentiam in sua specie, sed sub quadam similitudine. Sic potuit et beatus Marcus contemplari in raptu, quod innui videtur Ezech. I., ubi dicitur: Totum corpus plenum erat oculis in circuitu ipsarum quattuor, cumque ambularent animalia, ambulabant pariter et rotae iuxta ea. Et cum levarentur de terra animalia, elevabantur similiter et rotae. Quocunque ibat Spiritus, illuc eunte Spiritu et rotae pariter levabantur sequentes eum.[15] Spiritus enim vitae erat in rotis. Quod luculenter exponens beatus Greg. Dicit: Quid per faciem, nisi notitia, quid per pennam, nisi contemplatio designatur, per rotas vero sancta quattuor euangelia figurabantur, in quibus est spiritus Dei, quia ex Spiritu Sancto conscripserunt. Quod confirmans beatus Hieronymus in prologo super Marcum dicit: Marcus euangelista Dei electus et Petri in baptismate filius, atque in divino sermone discipulus. In eo, quod dicit Dei electus, insinuatur, quod ab aeterno fuit electus, ut Deus per ipsum veritatem euangelisticam traderet. Nam Romae, ubi tunc fuerunt multi sapientes, ibi Graeco sermone conscripsit euangelium, in Alexandria vero Latino sermone, quia Spiritu Sancto plenus omnium linguarum virtutem noverat. Ergo multum utilis est eius doctrina.
Secundo doctrinae eius utilitas consistit in erroris exclusione. Ante enim sancta Dei euangelia et apostolorum praedicationes rotus mundus diversis erroribus fuerat involutus. Alii colebant pro Deo caelestia corpora, sicut Saturnum, Iovem, Martem, Solem, Lunam etc. Alii elementa insensibilia, ut ignem, aerem, aquam etc. Alii corruptibiles homines, ut Herculem etc. Alii bestias, ut dracones, sicut Babilonii, ut patet in Daniele. Alii piscem, sicut Philistini dago(?)m. Alii idola muta et surda aut fusa, aut fabricata, in quorum sacrificiis faciebant inexplicabiles peccatorum abominationes, et hoc cum tanta obstinatione, ut proprios filios et filias vivos immolarent, Ps.: Immolaverunt filios et filias sculptilibus Chanaan.[16] Dicit Lyra, quod erat quoddam idolum de aere longos habens ungues de ferro, quod calefaciebant, et puerum aut puellam in manibus illius dabant, quod idolum per artificium stringebat ad se, quasi amaret et acceptaret, et sine laesione de hac vita portaret, cum tamen unguibus et calore moriebatur. Interim vero idolorum pontifices tympanum percutiebantur, et instrumentis musicis canebant, ne audiretur clamor pueri a parentibus. Hinc dicit Eusebius Pamphili li. I. De euangelica praeparatione: Persae matres proprias nephandis nuptiis cognoscebant. Scythae carnibus vescebantur humanis. Massagetae et Derbices propinquos et affines suos senectute confectos miserrimos putantes interficiebant ipsos idolis immolando, denique comedebant. Thibareni seniores suos vivos praecipitabant, quorum errorem brevis sermo non explicat, qui paene omnes ibant ad Tartara excepta modica Israelitica gente, de quibus etiam pauci valde evadebant aeternum interitum pro eo, quod dimissa Dei lege totis conatibus intendebant superbiae, avaritiae et luxuriae, propter quae verum Sacrae Scripturae intellectum pervertebant male exponentes. O clementissime Deus, o misericordissime Creator, cur tanta mala in terra fieri permittebas? Cur ipsam veritatem idest Christum Iesum ad docendum veritatem non dimittebas: Ideo certe quia nulli obligatus fueras. Modo vero o Christe Deus venisti per te et tuos docuisti verbo et exemplo, et ecce ad huc pro quibus mori dignatus es, non suscipiunt tuae doctrinae veritatem, qui dixisti: Arcta est via, quae ducit ad vitam, et pauci inveniunt eam.[17] Et certe pauci, quia quasi omnes transeunt per viam latam voluptatum, deliciarum et honorum, quorum finis interitus et gloria in confusione, qui terrena sapiunt.
Tertio doctrinae utilitas beati Marci consistit in ipsius fructificatione. Nam doctrina haec euangelica usque ad finem mundi omni die fructificat, quia in fide nutriuntur fideles per eam. Aliqui de statu peccati convertuntur. Unde merito de ea dicit illud Proverb. VIII.: Fructus eius pretiosior est cunctis opibus.[18] Ex his patet utilitas magis doctrinae 136. tif beati Marci euangelistae.
Tertio beatus Marcus ex thematis verbis commendatur ab aeternae gloriae sublimitate, cum dicitur: hic magnus vocabitur in regno caelorum.[19] Nam ipse mirabiliter austeram vitam duxit, verbum Dei utiliter perdocuit, et pro ipsa veritate amaram mortem subiit. Ideo in caelo sublimari meruit. Anno ab incarnatione Domini CCCCLXVII. tempore Leonis imperatoris Veneti corpus sancti Marci de Alexandria transtulerunt, ubi ecclesia in honore ipsius mirae pulchritudinis fabricata est. Quidam namque mercatores Veneti, qui Alexandriam perrexerant, duos presbyteros custodes corporis sancti Marci precibus et promissionibus induxerunt, ut occulte corpus illud tolli permitterent, et Venetias transportarent. Sed cum corpus de tumulo levarent, tantus odor totam Alexandriam sic perfudit, ut omnes, unde tanta suavitas odoris prodiret, mirarentur. Cumque ipsi Veneti corpus in navi deferrent, et aliis in alia nave existentibus revelassent, tunc unus illorum ait: „Forsitan alicuius Aegyptii corpus datum est vobis, quod putatis beati Marci. Continuo navis in qua erat corpus beati Marci versa coepit latus navis alterius percutere, nec dimisit, donec confessi fuissent ibi fore corpus beati Marci. Rogemus etc.