[Oswaldus de Lasko, Sermones de Sanctis Biga Salutis intitulati
Sermo XXXVII.]
De sancto Georgio II.
Sermo XXXVII.
In sex tribulationibus liberabit te et in septima non tanget te malum.1 Iob V.
Quae quidem licet ad litteram dicantur de ipso Iob, tamen rationabiliter etiam dici possunt de beatissimo Christi martyre Georgio, quem de multis tribulationibus liberavit sic perfecte, ut iam nullum malum in aeternum tangat ipsum in sempiterna gloria existetntiae. Ad cuius intellectum tria consideremus, scilicet:
- Primo dictorum verborum intelligentiam
- Secundo modorum occurrendi diligentiam
- Tertio talis diligentiae excellentiam.
Primo namque consideremus dictorum verborum intelligentiam, quomodo scilicet intelligantur illa verba: In sex tribulationibus liberabit te. Primo sic: in sex tribulationibus etc nomine sex tribulationum intelliguntur omnes tribulationes et paene praesentis vitae, in qua vita sex sunt dies laboris. Gen. I.: Septima autem sabbatum est,2 id est requies Domini. Hinc Deut. V.: Sex diebus operaberis et facies omnia opera tua, septima dies sabbati,3 id est requietis Domini. Et hoc est, quod dicitur: in septima, scilicet vitae futurae non tanget te malum afflictionis.4 Iuxta illud Apoc. VII.: Absterget Deus omnem lachrimam ab oculis sanctorum suorum, et iam non erit amplius neque luctus, neque clamor etc.5 Secundo modo sic exponitur: in sex tribulationibus [os 037. c. 01.] liberabit te, Nam sex tribulationes sunt fames, sitis, frigus, calor, lassitudo, infirmitas, septima ipsa mors, quae beatum Georgium liberavit ab omni poena. Tertio modo exponitur in sex tribulationibus liberabit te, qui beatum Georgium sex notabiles tribulationes invaserat. Prima erat cum dracone, secunda cum mago in potatione veneni, tertia est diacono in tormentatione, quarta cum eodem in acutissimis rotis, quinta cum eodem in sui adulatione, sexta in sui decollatione, et iam septima tribulatio aeternae damnationis non tanget eum.
Secundo consideremus modorum occurrendi diligentiam, hoc est: quibus modis has tribulationes evadere poterimus, quia nusquam poterimus esse sine tribulatione, sed oportebit ubique, ut pugnemus et vincamus. Vincimus autem, si contra illas quadruplex scutum obiicimus. Primo igitur contra tribulationes obiiciamus scutum fidei, iuxta illud Eph. VI.: In omnibus sumentes scutum fidei.6 Dicit enim Bernardus: Undique circumdati sumus tentationibus, ut vita nostra tentatio nominetur. Ideo est necesse scuto Domini undique circumdari. Ps: Scuto circumdabit te veritas eius.7 Secundum scutum contra gravem tribulationem obiiciamus scutum passionis Christi. Unde Bernardus: Quid durum poterit esse tibi, cum recordatus fueris, quid pro te sustinunt auctor mundi? Nam si comparantur omnes labores saeculi et omnium hominum, qui sunt, fuerunt et erunt, nihil essent in comparatione laborum Christi. Tertium scutum obbiciamus infra nos contra tribulationes scutum meditationis paene inferni intelligentes, quod melius est hic modicum pati, quam in inferno aeternaliter flagellari, qui hic non patitur, ibi patietur. Iob VI.: Qui timet pruinam, cadet super eum nix,8 scilicet aeternae damnationis. Quartum scutum contra tribulationes obiiciamus meditationis gaudiorum caelestium, ad quod tribulationibus pervenitur. Act. XIV.: Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum caelorum.9 Et si homines pateretur omnes afflictiones omnium martyrum adhuc non essent [os 037. c. 02.] condigne respectu illius gaudii. Ro. VIII.: Non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis.10 Ideo huc quemlibet oportet pati aliquid velit, nolit. Iuxta illud Gregorius: Si Christus sine flagello hinc non exivit, qui sine peccato venit, quot flagellis digni non erunt, qui in peccatis vixerunt?
Tertio consideremus huiusmodi diligentiae seu tolerantiae excellentiam, quia omnium bonorum, quae quis hic facit, utilior est talis sufferentia tribulationum. Gregorius: Melius est mala patienter tolerare, quam bonis operibus insudare. De hoc laudatur beatus Georgius, qui omnia toleravit pro Christo, ergo bene dicitur de eo: In sex tribulationibus liberabit te. In quibus quidem verbis beatus Georgius a tribus specialiter commendatur, scilicet
- Primo a multiplici tribulatione perpessa, ibi: in sex tribulationibus
- Secundo a divina subventione impensa, ibi: liberabit te
- Tertio a caelesti remuneratione immensa, ibi: et in septima non etc.
Primo siquidentibus beatus Georgius ex praemissis thematis verbis commendatur a multiplici tribulatione perpessa, cum dicitur: in sex tribulationibus, quia ipse multis tribulationibus circumdatus omnes pro Christo sustinuit patienter. Ita et nos ipsius exemplo animati adversa patienter toleremus. Nam tribulationes sunt triplices, scilicet:
- Quaedam sunt innatae
- Quaedam sunt illatae
- Quaedam sunt voluntarie assumptae.
Primo dixi, quod quaedam tribulationes sunt innatae, ut cum aliquis a natura est inclinatus ad superbiam, avaritiam vel luxuriam etc. Huic est per rationem repugnandum, quia dicit Ptolemaeus: Sapiens dominabitur astris. Nisi enim talibus tribulationbus fortiter resisteremus, succumbemus. Iuxta illud Eccli VIII.: Memento, quoniam omnes in corruptione sumus contrarietatis,11 scilicet et pugnae corporis contra spiritum. Hinc Iacobi IV.: Unde bella et lites in vobis? Nonne [os 037. c. 03.] ex concupiscentiis vestris, quae militant in membris vestris?12 Quasi diceret sic, quod probans apostolus Ro VII. dicit: Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae, et captivum me ducentem in lege peccati. Et haec fuit ei non modica tribulatio, quia subdudut: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? Sed contra hanc pestem Christi miles ipse sic militabat dicens I. ad Cor. IX.: Castigo corpus meum et in servitutem redigo.13 Gregorius: Vulnus corporis sanat vulnus mentis. Fornicationem vero non tam resistendo, quam fugiendo possumus vincere. Iuxta illud I. Cor. VI.: Fugite fornicationem!14 Ubi glossa: Alia vitia subiugare potes per resistentiam, solam luxuriam per fugam.
Secunde tribulationes sunt illatae, et tres sunt, qui has inferunt, scilicet:
- Primo proximus ut noceat
- Secundo diabolus ut decipiat
- Tertio Deus ut corrigat.
Primo enim proximus infert tribulationes, ut noceat, et talis tribulatio est patienter sufferenda sine mali retributione et vindicatione. Ro XII.: Nulli malum pro malo reddentes.15 Quia quod dicitur Deut. XXXII.: Mea est ultio et ego retribuam eis in tempore etc.16 Prov. XX.: Ne dicas: reddam malum pro malo, expecta Dominum et liberabit te. Dicit enim Bonaventura in libro De reformatione mentis, quod si proximus dixerit de te aliquod verbum iniuriosum, quod si verum est, quod dixit, tibi imputa, quia quod tibi licuit facere, hoc aliis licet dicere. Si vero verum non est, quod dicit, tunc nec adverte, sed pertransi, sicut avium garritum et latratus canum, cum audis, pertransis, quia in nullo nocebit. Sicut si quis dicat te nigrum, cum sis albus, nihilominus es, quod es, ideo alterius verba te non possunt mutare, nisi in cor tuum voluntarie, cum eis intoxices.
Secundo diabolus tribulat, ut decipiat. Nam quando procurat, ut aliquis substantiam nostram vi tollat, non propter illam rem facit, quia ipse non indiget illa re, sed ideo ut irascamur [037. c. 04.] et vindicemus nos vel saltem vindicari appetamus. Hinc Gregorius: Antiquus hostis non curat, ut nostra tollat, sed ut charitatem in nobis feriat. Bene enim dicitur Thob. IV.: Cave, ne umquam peccato consentias et praetermittas legem Dei nostri.17
Tertia tribulatio est a Deo illata, et ista est gaudenter amplectenda, quia hoc facit ad maiorem utilitatem. Unde Augustinus in Enchiridion: Deus est adeo bonus, quod non permittit malum, quin vult elicere bonum. Et huius tribulationis a Deo illate sex sunt utilitates, scilicet:
- Prima, quia peccatum purgat
- Secunda, quia malum vitat
- Tertia, quia hominem probat
- Quarta, quia ad bonum instigat
- Quianta, quia filium Dei demonstrat
- Sexta, quia meritum augmentat.
Prima tribulationis a Deo illate utilitas est, quia peccatum purgat. Ecci II.: In dolore sustine et in humilitate patientiam habe, quoniam igne probatur aurum et argentum, homines vero receptibiles in camino humiliationis.18 Hinc Apoc. VII.: Iohannes vidit multitudinem magnam in albis. Cui angelus: Qui sunt hi et unde venerunt? Cui Iohannes: Domine mi, tu scis. Et respondit angelus: Hi sunt, qui venerunt de magna tribulatione et laverunt stolas suas et dalbavrunt eas in sanguine Agni.19 Nam et dicitur V. q. V. "Non omnis": Saepe Deus mordacissimum genus vertit ad animae medicamentum. Medicus enim freneticum ligat, litargicum excitat ambobus molestus existit, et tamen ambos amat. Et Augstinus super Ps.: Intellige Deum medicum tribulationem medicinam et esse ad salutem, non ad damnationem.
Secunda utilitas tribulationis a Deo illate est, quia malum vitat, unde Ps.: Cum occideret eos, quaerebant eum et revertebatur.20 Et Gregorius in Moralibus: Quicumque stultus est, in culpa erit sapiens in poena. Et Esa. XVIII.: Tantummodo sola vexatio intellectum dat auditui.21 [os 037. c. 05.] et beatus Hieronymus: Nulla res ita conversat hominem a peccato, sicut timor supplicii et amor Dei.
Tertia quoque tribulationis utilitas est, quia hominem probat. Unde Gregorius: Qualis unusquisque apud se late at illata contumelia probat, nam multi loquuntur de patientia et iudicant alios impatientes interim, quod non advenit eis tribulatio, sed tempore tribulationis, quales sint, apparent. Bernardus super Cant.: Sicut stellae in nocte lucent, in die latent, sic vera virtus, quae in prosperis non apparet, in adversis claret.
Quarta utilitas adversitatis est, quia ad bonum instigat. Iuxta illud Ps.: Tribulationem et dolorem inveni, et nomen Domini invocabo.22 Nam sicut equus calcaribus stimulatur, ut velocius currat, ita homo tribulationibus agitatur, ut ad Deum vadat. Gregorius: Mala, quae nos hic praemunt, ad Deum ire compellunt. Quod bene figuratur II. Reg. XIV. in Ioab, qui primo et secundo vocatus noluit venire ad Absolon, quousque succendit segetes eius.23 Et tunc venit. Ps.: Multiplicatae sunt infirmitates eorum, postea acceleraverunt.24 De quo Gregorius: Deus caelestis iter asperum facit in via, ne obliviscantur eourm, quae sunt in patria.
Quinta tribulationis utilitas, quia filium Dei demonstrat. Iuxta illud Augustinus: Si - inquit - exceptus es a passione flagellorum, non eris heres in regno caelorum. Et ad Heb. XII.: O si extra disciplina estis, cuius participes facti sunt omnes?25 Ibidem: Quem diligit Dominus, castigat, flagellat autem omnem filium, quem recipit.26 Idcirco dicit Augustinus contra Iovinianum: Si diligenter attenderes, tunc nulla tibi maior tristitia, quam dum nullum tibi lamentum accidit in hac vita. Ut patet de illo in vita sancti Ambrosii, qui cum Romam pergeret, ad quendam pro hospitio declinavit nimium locupletem, quem cum super statu suo requisisset, respondit: "Domine mi, status meus semper felix extitit et gloriosus." Quod audiens Ambrosius dixit comitibus [os 037. c. 06.] suis: "Surgite et fugiamus hinc, quia Dominus non est in loco isto!" Et cum aliquantulum processisset, terra hominem illum cum universis suis absorbuit. Propter quod petebat Dominum Augustinus dicens: Hic seca, hic ure, ut in aeternum parcas!
Sexta utilitas tribulationis est, quia meritum augmentat. Quanto enim plura quis patitur pro Deo, tanto maius praemium merebitur in caelo. Iuxta illud I. Cor. III.: Unusquisque secundum proprium laborem accipiet.27 Et beatus Gregorius: Tanto spes solidior surgit, quanto maiora quis pro illo pertulit. Hinc etiam Augustinus super Ps.: Si promissionem Patris bene cognovisti, non tiemas flagellari, sed peccare. Si te terreat tribulatio intuitu, mentis tuae sit consequens consolatio. Quia in tribulationibus implebitur illud Ps.: Secundum multitudinem dolorum meorum consolationes tuae laetificaverunt animam meam.28 Beatus igitur vir, qui suffert tentationem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vitae.
Tertia tribulatio est voluntarie assumpta. Sunt namque multi, qui non sunt contenti extrinsecis tribulationibus, sed pro amore Dei castigare corpus, ieiuniis, vigiliis, austeritatibus. Talis fuit beatus Georgius, qui se ob fidei defensionem sponte ad tormentum mortis obtulit sciens pro certo illud Esa. LXIII.: A saeculo non adierunt neque auribus perceperunt, oculus non vidit Deus abs te, quae praeparasti exspectantibus te.29 Et in corde revolvens illud Sap. III.: In paucis vexati, in multis bene disponentur, quoniam Deus tentavit illos et invenit eos dignos se.30 Nam nullus rhetor potest explicare, nec arithmeticus numerare, nec geometer ponderare, quanta sint gaudia patriae danda his, qui tribulationem pro Deo hic patienter tolerant. Gregorius: Consideratio praemii minuit vim flagelli.
Secundo ec praemissis thematis verbis beatus Georgius commendatur a divina subventione impensa, [os 037. c. 07.] cum dicitur: liberabit te. In triplici enim bello specialiter divina ei clementia subvenit efficaciter, scilicet:
- Primo in bello temporali
- Secundo in bello spirituali
- Tertio in bello passionali.
Primo inquam divina clementia subvenit beato Georgio in bello temporali. Ipse namque dum esset tribunus, multa gessit bella Deo propitio victoriose. Unde interrogatus a Daciano praeside, unde esset aut quo nomine vocaretur, respondit: "Georgius vocor ex nobili Cappadocum Prosapia, Palestinam Christo favente devici, sed omnia deserui, ut liberius servire possim Deo caelo, in quo bello nullus vincit, nisi divinitus adiutus." Dicit Lyra super X. c Danielis, quod angeli custodes exercituum proponunt, et tandem accepta a Deo scientia parti victoriose favent et vincunt, quantum Deus praemiserit. Et ideo ut milites vincant temporali bello adversarios, necesse est, quod habeant:
- Primo iustum affectum
- Secundo cor magnanimum
- Tertio obsequium promptum
- Quarto fidele promissum
- Quinto dispositum exercitum
- Sexto supernum auxilium.
Primo itaque ut milites vincant in temporali bello, necesse est, quod habeant iustum bellandi affectum, ut bellum et intentio bellandi iusta sit, scilicet ut militet pro defensione patriae vel communi utilitate et pro finali pace reformanda. Hinc Tullius libro De officiis: Bellum ita suscipiatur, ut nihil aliud, nisi pax quaeri videatur. Et Augustinus libro De verbis Domini et habetur XXIII. q. I.: Militare non est peccatum, sed propter praedam militare peccatum est. Non igitur debet miles finem suae militiae lucrum temporale ponere, sed commune bonum. Propterea Valerius libro IV. rubrica De abstinentia commendat: Curium, qui consul factus contra Samnites ab ipsis auro devinci tentatus est. Nam dum scamno sederet ligneo, legatis Samnitum, ut erat se spectandum, [os 037. c. 08.] praebuit, qui paupertatem eius mirari magnum pondus auri publice missum benignis verbis hortati sunt recipere. Risit Curius et ait: "Carum vobis mihi supervacuum metallum in patriam reportare. Non enim habere aurum mihi praetiosum existimo, sed aurum habentibus imperare."
Secundo ut in bello temporali milites vincant, necesse est eis habere cor magnanimum, unde Sallustius in Catilinario: Semper in bello his maximum est periculum, qui maxime timent. Audacia pro muro habetur. Hinc Vegetius libro I. De re militari: Hoc est, quo totius rei publicae salus consistit, ut Tyrones non tantum corporibus, sed etiam animis praestantissimi eligantur. Et quidem cavendum est, ne dubitantem formidantemque exercitum ad pugnam publicam aliquando perducas. Et sequitur: Ipsa die, quae certaturi sunt milites, quid sentiant, diligenter explora! Nam fiducia vel formido ex vultu, verbis incessu cernitur. Et noveris te oportere differre, si exercitati bellatores metuunt dimicare.
Tertio ut in bello temporali milites vincant, necesse est obsequium promptum, nihil militibus ita est necessarium, sicut prompta oboedientia, quoniam ubi non est oboedientia, non est ordo. Et ubi non est ordo, ibi confusio. Ideo Augustinus libro V. De civitate Dei narrat, qualiter Mallius torquatus consul missus contra Tusculanos, praecepto edixit, ne quis extra ordinem pugnaret in hostem. Qui cum oraturus rei gratia in praetorio esset, filius eius in castris remanens a Tusculanorum duce iniuriis fuit provocatus ad iram, a quo tandem audivit: "Tu ipse congredere mecum, ut modo iam hic eventu cernatur, quantum Latinus equus praestet Romano?" Qui verbis provocatus atque imperii patris oblitus ad bellum ingreditur et hostem interfecit, spoliisque detractis ad patrem accessit dicens: "Ut me, pater omnes tuo sanguine natum referant, haec spolia capta ex hoste caeso porto." Quod ut pater cognovit, concilio convocato eum morti tradidit dicens: "Quando neque impium consulare, neque maiestatem [os 037. c. 09.] paternam veritus adversus edictum nostrum extra ordinem pugnasti, quantum in te fuit, disciplinam militarem, quae stetit usque ad hanc diem, res Romana solvisti meque in eam necessitatem induxisti, ut aut rei publicae, aut mei meorumque obliviscendum sit." Mandavit igitur lictori, ut ipsum morti traderet, quia tutius erat ipsum interficere, quam rem publicam militari disciplina carere. O Deus aeterne, quid fiet de inoboedientibus in bello spirituali? Certe omnes inoboedientes aeterna morte interficientur.
Quarto ut in bello milites vincant, necesse est fidele promisum, debent namque milites fideles esse etiam inimicis in suis praemissis. Unde Augustinus et habetur XXIII. q. I. c. "Noli" ait: Fides quando promittitur, etiam hosti servanda est.
Quinto in bello milites ut vincant, necesse est, ut habeant dispositum exercitum. Refert enim Vegetius, quod in omni bello non tam multitudo et virtus, quam ars et exercitium solet praestare victoriam. Nam Alexander Macedonius XL militibus bene assuefactis orbem terrarum aggressus innumeras hominum copias superavit. Debet quidem exercitus maxime Christianus, ne contra eis irascatur rex caelorum, sub cuius nomine militant, esse pudicus, sobrius, benignus, pro veritate mori paratus. O Christe Deus, quam pauci sunt tales milites, nam quosdam vana gloria cogit pugnare, quosdam lucrum praedae, quosdam vero ante conflictum timor fugere compellit, quia pleni peccatis non audent pugnare neque pro veritate mori.
Sexto ut in bello milites vincant, necesse est, ut spernent supernum auxilium. Unde II. Mach. III. dicebat Iudas Machabeus: Non in multitudine exercitus victoria belli, sed de caelo fortitudo est.31 Hinc dicit Sapiens in persona Dei: Per me reges regnant,32 et principes decernunt iustitiam.
Has nempe conditiones habuit beatus Georgius in temporali bello, ideo de eo dicitur Ecci. XLVI.: Fortis sanctus est in bello.33 Fortis inquam intantum, ut divino auxilio, in quo non solum homines pessimos, sed et bestiam terribilem [os 037. c. 10.] draconem occidit. Nam cum beatus Georgius transiret prope quandam civitatem, Silena34 nomine, in qua molestatis hominibus intantum a dracone, ut sorte eventum quencumque ei ad devorandum darent, tunc vero filia regis unica ei forte venerat, quae cum inerrabilibus lachrimis ad locum deducta fuit, nec hoc mirum et impossibile debet credi. Quia dicit Plinius libro VIII. de Naturali Historia a cuniculis suffosum in Hyspania oppidum, et a talpis in Thessalia, et a ranis in Gallia civitatem Pulsam, quoniam Dei flagella sunt. Georgius itaque sanctus miles se signo crucis muniens draconem interfecit, ut patet in legenda. Et populum tandem ad Christi fidem convertit.
Secundo divina clementia subvenit beato Georgio in belo spirituali, de quo bello dicitur Iob VII.: Militia est vita hominis super terram. Exquo enim beatus Georgius erat homo, sensualitas multum reluctabat ei, ne se tormentis et morti exponeret. Et forte suggerebat ei: tu es fortis, dives, iuvenis, nobilis et etiam via alia poteris salvari. Hinc Apostolus: Caro concupiscit adversus spiritum,35 et Seneca in Proverbiis: Victoria sine adversario brevis est laus. Bis vincit, qui se vincit, in victoria bis interimitur, qui suis armis perit. In hac pugna spirituali nullus umquam potest vincere, nisi adiutus Dei gratia.
Tertio divina clementia subvenit beato Georgio in bello passionali, ne in maximis cruciatibus deficeret. Videns enim veram Christi fidem a multis metu mortis abnegaro, ipse spone Christum confessus est, ergo magna ipsius gloria. Unde Ambrosius in Officiis: Non est gloriosa victoria, nisi ubi fuerint gloriosa certamina. Quam grandia vero beati Georgii fuerunt certamina ac diversa, patent in legenda, quae omnia gratia Dei superavit. Bernardus in epistula: Vere tuta pro Christo et cum Christo pugna est, in qua nec vulneratus, nec prostratus, nec conculcatus fraudaberis, a victoria tantum ne fugias. Sola causa, quae prodere possis victoriam [os 037. c. 11.] fuga est. Fugiendo potes illam amittere, moriendo non potes. Et beatus, si pugnando moriaris, quia mox coronaberis, sicut beatus Georgius.
Tertio beatus Georgius ex praemissis thematis verbis commendatur a caelesti remuneratione immensa, cum dicitur: in septima non tanget te malum. Quia sex tribulationes gratia Dei superavit, et iam amplius nullum malum paene pati poterit in aeternum, quin potius ineffabili aeternaliter iocundabitur gloria. De qua Augustinus De civitate Dei: Quod Deus praeparavit diligentibus, se fide non comprehenditur. Desideria et vota transgreditur, acquiri potest, aestimari non potest. O quam felix tribulatio! O quam beata passio, per quam ad tantam pervenitur gloriam! Ad quam nos per merita dilecti sui martyriis Georgii perducta Christus, filius Dei vivi! Amen. [os 037. c. 12.]
1 Iob 5,19
2 Cf Gn 2,3
3 Dt 5,13-14
4 Iob 5,19
5 Cf Apc 7,17 et 21,4
6 Eph 6,16
7 Ps 90,5
8 Cf Iob 6,16
9 Act 14,21
10 Rm 8,18
11 Cf Sir 8,6
12 Iac 4,1
13 I Cor 9,27
14 I Cor 6,18
15 Rm 12,17
16 Dt 32,35
17 Tb 4,6
18 Sir 2,4-5
19 Apc 7,13-14
20 Ps 77,34
21 Is 28,19
22 Ps 114,3-4
23 Cf II Rg 14,1-24
24 Ps 15,4
25 Hbr 12,8
26 Hbr 12,6
27 Cf I Cor 3,8
28 Ps 93,19
29 Is 64,4
30 Sap 3,5
31 I Mcc 3,19
32 Prv 8,15
33 Cf Sir 46,1
34 Editio: Sileita.
35 Gal 5,17