[Oswaldus de Lasko, Sermones de Sanctis Biga Salutis intitulati Sermo XXIV.]
De Purificatione Beatissimae Virginis Mariae I.
Sermo XXIV.
Suscepimus, Deus misericordiam tuam in medio templi tui. [1] Ps. XLVII.
Ad gloriam huius solemnitatis praemissa verba dicit David, ille eximius prophetarum in Spiritu praevidens certitudialiter Dominum Iesum nasciturum, ac secundum legem Moysi in templum oblaturum. Ideo more prophetici sermonis propter certitudinem fiendae veritatis dicit in praetrito: Suscepimus, Deus, misricordiam tuam in medio templi tui, id est Christum hodie in templum praesentatum, per quem consecuti sumus omnem Dei misericordiam et gratiam filiationis Dei ac hereditatis participationem. Unde circa praesentis solemnitatis seriem quinque sunt nobis consideranda, ut cum Iesu in caelesti templo mereamur suscipi, scilicet [os 024. c. 01.]
- Primo ut a Bethleem proficiscamur
- Secundo ut a Christi parentibus deferamur
- Tertio Christi simus, ut oblationes acceptabiles efficiamur
- Quarto ut in Domini templum praesentemur
- Quinto ut per sanctorum manus immolemur.
Primo in templum caelesti si volumus suscipi, necesse, ut a Bethleem proficiscamur, id est a cura carnis. Nam secundum unam interpretationem Bethleem dicitur 'domus panis', et secundum alium 'domus carnis'. Istud est primum iter ad caeleste templum, ut a delectationibus carnalibus homo recedat, quia dicit Apostolus Ro. VIII.: Si secundum carnem vixeritis, moriemini.[2] Ista est prima regula sacrificandi se Deo ab omnibus spiritualibus viris observanda, quod prius delectationes carnis reprimat et se poenitentiae, ieiunii, vigiliarum austeritate, immo etc. Sicque moraliter a Bethleem, id est domo panis se sacrificando discedat.
Secundo si in templum caeleste volumus suscipi, necesse est, ut a Christi parentibus deferamur. Primus igitur parens est aeternus Pater eius divinitatis, qui habitat lucem inaccessibilem, quae illuminet te luce gratiae suae, alius misericordiam eius in templo caelesti suscipere non valebitis, iuxta illud Ioh. VI.: Nemo venit ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum.[3] Secunda parens Christi fuit Beata Virgo, mater eius humanitatis, quae humilitate meruit gestare in utero et in bracchio, iuxta illud Lu. II.: Respexit humilitatem ancillae suae.[4] Unde quicumque misericordiam vult suscipere Dei, necesse est, ut se humiliet, quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Virgo siquidem mater Christi numquam aliquod gestavit foris vel intus, quod displiceret filio. Scias, quod si es superbus, nec illa gestabit te, quia Deus te despiciet iuxta illud Amos VI.: Dicit Dominus exercituum: Detestor ego superbiam.[5]
Tertio si in templo caelesti volumus misericordiam suscipere, necesse est, ut Christi simus, et sic oblationes acceptabiles efficiamur ei, qui se dedit formam Deo offerentibus, ut essemus Christus cum Christo, humilis cum humili, pauper cum paupere, patiens cum patiente, benignus cum benigno, misericors cum misericorde, etc.
Quarto [os 024. c. 02.] si misericordiam Dei volumus suscipere, necesse est, ut in Domini templum praesentamur in Hierusalem recogitando cum gratiarum actione, quae et qualia opera Christus Dominus pro salute nostra egit in Hierusalem, et sic devota anima praesenta te in Hierusalem in templum, ubi docuit; in crucem, ubi pependit; in sepulchrum, ubi iacuit; in montem, unde ascendit.
Quinto si volumus Dei misericordiam suscipere, necesse est, ut per sanctorum manus immolemur. Nam Christus Dominus hodie per manus Symeonis (qui 'oboediens' interpretatur) offerri voluit. Debemus igitur et nos Christi exemplo animas nostras Deo offerre per consilium in praedicatione, confessione etc., boni, iusti et timorati viri, ut dicere possimus veraciter: Suscepimus, Deus Pater, Christum Dominum, qui est tua misericordia, in medio templi uteri virginalis, quia a cura carnis recessimus et in medio templi nostri cordis. Quia per te, nostrum Patrem illuminamur, ac in medio templi Salvatoris, quia Christo conformamur. Demum suscipiemus in medio templi caelestis, ubi omnes dicemus gloriam, quia sanctorum consilia et exempla imitamur. Pro his omnibus rationabiliter dicere possumus: Suscepimus etc. In quibus quidem verbis tria salutaria tanguntur documenta ad decorem praesentis solemnitatis, scilicet
- Primo Christi praesentatio miraculosa, ibi: misericordiam tuam
- Secundo praesentati receptio gratiosa, ibi: Suscepimus
- Tertio recepti commendatio famosa, ibi: in medio templi tui.
Primum dixi, quod insinuatur salutare documentum ad decorem praesentis solemnitatis praesentatio Christi Domini miraculosa et pia, quia ad hanc praesentationem non obligabatur, qui fuit verus Deus et homo ac legislator. Ex magno tamen pietatis consilio ad nostram eruditionem voluit in templum praesentari miraculose, quae quidem praesentatio non erat necessaria
- Tam ratione legis datae
- Tam ratione prolis natae
- Quam ratione Matris Benedictae.
Primo namque Christi praesentatio in templum non [os 024. c. 03.] erat necessaria ratione legis datae, quae dicitur sic Leviti. XII.: Mulier si suscepto semine pepererit masculum, immunda erit septem diebus.[6] Et ex hac lege tali mulieri non communicabant homines in cibo, potu vel lecto, scilicet infra dictos septem dies erat suspensa a consortio hominum. Et hoc Deus sic statuerat fieri propter foedam in originali peccato conceptionem. Octava die circumcidebatur puer, et tunc munda efficiebatur mulier, quantum ad consortium hominum. Sed immunda, quantum ad templi ingressum usque ad XXXIII. diem, et sic in toto post partum XL. die expleto templum intrabat, et puerum offerebat. Et si dives fuisset, debebat agnum offerre anniculum et pullum columbae aut turtures aut duos pullos columbarum. Ista itaque oblatione confitebatur se peccatricem, et sacerdos orabat pro ea, et sic mundabatur. Et si feminam pariebat, duplicabatur tempus tam, quo ad consortium hominum, quam quo ad ingressum templi.
Unde haec lex Beatam Virginem et Christum excipiebat, quia Moyses ex Spiritus Sancti revelatione cognovit, quod una virgo exsurgeret de Israel, quae paritura esset Deum et hominem sine semine viri, ideo apposuit illam conditionem in lege: Si suscepto semine. Alioquin frustra addidisset illam conditionem, nisi ex hoc aliquid daretur intelligi. Et sic frustra diceretur: Iste moritur per separationem animae a corpore, quia illa dicitur mors. Hinc et Exo. XXI. dicitur: Si per industriam occiderit quis hominem, morte moriatur.[7] Per hoc, quod additur: per industriam, datur intelligi, quod si quis ex casu aut aliqua legitima causa esset interfecturus fratrem, illi datur locus refugii, et sic patet, quod Christi praesentatio in templum non erat necessaria ex lege.
Secundo etiam ratione prolis natae, qui est Christus, praesentatio in templum non erat necessaria, quia illud, quod alicui est praesens, non potest ei praesentari. Sed Christi humanitas semper fuit ei maxime praesens, quia in unitate personae semper ei coniuncta. Tum etiam ex sui natura, quia in Christo Domino triplex natura fuit omnino [os 024. c. 04.] purissima, scilicet divinitas lucida, de qua Sap. VII. dicitur: Candor est lucis aeternae et imago bonitatis.[8] Item anima sanctissima, de qua VIII. ibidem: Sortitus animam bonam.[9] Item caro immaculata, hinc Sap. VIII.: Veni ad corpus incoinquinatum.[10] Sed voluit Christus Dominus in templum praesentari in exemplum nobis, ut sicut non gratia sui Deus factus est homo, sed ut nos per gratiam faceret deos, nec propter se circumcisus est in carne, sed ut nos spiritualiter circumcidamur. Sic propter nos praesentatur Domino, ut discamus Domino praesentare nosipsos post circumcisionem a vitiis. Unde evangelista dat concordantiam legis dicens: Sicut scriptum est in lege Domini, scilicet Exo. XIII.[11] Quia omne masculinum adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur,[12] id est omne masculinum offeretur Domino primogenitum. Ubi duo fuerunt praecepta. Unum generale, aliud speciale. Generale, ut omne masculinem offeretur Domino, speciale, ut primogenita tandem redimerentur exceptis primogenitis de tribu Levi, quae Domino consecrabantur. Et hoc fuit propter primogenita in Aegypto reservata, quando primogenita Aegyptorum per angelum percutientem fuerunt occisa et Iudaeorum salvata.
Ubi notanter dicit: sanctum Domino vocabitur. Sanctum enim in sacro eloquio quatuor modis dicitur. Primo per essentiam propriam, et sic solus Deus dicitur sanctus. Ideo canit Ecclesia: Tu solus sanctus. Secundo sanctum dicitur, quod ab alio est sanctificatum. Sic omnes sancti et electi in caelo, quos elegit ante mundi constitutionem, ut essent sancti et immaculati, [13] Eph. I. Tertio sanctum dicebatur primogenita, etiam si mali fuissent, ut Cain, qui occidit fratrem suum Abel,[14] et Manasse, qui implevit templum sanguine prophetarum,[15] quia isti Domino offerebantur. Sicut modo sacerdotes, etiam si sint mali, tamen Domino consecrantur. Quarto sanctum dicitur significatione, sicut agnus pascalis, qui significabat Christum immolandum. Et quia proles Virginis Mariae fuit sancta per essentiam, qui omnes sanctificat et mundat, de qua Lu. I.: Quod enim ex te nascetur, sanctum vocabitur, filius Dei.[16] Ideo praesentatione in templo non indigebat.
Tertio etiam ratione Matris [os 024. c. 05.] Benedictae praesentatione et purgatione non indigebat. Etiam secundum legis praeceptum, quia sine viri semine peperit saeculi Salvatorem et regem angelorum. Purgari etenim illud indiget, quod in se maculam continet. Sic Prover. XXV. dicitur: Aufer rubiginem de argento et egredietur vas purissimum.[17] Rubigo est peccatum, ut dicit Thomas II. II.: Pura dicitur aliquae res, quae non est mixta seu coniuncta cum alia se ignobiliori. Sicut vinum dicitur impurum, cum miscetur aqua, sed cum miscetur cum nobiliori, scilicet malmatico, non dicitur impurum, sed purum. Dicitur tamen malmaticum impurum. Similiter si includatur lapis pretiosus in anulo aureo, non dicitur aurum impurum, et sic de aliis. Ad propositum omnia terrena sunt minus pretiosa anima humana. Quinpotius planetae, stellae, Sol, Luna, caeli et omnia corpora et ideo anima his coniuncta per cogitationem et affectum inordinatum et delectationem noxiam immunda efficitur, et purgari indiget. Sed virtutes, gratia, angeli, multo magis ipse Deus sunt pretiosiora anima, et ideo his coniuncta mundari non indiget, quia efficitur purior et perfectior. Purissima quidem Virgo Maria coniuncta erat omnibus virtutibus, quae gratia plenissima fuit, et ultra hoc ipsi Deo Patri post filium magis, quam aliquae pura creatura. Ideo purificari ei necessarium non fuit, nec filium in templum praesentare, sed voluit Christus Dominus se praesentari et matrem purificari inter alia propter tria, scilicet
- Primo propter prophetici sermonis impletionem
- Secundo propter suae humiliationis demonstrationem
- Tertio propter purificstionis terminationem.
Primo Christus Dominus voluit se praesentari in templum et matrem purificari propter prophetici sermonis impletionem. Nam praedictum fuit Malach. III.: Statim veniet ad templum sanctum suum dominator, quem vos quaeritis, et angelus testamenti, quem vos vultis,[18] id est Christus Dominus.
Secundo prophetatum fuerat Aggei II.: Sic veniet - inquit - desideratus cunctis gentibus, et implebo domum istam gloria.[19] Magna erit gloria domus istius novissimae plus, quam primae, dicit Dominus exercituum.
Primum enim templum aedificaverat [os 024. c. 06.] Salomon opere mirifico, [20] ut habetur in III. Regum. Secundum vero Zorobabel, quod non fuit ita pretiosum in structura, sicut primum,[21] sed haec gloria intelligitur de Christi praesentatione et praedicatione et miraculis ibidem factis. O quam multa fuit illa gloria secundi templi, quando desideratus rex angelorum, Christus Dominus oblatus hodie ad illud! Tandem disputavit, praedicavit in illo, ac super naturam caecos videre fecit. Ideo non erit tertium templum, ubi Iudaei sacrificium offerrent, quod ipsi adhuc expectant, secundum illud Zach. VI.: Ecce vir oriens nomen eius, et sequitur: et ipse aedificabit templum Domino.[22] Non intelligentes, quod Christus aedificavit templum spirituale. Unde Ps.: Hierusalem, quae aedificatur ut civitas.[23] Ideo dicitur Hiere. VII.: Nolite confidere in verbis mendacii dicentes, templum Domini, templum Domini, templum Domini est,[24] quasi diceret: templa materialia non debent esse, nisi duo, et qui dicit tertium, mendacium dicit. Tertio prophetatum fuit a David dicenti: Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in medio templi tui,[25] quod hodie est impletum.
Secundo Christus voluit in templum praesentari et matrem purificari propter suae humiliationis demonstrationem, quia more peccatorum voluerunt in templo apparere, ut nos exemplo Christi Domini et eius matris veraciter peccatores cognosceremus, et exemplo eius humiliaremur. Unde Bernardus: Esto inter feminas, sicut una illarum, nam et filius tuus sic est in medio puerorum.
Tertio voluit praesentari et matrem purificari propter oblationis et purificationis terminationem, quia talia caerimonialia Veteris Legis erant umbrae veriatis Novae Legis. Unde mater Novae Legis legislatoris Maria purificari voluit, ut purificationem Veteris Legis terminaret. Iam enim in Nova Lege non tenentur mulieres cavere post partum ab ingressu ecclesiae, neque quadraginta dies observare, ut habetur extra de purificatione post partum c. "volentes", ubi dicitur, quod postquam umbra legis evanuit et illuxit veritas Evangelii, [os 024. c. 07.] si mulieres post prolem emissam acturae gratias ecclesias intrare voluerint, nulla proinde peccati molae gravantur, nec ecclesiarum est eis aditus denegandus, ne poena videatur illis converti in culpam. Si tamen ex veneratione voluerint aliquamdiu abstinere, devotionem earum non credimus reprobandam. Unde haec Christi praesentatio miraculosa tali modo fieri potuit. Cum enim in die Nativitatis pastores vidissent Christum natum in praesepii angulo,[26] demum reges XIII die in matris gremio,[27] hodie susceperunt regem gloriae, qui cum esset dives, propter nos egenum factum de diversorio, et portaverunt in Hierusalem statuentes in templi medio. Non enim videtur verisimile, quod Beata Virgo diversorium infra XL dies mutaverit, quod Salvator mundi sua nativitate consecraverat, ut paupertatem et humilitatem, quam iam inchoaverat, usque in finem firmiter observaret.
Recepit igitur Beata Virgo pretium mundi, Dominum maiestatis, Creatorem matris, pannis ligatum in bracchiis suis ponendo caput eius ad cor, et sic bestiarum habitaculo, videlicet diversorio admirabili laetitia progreditur, et versus Hierusalem iter dirigit, et pie dicere et cogitare potuit: O Deus Pater, ecce hunc tuum filium tibi consubstantialem, ex me natum et panem caelestem praesento tibi. Offero oblationem inauditam, quia in homine deitatem, in paupere divitias, in infirmitate infantili potentiam, in mortali carne vitam. Offero, inquam, hunc tibi et me in eius sempiternum obsequium." Gestat igitur Beata Virgo parvulum pauperculum, paupercula sed caelseti dono praedita, et portavit eum in Hierusalem sine mundi pompa aut hominum solemni comitiva. Hodie siquidem Beata Virgo fuit illud aureum candelabrum, quod in Salomonis templo septem lampades tenebat, quia corpus filii quasi lampadem, animam eius quasi oleum, divinitatem lumen, quod paratum dicitur, id est in carne natum, ante faciem omnium populorum.
O anima devota [os 024. c. 08.], hoc lumine fidei illuminata! O mens Christi verbo satiata! O homo, cuius spes est de matre Dei intemerata, curre ad mirandam hanc processionem, associa ibi Dei matrem, pete devote, ut det tibi suum natum, quem osculare constringe, tene, exurge, laetare et gaude! In cuius signum repraesentativum in hodierna processione accensam porta candelam, quasi Maria mater filium, in qua optime Christus repraesentatur! Quia sicut in candela est cera ab ape sine commixtione facta, intus est lichinus (vulgo gerthyabel), et his duobus adhaeret lumen, sic in Christo est pura caro de Virgine sine commixtione nata, et intus anima immaculata, et lumen divinitatis animae et corpori unita. Porta igitur candelam reverentur propter eum, quem repraesentat, scilicet Christum, quem Beata Virgo hodie reverenter portavit, et reverentius in corde Christum Dominum procedendo dic illud Psalmum: Circumivi et immolavi in tabernaculo eius, hostiam vociferationis cantabo et psalmum dicam Domino![28] Debes enim circumire totam vitam tuam, quam si in vanitate consumpsisti, immola in tabernaculo cordis tui amaricando et dolendo cum hostia vociferationis, accusando in confessione, et tandem psalmum acceptabilem dic Domino, recolendo et regratiando eius beneficia impensa.
Secundo insinuatur praesentati receptio gratiosa in verbis thematis, cum praemittebatur: Suscepimus, inquit: Suscepimus certe magnam misericordiam Dei in peccatorum remissione, magnam in nostra eruditione et redemptione, ac maximam in caelestis gloriae certa promissione, quam oculus non vidit, auris non audivit. Ubi tria notare possumus, scilicet:
- Primo recipientis conditionem
- Secundo recipientis exultationem
- Tertio recepti redemptionem.
Primo namque notemus recipientis, scilicet Symeonis conditionem, quam evangelista Lucas II. ca. optime describit dicens: Ecce homo in Hierusalem, cui nomen Symeon [os 024. c. 09.], et homo iste iustus et timoratus erat.[29] Quia difficile custoditur iustitia sine timore Domini, qui est sanctus et permanet in saecula, non timore servili. Iste igitur sanctus Symeon habebat Spiritum Sanctum per gratiam inhabitantem, et responsum acceperat a Spiritu Sancto per revelationem, non per visum, non gustaturum se mortem, nisi prius videret Christum Domini.[30] Et quia erat iustus, timoratus et gratiosus, annosus, famosus, magno cordis desiderio in oratione petebat venire Salvatorem Israel in lege promissum. Quia tunc erat opinio communis apud intelligentes, quod tunc imminebat adventus Christi tempus. Unde secundum Augustinum sic orabat et suspirando quotidie dicebat: Quando veniet? Quando nascetur? Quando videbo? Putas mehoc inveniet, putas durabo, putas isti oculi videbunt eum, per quem oculi cordis illuminabuntur? Potuit namque haec insuper ex animo desideranti dicere: O clementissime Deus! O misericors et benigne! Si oculis meis illum Salvatorem viderem, sive mox morerer. Et quia sic desiderio videndi Christum accensus fuit, ideo responsum accepit a Spiritu Sancto, quod usque non moreretur, nisi prius ipsum oculis videret. Ex quo responso vere liquefactum est cor ipsius.
Secundo notare possumus recipientis exultationem. Nam dum hodie in oratione ardentiori flamma succensus peteret a Spiritu Sancto promissum, revelatum extitit ei, quod iam teneretur ad fores templi. Qui mox oblitus imbecillis senectutis citius surgens ire coepit. Et dum familia suae domus et filii forte mirarentur de eius exhilaratione et veloci transitu, potuerunt quaerere, quo iret. Qui respondere potuit eis dicens: Venite et videte, o filii charissimi, venite sine mora, et ostendam vobis, quanta fecit Dominus animae meae desideranti. Quia nunc Deus et homo, Salvator Israel, propheta magnus et Messias stat [os 024. c. 10.] ante fores templi, qui omnibus dimissis sequi eum libenter potuerunt, et sic spiritu vehementi veniens, flens prae gaudio cadens in terram adoravit. Quo facto dicere potuit: O felix mater, quae Deum peperisti! O in aeternum benedicta mulier, quae Redemptorem attulisti, quem diu desideravi! Da eum mihi, ut quem videre merui, et tangere devotius merear. Quem cum in ulnas accepisset, ebrius Spiritu coepit amplexari parvulum, coepit osculari manus, nunc pedes, nunc pectus et flendo benedicere alta voce omnibus audientibus: Benedictus sis, Domine Deus misericors, et quid dicam iam? Nunc dimitte de hoc saeculo servum tuum in pace, quia oculi mei viderunt Salvatorem. Iam securus moriar, iam obprobrium senectutis meae fiducialiter deponam.[31] Hinc dicit Origenes: Si ad tactum - inquit - fimbriae vestimenti mulier sanata est, quid putandum est de Symeone, qui ipsum in ulnas accepit infantem et gaudebat, qui gestaret parvulum, sciens neminem eum posse emittere de claustro corporis cum spe futurae resurrectionis, nisi ille, quem in bracchiis continebat. Cumque circumstantes mirarentur de tali insolita congratulatione ac laudatione, tunc advenit illa sancta vidua Anna, et coepit clamando nunciare omnibus dicens: "Ecce iam plenitudo temporis, quia iam venit mundi Salvator. Ite igitur, filii et filiae, praedicate omnibus, dicite universis, quia iam Salvator Israel natus advenit, quem prophetae praedixerunt, patres desideraverunt, quem ex Virgine Matre natum videmus et palpamus."
Tertio namque notare possumus Christi recepti redemptionem. Postquam enim Symeon et Anna prophetissa coram Virgine Matre et aliis multis sic iocundati et laetati fuissent, et cum iam venisse praedixissent, sanctus senex Symeon portavit, a quo portabatur, in templum, et obtulit eum ibi Domino Deo Patri cum oblatione turturum aut pullorum columbarum. Quod fuit sacrificium pauperum, quia divites, qui habere poterant offerre, [os 024. c. 11.] tenebantur et agnum. Ex quo patet paupertas Christi et matris in oblatione, quia paupertatis pia amatrix Beata Virgo aurum et alia a tribus Magis Christo oblata non sibi retinuit, sed edocta a paupertatis amatore Christo, in usus pauperum intantum diviserat, ut tempore oblationis filii non haberet agnum, quem offerret, sed habuit agnum incontaminatum, qui tollit peccata mundi. Secundum enim Thomam in III. parte Summae q. XXXVII ut dictum est, duplex fuit praeceptum de prole nata. Unum generale, scilicet quod completis Christo diebus purgationis matris offerretur sacrificium pro prole, [32] ut habetur Levi. XII. Secundum praeceptum speciale de primogenitis tam hominum, quam iumentorum. Sibi enim Dominus deputaverat primogenita omnia in Israel pro eo, quod in Aegypto salvaverat primogenita eorum percussis primogenitis Aegyptorum ab homine usque ad pecus, [33].[34] ut habetur Exo. XIII. Et quia Christus Dominus erat Virginis primogenitus, et voluit esse sub lege, utrumque factum est circa eum, scilicet quod ipsum obtulerunt et redemerunt quinque siclis.
Ubi est sciendum, quod primogenitorum, quae Domino offerebantur secundum legem quaedam non redimebantur, sed divino cultui mancipabantur, ut primogenita Levitarum, [35] sicut patet de Samuele I. Regum II. Quaedam offerebantur, sed postea redimebantur, sicut primogenita aliarum tribuum, ex quibus erat et Christus, quia de tribu Iuda. Quaedam mutabantur, ut primogenita asini per ovem, quaedam occidebantur, ut primogenita canum.[36] Haec profecto moraliter nos instruunt. Est enim quoddam primogenitum in homine, scilicet intentio, quod sine redemptione Deo debemus oferre, id est in nostris actibus non quaerere gloriam nostram, sed Dei honorem et eius beneplacitum, et sic omnia in eius gloriam facimus, quam sibi soli vult offerri iuxta illud Esa. XLII.: Gloriam meam non dabo alteri.[37]
Secundo est in nobis quoddam primogenitum, quod Deo offertur, sed postmodum nobis relinquitur, scilicet ipsa voluntas. [os 024. c. 12.] Omne enim, quod agimus, voluntas praecedit. Et dicitur quoddam primogenitum, quod Deo offerre et consecrare debemus, sed tamen in nostra potestate ab eo recepimus, quia alias nostra bona opera non essent meritoria, nisi essent voluntaria. Hinc Ps.: Voluntarie sacrificabo tibi.[38]
Tertio quoddam primogenitum nostrum est commutandum, scilicet fatuitas puerilis, quae dicitur 'asinina' in simplicitatem ovinam. Nam fatuitas puerilis quoddam primogenitum est, quia prius puer ab insipientia incipit. Unde I. Chor. XIIII. dicitur: Nolite pueri effici sensibus.[39] Ecce fatuitas asinina, sed malicia parvuli estote: ecce simplicitas ovina.
Quarto quoddam primogenitum nostrum est simpliciter occidendum, scilicet mala suggestio diaboli, quod est principium peccatorum, et ideo est quoddam primogenitum, quod semper latrat et mordet opus bonum. Hinc Eccli XXV.: Non est caput nequius super caput colubri,[40] id est peccati mortalis. Quicumque intentionem dirigit cum bona voluntate in gloriam Dei ac simplicitate ovina, resistit tentationi, hic se totum offert Creatori in sacrificium acceptabile, et tenet Christum cum sancto Symeone iocunde et pie. Cogita, benigne anima devota, quoniam Beata Virgo per Symeonem offerebat Christum, qui XXXIII anno se oblaturus erat in ara crucis. Cogita, quomodo illum caelestem thesaurum quinque siclis redimebant, qui totum genus humanum erat redempturus. Cogita, inquam, et vade in Spiritu Sancto in templum, non in spiritu superbiae et luxuriae, et adora Iesum puerum et benedic eius matrem cum sancto Symeone, et lauda Deum tuum cum Anna prophetissa!
Tertio in praemisis verbis insinuatur recepti Christi commendatio famosa, quia dicitur in medio templi loci, scilicet sacri. Nam oblatione facta ac eius redemptione et ineffabili iocundatione caeli heredem Christum reddidit eius genitrici Mariae, et igne Spiritus Sancti succensus coepit benedicere Virginem, et laudare et prophetizare dicens: Ecce positus est hic Iesus benedictus in ruinam et in resurrectionem multorum in [os 024. c. 13.] Israel, et in signum cui contradicetur, et tuam ipsius animam pertransibit gladius.[41] Et vere Christus Dominus quantum in se est, nullius est occasio ruinae, quinpotius ruinae reparatio. Ps.: Iudicabit in nationes, implebit ruinas,[42] scilicet angelicas. Sed fuit ruina vitiorum, qui omnia vitia sua sanctissima vita et exemplo ac doctrina destruxit. Item fuit ruina infdelium et obstinatorum, Iudaeorum et perversorum christianorum, et est in signum foederis inter Deum et hominem, quia in se placavit Deum Patrem cum homine innocente sua morte. Et tunc gladius pertransivit animam Virginis Benedictae.
Ubi est nobis sciendum, quod sanctus propheta Symeon hic non loquitur de gladio materiali, qui corpus pertransit, non animam, sed spirituali et methaphorico, qui est quintuplex, scilicet
- Primus gladius divini sermonis
- Secundus gladius malignationis
- Tertius gladius divini amoris
- Quartus gladius intimi doloris
- Quintus gladius piae compassionis.
Primus namque gladius est divini sermonis, de quo ad Ephe. VI. dicitur: Gladium Spiritus sumite, quod est verbum Dei.[43] Hic enim gladius acumine intelligentiae animam Virginis pertransivit, quando angelo nunciante Dei verbum in cor et in ventrem recepit. Et iste gladius semper in Virginis corde penetrando fixus stetit. Omnia enim Christi mysteria, scilicet conceptionis, nativitatis, oblationis in templum, conversationis, passionis et resurrectionis et in caelum ascensionis fuerunt a prophetis praenunciata et figurata. Quae cum Beata Virgo legisset et audisset et successive videret singula impleri, sic gladius verbi Dei pertransibat animam eius intellectivam acumine intellectus. Hinc et in isto Evangelio dicitur, quod Maria conservabat omnia verba haec, scilicet quae fiebant de Christo, conferens in corde suo. Quod sic exponit Beda, quia scilicet habuit in mente Scripturas Sacras et [os 024. c. 14.] conferebat, quae scripta erant cum his, quae fiebant. Nam videns se virginem concepisse intelligebat illud Esa. VII. impletum esse: Ecce virgo concipiet.[44] Et videns se peperisse intelligebat illud impletum Esa. IX.: Parvulus natus est nobis etc.,[45] et sic gladius sermonis Dei pertransibat animam eius.
Secundus gladius est malignationis, de quo Psalmus orat erui dicens: De gladio maligno eripe me.[46] Iste itaque gladius acutissimus pertransibat animam Virginis, quando audiebat, quod Filium Dei et suum potatorem vini et voratorem carnium[47] dicebant, quando daemoniacum appellabant, precipue quando elevatum in cruce blasphemabant, et sic animam Virginis et filii similis unus gladius blasphemiae confoediebat transiens de corde Virginis in cor filii. Ideo notanter dicit evangelista: tuam ipsius, id est tuam et ipsius Christi similis. O Christe Deus, si matrem tuam dignissimam nn cavisti ab isto gladio detractionis, odii, blasphemationis, quem nostrum custodies? Certe nullum. Sed oportet ire per infamiam et bonam famam.
Tertius gladius est divini amoris, de quo Ps. ait: Accingere gladio, scilicet charitatis, super femur tuum,[48] id est in assumpta humanitate. Hic enim gladius animam Beatae Virginis pertransivit specialiter ab illa hora, dum consensum angelo praebuit, et in utero Filium Dei concepit et gratia Dei superabundavit. Nam quanto maiorem gratiam quis a Deo accipit, tanto magis ipsum diligit. Sed Beata Virgo omnes homines praeter Christum in dono gratiae excellebat, ideo ipsum plus omnibus diligebat. Tum quia eius vera et naturalis mater erat, tum quia dona maiora, scilicet Dei maternitatem et virginitatem acceperat, tum etiam quia videbat, quod filius eam prae omnibus diligebat. Et ex his quando intuebatur filium, ex immenso amore serviebat ei, quando audiebat vocem ipsius, animam eius liquefactam gladius amoris pertransibat. Merito igitur Symeon propheta dicebat de ea: et tuam ipsius animam etc., quod tripliciter exponitur. Uno modo, ut licet tuam ipsius st una dictio, et tunc est sensus [os 024. c. 15.] tuam animam. Alio modo prout sunt duae dictiones, et tunc sensus est tuam animam, quae est ipsius, sclicet Christi per vinculum amoris, pertransibit etc. Tertio modo sic: tuam, id est Christi, quae est tua anima, pertransibit gladius amoris intimi.
Quartus gladius est intimi doloris, de quo Ps: Ferrum, id est gladius, pertransivit animam eius.[49] Iste siquidem gladius transfixit cor virgineum tempore passionis filii sui, tum quia videbat, quod omnes amici et proximi in maxima tribulatione eum dimiserant, tum quia singula vulnera et passiones intime contemplabatur. Et quando volvebat se coram ea filius in cruce et recens sanguis ebulliebat, scindebatur cor maternum, et eadem crux et idem clavi affligebant cor Virginis, qui et filii corpus. O quis potest cogitare Virginis dolorem, cum et propheta Symeon ante triginta annos admirando prophetet de eo dicens: Tuam ipsius animam pertransibit etc.
Quintus gladius est piae conpassionis, de quo potest exponi illud Ps.: Gladius eorum intret in corda ipsorum,[50] id est gladius conpassionis intret in cor filii et matris. Filius enim conpatiebatur matri videns amaritudinem cordis sui, quam prae omnibus diligebat, et mater filio videns carnem filii, quae erat de substantia matris, sic crudeliter laceratam, quam ipsa delectabiliter foverat gremio suo, et sanguinem pretiosum cernens largiter fluere super terram, et videns spineam coronam pungentem eius caput ac faciem sputis maculatam, et in morte tam duro lecto arida, scilicet cruce mori, potuit dicere: "O dulcedo mei cordis! O redemptio humani generis! Qualem mortem crudelem elegisti pro salute hominum! O quanto dolore tuam, mi fili, mortem considero! Amaritudo mea est amarissima!" Hoc fuit, inquam, Symeonis vaticinium dicentis: Tuam ipsius animam etc., cum in templo suscepimus misericordiam tuam. Rogemus igitur misericordiam Dei Patris, Christum Dominum, ut per matris suae intercessionem in medio templi caelestis misericordiam [os 024. c. 16.] suscipiamus, per quam creati et redempti misericorditer sumus. Amen.
[1] Ps 47,10
[2] Rm 8,13
[3] Ioh 6,44
[4] Lc 1,48
[5] Am 6,8
[6] Lv 12,2
[7] Ex 21,14-15: Si quis de industria occiderit proximum suum, et per insidias ab altari eo evelles eum, út moriatur, qui percusserit patrem suum et matrem, morte moriatur.
[8] Sap 7,26
[9] Sap 8,19
[10] Sap 8,20
[11] Ex 13,2
[12] Lc 2,23
[13] Eph 1,4
[14] Cf Gn 4,15: dixitque... Dominus: ...omnis qui occiderit Cain septuplum punietur posuitque Dominus Cain signum, ut non eum interficeret omnis, qui invenisset eum.
[15] II Rg 21,16
[16] Lc 1,35
[17] Prv 25,4
[18] Mal 3,1
[19] Agg 2,8
[20] Cf. 3Reg 28
[21] Cf. Ezra 5,2
[22] Zach 6,12
[23] Ps 121,3
[24] Ier 7,4
[25] Ps 47,10
[26] Cf. Lc 2,8-13
[27] Cf. Mt 2,1-11
[28] Cf. Ps 26,6: in petra exaltabit me nunc quoque exaltabit caput meum super inimicos meos qui sunt in circuitu meo et immolabo in tabernaculo eius hostias iubili cantabo et psallam Domino.
[29] Lc 2,25
[30] Cf. Lc 2,25-26: Spiritus Sanctus erat in eo et responsum acceperat ab Spiritu Sancto non visurum se mortem nisi prius videret Christum Domini.
[31] Cf. Lc 2,28-30: ipse accepit eum in ulnas suas et benedixit Deum et dixit: Nunc dimittis servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare tuum.
[32] Lv 12,4.
[33] Ex 12,12.
[34] Thomas de Aquino, Summa theologiae III, qu. 37, a. 3.
[35] I Sm 1,22-25.
[36] Cf. Ex 12,13
[37] Is 42,8
[38] Ps 53,8
[39] I Cor 14,20
[40] Sir 25,22.
[41] Lc 2,34-35
[42] Ps 109,6: iudicabit in gentibus implebit valles.
[43] Eph 6,17
[44] Is 7,14
[45] Is 9,6
[46] Ps 143,11
[47] Cf. Mt 11,19
[48] Ps 44,4
[49] Ps 104,18
[50] Ps 36,15