De eadem domenica Sermo secundus scilicet de tentationem periculis evitandis
Surgens Iesus imperavit ventis et mari et facta est subito tranquilitas magna. Matth. VIII. et in evangelio hodierno. Sicut Gregorius dicit Sesta in Sacra Scriptura seant saepissimae nobis aliqua facienda. Et Bernardus quonia inquit que de salvatore legimus sunt animarum medicamina. Ideoque Iesus cum legitur in hoc evangelio quod ascendit in naviculam cum discipulis et factus est motus magnus in mari significare voluit quod fideles in navi poenitetniae in hoc seculo tanquam in mari tempestuoso habituri sunt magnos motus tentationem et diversorum pericoluorum. Unde dicit Innocentius: Scio neminem in hac peregrinatione vivere posse sine tentatione. Immo ut Gregorius ait super Ezechiel: Plerumque quanto quidam sunt maiores in gratia, tanto maior super eos permittitur tentatio. Proinde facere debemus nos per omnia eo modo quo fecerunt Christi discipuli in hoc maris periculo qui ex tali tempestate pertimuerunt et timentes Christum deprecati sunt dicentes: Domine, salva nos, perimus. Ita et nos timeamus pericula et ad Christum exhorandum accedamus ut per eum salvemur et ne inducamur in tentationem. Et tunc surgens Christus ad liberandum imperabit ventis tentationum et mari persecutionem mundialium. Et sic erit nobis in anima tranquilitas sicut sonant verba huius evangelii. Itaque de tentationibus periculosis in hoc sermone agentes tria misteria declarabimus quae eliciuntur ex evangelio.
Primum de tentationem differentia et noticia.
Secundum de periculorum custodia vel cautela.
Tertium de pace mentium tranquilla et tutela.
Circa primum de differentia tentationum quod notatur in evangelio in eo quod dicitur: quoniam Christus existens cum discipulis in navi paene a fluctibus multis operiebantur et infra. Surgens imperavit ventis quasi pluribus dicit non vento. Notandum ergo quod tentationem diurna et pluralitas per ventos designatur convenienter pluribus rationibus.
Primo ratione multiplicitatis
Secundo ratione periculositatis
Tertio ratione sedulitatis
Prima ratio multiplicitatis quia ventus sunt multiplices et multos fluctus in mari concitant. Ut eum tradunt phaeci?? aliqui venti oriuntur et flant ab oriente, aliqui ab occidente, alii a meridie, alii ab aquilone et multi alii a locis intermediis istorum. Insuper ventus turbinis qui scilicet in campo tollit involvendo paleas et puluerem et alia quedam, ut dicit Catholicon secundum ?? Aresto LI. Metheorum et peripateticorum comiter traditur descendere de nube et quieto etiam tempore et ideo signat tonitrua post futura post paucos dies, et si fortius est turbo forte non praecedit tonitrua nisi una hora vel duabus. Haec in Catholicon. Sic spiritualiter tentationes et earum pericula sunt multiplices et plurissima. Unde XVI. q. II. c. Disis Iohannes papa dicit: Nemo ambigat versutum hostem habere mille nocendi modos. Item Iohannes Gerson liber III. De interna conversatione dicit: Nunquam securus es in hac vita, quoad vixeris inter hostes versaris a dextris et a sinistris impugnaris. Si ergo non uteris scuto pacientiae non eris diu sine vulnere. Nam Iob. VII. scribitur : Militia est vita huiusmodi super terram.
Denique sicut dictum est quod etiam quieto tempore a ventis ut in estate aliquando ventus turbinis de nube descendit, designans tonitrua futura. Sic spiritualiter homo quandoque tentatur quando etiam se quietum putat. Unde dicit B. Hyeronimus: tunc maxime impugnaris quoniam te impugnare nescis. Item Gerson ubi sermo LI. I. c. IV. dicit: Una tentatione recedente scito aliam et forte graviorem supervenire et semper aliquid ad paciendum habebimus. Et infra. Quidam a magnis tentationibus quieti sunt quia a Deo custodiuntur et inpervis quotidianis saepe vincuntur ut humilitati nunquam de se ipsis in magnis considant. Exemplum de quodam heremita narratur qui dixit. Unde Deus custodi me tamen a minoribus et quotidianis peccatis a maioribus bene me ego ipse custodiam, et cecidit in maiora propter praesumptionem. Patet ergo quod multae sunt tentationes sicut venti innumerabiles. Secunda ratio periculositatis quia venti in mari licet quoniam sunt prosperi valde utiles sint ad celerius pertranseundum ad optata litora. Tamen quando sunt contrarii valde sunt periculosi, quia faciunt saepissime naufragium aut inducunt ad alia pericula. Ita quod si unum periculum evadit, saepe alterum incurrit. Iuxta illud poeticum: Decidit in scyllam cupiens vitare caribdim. Secundum Papiam scyllae sunt saxa latentia in mari. Sed caribdis mare est vertiginosum gurgitibus occultis absorbens naves et sic patet. Spiritualiter quamuis tentationem venti quando homo in eis bene prosperatur victoriam ad quirendo sint utiles plurimum. Valent eum ut homo a viciis purgetur et ut merita ad quirantur ac praemia celestia, et ut homo in virtute probetur ac humulietur et Deus glorificetur, et ad alia plura propter quae Deus permittit homines tentari etiam periculosis tentationibus. Tamen quando in ventis tentationem ?? homo naufragium fidei patitur aut peccati mortalis, quasi diceret saepius accidit, hoc est valde periculosum. Ideo oramus in domenica oratione: Et ne nos inducas in tentationem sed libera nos a malo. Denique sicut in ventis accidit in mari ut dictum est quod incidit in scyllam qui cupit vitare caribdim vel econverso, siscit quod saepe homo unam tentationem cupiens vitare aliam incidit. Sicut patet de haereticis qui vitant mendacium et incidunt in haeresim tenentes quod quodlibet mendacium etiam iocosum sit mortale peccatum. Item alii sunt qui vitando gulam, incidunt in immoderatam abstinentiam ut infatuentur. Alii vitnat luxuriam, sed nil ieiunant. Alii dicunt se oboedire evnagelio et tamen rapiunt bona ecclesiae et huius modi. Sic ergo in omnibus laquaorum pericula sunt posita hominibus in comedendo, in dormiendo, in bonis operibus et malis et sic super ventum habemus. Exemplum legimus quod sanctus Antonius vidit totum mundum laqueis plenu et ait: Domine, quis poterit hos omnes laqueos evadere. Respondit Dominus: Humilitas, scilicet, verae poenitentiae sicut videmus quod cervus et huius modi vel etiam piscis cum per rete caperetur aliquando subtus rete se ponens evadit. Tertia ratio sedulaitatis. Sedule eum in assidue frequenter et studiose dicunt a nautis venti in mari obsuari pro debito gubernaculo navis adhibendo et periculo cavendo. Sic in tentationibus fieri debet quia ut Iohannes Berson ubi super dicit: Sicut navis sine gubernaculo debito ?? a fluctibus et ventis impellitur, ita homo remissus varie tentatur. Proinde sicut nauta sedulus est in providendo utrum sibi ventus sit prosper vel ??, sic debet homo quilibet sibi providere ?? suarum tentationum an sint pro se.
Questio ergo occurrit quales tentationes debeat homo cognoscere sibi esse periculosas et quales prosperas ad salutem, et quibus signis huius modi tentationes possit cognoscere. Ad homo notandum secundum scipturas et doctorum dicta recolligendo quod tentationes sunt in ?? multiplici quae praecipue reduci possunt ad quinque. Primo quaedam sunt tentationes a Deo qui solet electos tentare ad utilitatem illorum ut purgentur vel merita adquirantur vel humilientur et probentur ac in exemplum aliis dentur, et sic Deus glorificetur sicut sermo tactum est. Exemplum de Abraham, de Iob, de Tobia et de martiribus ac multis aliis, de quibus Sapiens III. scribitur: Deus tentavit eos et invenit illos dignos se tanquam in fornace aurum probavit illos. Huius modi tentatio non est timenda sed cum ?? amplectenda quia bonorum est electionis signum flagellari pro peccatis, et sic tribulationibus et tentationibus exponi. Haec XII. Flgellat Deus omnem filium quem recipit, et Iacobus I. Deus intentator malorum est. Lyra sed bonorum hominum unum sequitur: Ipse eum neminem tentat, scilicet inducens eum ad peccatum. Haec Lyra.
Ex quo satis claret quod si queratur quomodo agnosci valeat quod tribulatio aliqua puta infirmitatis et huius modi vel quaecunque tentatio permissa sit spiritualiter a Deo vel aliunde. Dicendum est cum Gregorius XXI. Morale ubi ait quod cum Deus in vita hac percutit si percussionem correctio sequitur disciplina primis est non ira iudicis sed amor corrigentis. Nam et gloria super XII. Puer in originali dicit sic ad haec corripit Deus ut emendet. Qui ait ingertus et impatiens murmurat de temporali tormento ducitur ad eternum. Haec ibi. Exemplum de pharaone qui perivit et de Nabucodonosor emendato. Et tu ergo homo quando corriperis infirmitate vel alia tentatione emendari stude a peccatis et sic cognosce a Deo tentari alioquin time a diabolo esse tuam indurationem Deo permittente. Secundo quaedam sunt tentationes a mundo qui tentat quandoque per persecutiones, quando que per prosperitates. Et ista etiam non est bonis periculosa nec timenda quoniam nullum est in ea peccatum dum non consentitur. Augustinus: Persecutio vel tentatio cui non consentimus non est peccatum sed materia exercende virtutis. Tertio quaedam sunt tentationes a diabolo et de hoc dicit Isidorus: Debilis est hostis antiquus non potest vincere nisi volentem. Item Ambrosius super Lucam LI. III. dicit: nemini nocere diabolus poterit nisi ipsese vinci permiserit unde nec huius modi sunt tam periculose. Quarto quaedam sunt a carne in corpore proprio et quia huius modi sunt viciosae quia in primo motu si non resistitur veniale saltem peccatum est, et si deliberate in delectationem vel consensum deducitur mortale est. Unde satis periculosa est et cavenda huius modi tentatio. Quinto quaedam sunt tentationes in spiritum ut sunt tentationes in spiritum fidem vel blasphemicae cogitationes aut desperatio, et huius modi sunt prae ceteris periculosiores praecipue rudibus et infirmis. Ideo bonum est scire fidelibus qualiter talibus oriuntur et progrediuntur ut sciant cavere huius modi tentationum pericula illi qui patiuntur.
Notandum ergo secundum doctorem praecipue Bonaventura in in libellus de profectu religionis quod huius modi periculose tentationes oriuntur saepe crescunt et ?? ex defectibus spiritualibus quinque licet praeter hos accidant in aliquibus ex naturali infirmitate cerebri propter melancolicam scilicet passionem, de qua curam adhibere est medicorum sed Deo permittente viris iustis huius modi accidunt. Sic quod primus defectus accidit eis consolationis spiritualis et devotionis subtractio. Ait eum Augustinus LI. De viduis: Devotio sacit transgredi fortitudinem naturale, ita quod omnia suffert pro dulcedinem spiritualis consolationis sed hac subtracta omnia erunt insipida et quasi inermis homo exponitur impugnationi. Secundus defectus exinde sequitur boni attediatio. Bernardus: Exaruit cor meum factum est sicut terra sine aqua non conpungor ad lacrimas legere non libet, orare non delectat, meditationes solitas non invenio, ad opus manuum piger, ad vigilias somnolentus, ad iram praeceps sum. Tercius exinde sequitur mala cogitatio et fantasiuarum incursio, adeo quod unum pater ?? vix potest orare talis homo quoniam ingerant se parve fantasiae ?? Christum et sanctos vel sanctas et quanto tempores est sanctius vel quando conicare aut missare deberent ac ad devotionem se disponere minus devoti sunt. Quartus defectus ex praedictis sequitur mentis perturbatio, adeo quod dicat temporalis: Est ne Deus mecum forsitan reprobatus sum, nec placet oratione mea Deo et huius modi Aliqui etiam putant ex huius modi fantasiis se obsessos a demone sed non est verum. Quintus defectus ex dictis furtive subintrat scilicet desperationis tentatio hesitatioque fidei blasphemiae spiritus et huius modi Sed electi non dicunt ex hiis moveri quia ad purgationem peccatorum sunt ex misericordia Dei permissa. Nam et magnos sanctos legimus talia passos ut patet de sancto Francisco in sua legenda qui oratione tales tentationes a se fugavit. Item dicit sancto Eusebio et sic de aliis. Circa secundum de cavendis vel custodiendis periculis. Notandum quod praecipua sunt septem pericula in praedictis tentationibus solicite cavenda. Primus est impatienter sufferre, nam qui tentationes non vult pacienter sufferre sed murmurat cum Deum cur permittat haec super eum et huius modi dicendo talis animam suamin perditionem ponit. Ideo Luca XXI. Christus dicit: patientia vera possidebitis animas veras. Unde debet homo in talibus esse patiens cogitans illud Augustinus in Encheri: Deus summae bonus nullum permittit malum ?? inde elicere velit bonum. Cogitet etiam quod velit nolit oportet sustinere quamdiu Deus vult, nec potest per impatientiam evadere. Unde talis facit sicut iuvenis equus ad currum trahendum ligatus qui primo currit recalcitrando et cum impetu putans se per haec evadere posse, sed postquam fatigatus fuerit videns quod aliter eunde non potest sed trahere currum oportet tunc passim et quiete vadit, sic sit et illis. Melius est ergo patienter Dei flagellum sustineant et sic purgenter et sanentur. Augustinus: Intellige Deum esse medicum tribulationem vero esse medicamentum scit medicus non autem egrotus quid dare debeat egroto. Secundum periculum cavendum est status sui certitudinem velle scire, scilicet an sint sine peccato mortali vel non. Unde quidem nullus potest certitudinaliter scire nisi ex speciali Dei revelatione. Ecci. IX.: Nescit homo utrum amore an odio dignus sit. Sufficere ergo debet huiusmodi examen propriae consciae et sic se non esse conscium peccati mortalis. Nam Deus vult unum quemque nimirum incertum esse ut humiliemus nos et semper in timore Dei simus. Si eum homo certus esset de haec quod in gratia est et praedestinatus posset se extollere et ex elatione ?? cadere. Hinc Ecci. XXVII. Si non in timore Dei tenueris te instanter, cito subvertetur domus tua. Tertium periculum cavendum est tristitiam indiscretam sumere nec consolationem velle habere de Dei bonitate. Cum tamen homo in hoc haberet potius spei ?? consolationem quod flagellatur a Deo per tentationes huiusmodi quia ipse ait Apocalisse?? III.: Ego quos amo arguo et castigo. qualis trippe tristitia est valde nociva quia facit perplexitatem querolsae consciae et desperare vel dubitare de Dei misericordia vel futura salute.
D
Sed dicit??: Quid ergo faciat talis qui totaliter est tristitia absorptus prae magnitudine et multitudine peccatorum suorum. Respondetur quod debet ponderare tria. Primo immensitatem divinae bonitatis et misericordiae ac pietatis, qua multo magis quam aliqua mater filium predilectum de igne vellet celeriter eripere vult Deus omnes penitentes salvare. Etiam si talis peccator per se fecisset omnia peccatam quae facta sunt in mundo a principio tam ab hominibus quam ab omnibus demonibus. Bernardus: Sicut gutta aquae respectu maris, sic omnis malitia mundi ad Dei misericordiam comparata, et incomparabiliter plus. Secundo debet talis ponderare passionem Christi cuius minima gutta sanguis suffecisset pro redemtione tocius mundi et remissione omnium peccatorum tam huiusmodi quam demonum si penitere possent, ut dicit ibidem Bernardus in liber De conscia. Tertio debet talis pensare virtutem poenitentiae qua Deus promisit veniam de omnibus peccatis praeteritis. Ps.: Cor contritum et humiliatum etc. Item Ezechiel XVIII.: Quacumque hora ingemuerit homo non remini ?? iniquita eius. Item Christus Matth. IV.: Poenitentia agite appro etc. facilius Deus caelum et terram perderet omnino?? quam talia promissa non impleret. Quartum periculum cavendum est expertorum informationem respuere et non accipere. Nam hoc est signum mentis elate et per ?? periclitationis. Nam a superibia initium sumpsit omnis perditio. Iob IV. Unde talis debet prudentes confessores consulere et ad eroum consilium scrupulos deponere. Ut docet Cancellus in Tractatu de regulis moralibus. Dicitur etiam vita ?? quod nil sic allidit virtutem demonum sicut confessio cogitationem. Quintum est cogitationem scrupolos timorosos in conscia formare. Hoc enim erronae conscientiae periculum est quod incidentes fantasias cogitationem immundarum indeliberate et contra rationis consensum timet scrupulose peccatum esse moratale quasi plasphemaverit Deum vel sanctos talia de illi sin cogitatione patiendo.
R
Sed tales scire dicunt quod etiam si quis haberet tot occurentes cogitationes contra fidem quot sunt arene maris quae et tam male essent quod etiam vix cor immaginari posset sive de Deo vel de Christo et beata Maria aut aliis sanctis etiam si homo eas haberet per longum tempus. puta per XL vel LX aut centum annos et ultra, dum tamen in ratione reluctaret et non staret super illas cogitationes voluntarie ex animo deliberato nec placent sibi tales cogitationes sed displicent non esset peccatum mortale. Unde pro regula communi est quod Gregorius dicit distinctio VI. Testamentum, scilicet, sed pensandum sic cum malignus spiritus peccatum suggerit in mentem si nulla peccati delectatio scilicet voluntaria sequatur peccatum non est. Idem. Non est cogitatio tam immunda quae mentem polluat si ratio non consentiat. Haec Gregorius. Sed aliqui dicunt quod sit subito ut vulnerentur tali cogitatione quasi saggita cum aliqua complacentia surrepta ex improviso. Talibus respondendum est, quod non est ibi consensus deliberatus quando ratio hominis puenitur cum talibus saggitis cogitationem per surreptionem antequam ipsa ratio rite seiperam advertit. Cum autem advertit cum deliberatione tunc a primo potest acceptare vel respuere. Unde Bernardus potest inimicus excitare tentationis motum, se din te inquit est si velis dare consensum. Et haec tenentur comiter secundum theologos. Item si non potest?? cordetenus credere fidem non est timendum quia Cancellarius Parisiensis dicit quod aliquando plus meritorium est velle credere quam cordetenus credere. Et ita Deus nos iudicat secundum rationis superioris voluntatem. Item praeterea aliqui sunt qui in hoc formant sibi consciam scurpulosam quoniam talia cogitaverunt. qualia ne confiteri audent et sic appropet eis quod ?? quam recte confiteantur. Talibus respondetur quod de talibus cogitationibus blasphemicis quas invitis nobis et continentibus portio sensualitatis inferior advebit in volubilitate imaginationem et fantasiarum praeter deliberatum consensum rationis non est curandum quia non est peccatum sic habuisse in cogitatione et per consensus?? nec confitende sunt nisi in generali quis eas in confessione aperiat pro consilio vel doctrina accipienda vel pro sedado scrupulo. Sextum periculum cavendum est opera bona propter talium tentationem infestationem obmittere, quia sic diabolus magis ad infestandum provocatur qui ut Gregorius dicit: tentare non desistit ut saltemtedio vincat. Septimum est ratio cinando et cum disputando velle resistere. Quia sic magis accenditur rabies triplicis tentationes. Unde secundum Cancellarium huiusmodi tentationes melius convincere et conpescere non ?? homo quam per contemptum non curando eas tanquam latratus canu?? ut dictum fuit sermone XII. P latius?? Proinde melius est tibi o homo ut ab huiusmodi tentationibus avertas mentem nil curando de esi tanquam de susurrio diaboli, et potius cogita ?? aliis, puta de caelesti gaudio vel penis inferni aut potissime de passione Christi. Nam exemplum narratur de quodam qui ita tristis pro huiusmodi tentationibus erat quod tedebat legere, orare et alia bona agere. Et ecce una vice apperuit sibi Christus dicit. Quid tristaris? Surge et plange passionem meam et liberaberis. Ita fecit et liberatus est. Haec in sermone Thesauri. Unde et in evangelio haec quia quod discipuli ad Iesum acceserunt depraecantes et liberati sunt.
S