[Pelbartus: Pomerium de tempore, Pars hiemalis

Sermo XVIII.]

 

De eadem Dominica
Sermo II. scilicet de benedictione per Christum natum nobis collata
 
Benedixit illis Simeon. Luc. II.^[1] et in evangelio hodierno. (G)

 

Legimus carissimi Gen. XXII., quod Deus promisit Abraae dicens: in semine tuo benedicentur omnes gentes.^[2] Et hoc apostolus Gal. III. de Christo exponens dicit: non dicit in seminibus quasi in multis, sed in semine tuo quasi in uno, qui est Christus.^[3] Ideo omnibus hominibus mundi, qui in Adam fuerant propter peccatum a Deo maledicti iam per Christum impletae sunt benedictiones repromissae. In cuius signum Christo nato et in templum praesentato Symeon benedixit Ioseph et Mariae praesentantibus Iesum, ut in mysterio doceret, quod Christus attulit benedictionem omnibus credentibus. Unde et de ipso prophetavit, quod positus siti n resurrectionem multorum in Israel, id est fidelium, qui sortiuntur hanc divinae benedictionis gratiam et in ruinam omnium infidelium pereuntium in maledictione peccatorum. Sicut de hoc patet in evangelio. Itaque pro praesenti sermone de benedictione per Christi nativitatem allata declarabimus tria mysteria.
·      Primum de huius benedictionis dono.
·      Secundum de eius privationis damno.
·      Tertium de eius adquisitionis lucro.
Circa primum de benedictionis divinae dono nobis collato per Christum natum notemus, quod sicut rex magnus solet in honorem suae maiestatis suis servis et principibus dona largiri, quando intronisatur in regno. Sic Christus Dominus veniens in mundum per nativitatem ex Virgine apportavit et largitus est nobis dona optima benedictionis divinae, quae non est aliud nisi largitio gratiae in praesenti et gloriae in futuro. Ut autem hoc melius noverimus advertendum est, quod ex peccato incurrerant homines mundi septem maledictiones, quae sunt mala peccati mortalis contra quae Christus Dominus nobis attulit septem benedictiones seu bona ad excludendum illa mala per contrarium. Quoniam enim opposita iuxta se posita magis eluscescunt, ut dicitur per prophetam ideo prosequamur simile.
·      Prima maledictio est animae occisio.
·      Secunda beatitudinis exclusio.
·      Tertia concupiscentiae depravatio.
·      Quarta daemonibus subiugatio.
·      Quinta exulatus miseriae multiplicatio.
·      Sexta finis amari subsecutio.
·      Septima gehennae obligatio.
Prima inquam maledictio peccati est animae occisio. Nam Ezech. XVIII. scribitur: anima, quae peccaverit, ipsa morietur.^[4] Dicit Dominus et Sap. XVI.: Homo occidit per malitiam animam suam.^[5] Hanc quippe Deus pronunciavit Adae Gen. III.: Quacumque hora comederitis morte moriemini.^[6] Hoc est necessitatem moriendi incurretis et animae mortem per culpam transgressionis praecepti et per conns maledictionem. Unde Ps.: Maledicti, qui declinant a mandatis tuis, Domine etc.^[7] (H)
Sed dicit: quomodo anima dicitur occidi per peccatum cum sit immortalis et videmus, quod peccator in actu peccati loquitur et comedit et vitales operationes in eo anima exercet ergo etc. Respondetur secundum Augustinum super Ps. LXII. et habetur De pe. dist. I. §: Item si antequam, quod cum Deus – inquit - sit vita animae. Anima vero vita corporis, sicut corpus vivere non potest absente anima, ita non nisi Deo praesente anima vivere valet. Haec ibi. Unde licet anima naturaliter vel essentialiter sit immortalis occiditur tamen per peccatum cum a vera vita spirituali, quae Deus est separatur et peior est haec occisio, quam corporis. Contra hanc maledictionem Christus veniens contulit nobis benedictionem vivificationis animae. Unde I. Ioh. IV.: in hoc apparuit charitas Dei, quoniam Filium suum misit in mundum, ut vivamus per ipsum.^[8] Et Ro. VI.: stipendia peccati mors. Gratia autem Dei vita aeterna in Christo Iesu.^[9] De ista benedictione Prover. X. dicitur: Benedictio Dei super caput iusti,^[10] id est super animam per Christum iustificatam et sic vivificatam in fide. Secunda maledictio peccati dicitur beatitudinis exclusio Isa. XXVI. Tollatur impius ne videat gloriam Dei. Unde Adam et Eva postquam peccaverunt et peccatum confiteri noluerunt, sunt a Deo maledicti et statim de Paradiso eiecti et angelica custodia est deputata, ne homo illuc possit intrare Gen. III. Contra hanc maledictionem veniens Christus Dominus attulit benedictionem apertionis ianuae caelestis et visionis diviniae, quia ut Damascenus dicit. Crux Christi facta est clavis Paradisi, licet autem hanc benedictionem visionis divinae perfectius in morte sua Christus aliis in limbo contulerit et in ascensione consumaverit, quando animas sanctorum patrum in caelum introduxit, tamen in seipso inchoavit statim, ut venit, quia in anima hominis Christi in instanti conceptionis statim Deum clare vidit. Unde Augustinus: Christus – inquit – ab instanti conceptionis conprehensor fuit et viator. Tertia dicitur maledictio et est concupiscentiae depravatio, quia ut scribitur Gen. VIII.: sensus et cogitatio hominis ab adolescentia prona sunt in malum omni tempore.^[11] In signum huius (Deus) maledicta – ait – terra in opere tuo spinas et tribulos germinabit tibi. Haec Deus dixit Adae Gen. III.^[12] ad designandum, quod terra corporis humani maledictionem incurrit et spinas cupiditatum ac tribulos, scilicet carnalium temptationum germinare non cessat. Unde Bernardus super Canticum sermone XLIX. dicit: donec in carne est anima inter spinas versatur et necesse est, ut patiatur inquietudines temptationum et tribulorum hoc est tribulationum aculeos. Et paulo infra subdit. Plenus est mundus spinis, scilicet temptationum, in terra sunt, in aere sunt, in carne tua sunt. Versari in hiis et minime laedi divinae potentiae est, non virtutis tuae. Haec Bernardus. Contra hanc maledictionem Christus attulit benedictionem gratiae refrenantis concupiscentiam et reprimentis fomitem carnis nostrae. Unde Ro. VII. Apostolus: Video aliam legem in membris meis.^[13] Lyra i. inclinationem, quae ducit membra tamquam ligata ad mala et sic dicitur lex a ligando repugnantem legi mentis meae, id est legi naturali quae impressa est menti. Infelix ego homo scilicet per corruptionem naturae ex Dei maledictione, quam incurri. Quis me liberabit de corpore mortis huius? Respondit. Gratia Dei per Iesum Christum Dominum nostrum. Quia in praesenti liberat a lege fomitis inquantum culpa est. Unde et in baptisatis primi motus non sunt culpa, sed solum poena et exercendae virtutis materia, in futuro autem liberabit etiam inquantum est poena. De praedictis benedictionibus prophetavit David dicens: Etenim benedictionem dabit legislator^[14], scilicet Christus, qui est novae legis lator. Et quae sit ista benedictio, subdit: ibunt de virtute in virtutem^[15], scilicet humilitatis, castitatis, charitatis, patientiae et perseverantiae et sic de aliis per quas Dei gratia concupiscentia vincitur perfecte donec videbitur Deus in Sion, scilicet caelesti. Quarta maledictio est diabolicae potestatis subiugatio. Nam Ioh. VIII. Qui facit peccatum, servus est peccati.^[16] Et II. Pet. II.: A quo quis superatus est eius.^[17] Et sermo est Augustini: peccator servus est tot daemoniorum, quot vitiorum. Et quod tales sint maledicti a Deo patet ex hoc, quod Deus maledixit primis parentibus eo, quod oboedierunt serpentis persuasioni. Genes. III. c. Contra hoc Christus attulit benedictionem liberationis nostrae et contritionis potestatis diabolicae, adeo quod sicut Hieronymus ait: iam debilis est hostis non potest vincere nisi volentem. Unde Christus in iudicio benedicet iustos dicens. Venite benedicti patris mei etc.^[18] Malos autem cum diabolis maledicet dicens: ite maledicti in ignem aeternum, qui paratus est diabolo etc.^[19] (I)
Quinta maledictio est exulatus miseriarum multiplicatio. Unde Isidorus dicit: si homo innocenter vixisset ignis eum non ureret. Aquae non submergent. Non spinarum aculei nocerent. Nec omnia quae nocent mortalibus impedirent. Sed haec omnia per peccatum sunt inflicta. Nam Deus maledicendo mulieri dixit Gen. III.: Multiplicabo aerumnas tuas et conceptus tuos. In dolo paries filios et sub viri potestate eris, Adaeque dixit: in sudore vultus tui vesceris pane, donec revertaris in terra etc.^[20] Quis namque potest enarrare, quot miseriis addicti sumus, quanta patimur ab aeris intemperie, scilicet calore et frigore, peste, grandine, pluviis et siccitate ah huiusmodi. Quanta ab aquis et a terra et in eius existentibus bestiis, vermibus et huiusmodi usque ad pulices minimos etc. Item in corpore morbos et infirmitates. Contra hoc Christus attulit benedictionem spiritualis et caelestis consolationis, quia ut dicit Apostolus Ro. VIII.: Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum.^[21] Et Eph. I.: Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spirituali in caelestibus in Christo etc.^[22] Qui praedestinavit nos in adoptionem filiorum per Iesum Christum.^[23] Sexta maledictio est finis amari subsecutio, scilicet horrenda et dolorosa mors et putrefactio. Unde Gen. III. maledicendo dixit Deus homini: Pulvis es (ait) et in pulverem reverteris^[24], quod non fuisset si non peccassemus. Contra hoc Christus attulit benedictionem, scilicet salvificae mortis, quia preciosa in conspectu Domini mors sanctorum eius. Et hoc patet, quia per mortem pervenimus ad preciosa caelestia bona et gloriosam resurrectionem. Unde Ecci. I.: Timenti Deum bene erit in extremis et in die defunctionis suae benedicetur.^[25] Septima maledictio est gehennae obligatio. Nam Magister in II. libro Sententiarum dist. XLII. dicit, quod peccatum mortale est obligans nos ad poenam aeternam, scilicet in gehennam. Contra hoc Christus attulit benedictionem gloriae et felicitatis aeternae in patria repromittendo. Unde I. Pe. III.: In hoc vocati estis, scilicet ad Christi fidem, ut benedictionem hereditate possidetis.^[26] O ergo Iesu bone, qui natus es pro nobis, ut benediceres nos tot et talibus preciosis bonis, tibi laus et gratiarumactio! O peccator, ama Christum Deum tuum, qui te vivificat, visionem Dei praestat, a peccatis praeservat, a diabolo liberat, caelesti consolatione laetificat, in morte salvat et in patria glorificat et sic per suae nativitatis benedictionem ditat! (K)
Circa secundum de privationis damno. Ex quo clarum est ex dictis, quod Christus Dominus natus est, ut donet hominibus suam largissimam benedictionem. Quaeritur ergo quare Simeon prophetavit Christum natum positum esse in ruinam, ut patet in evangelio: Ecce – inquit – positus est hic in ruinam.^[27] Et unde est, quod innumerabiles privantur benedictionis Christi dono et sic ruunt in infernum. Nec omnes benedicuntur a Christo, ut resurgant, scilicet ad gratiam et gloriam. Respondetur secundum Doctorem, quod Christus Dominus quantum in se fuit venit dare omnibus hominibus benedictionem gratiae et vitae aeternae. Unde dixit Io. X.: Ego veni, ut vitam habeant et abundantius habeant.^[28] Et I. Thi. II.: Qui vult omnes homines salvos fieri^[29], scilicet voluntate antecedente et hoc est, quod Symeon prophetando dixit, quod Christus natus positus sit in resurrectionem multorum^[30], scilicet causaliter et principaliter, quia ipse est causa resurrectionis et vitae omnium, qui a peccatis resurrexerunt ad vitam gratiae in praesenti et gloriae in futuro. Ioh. XI.: Ego sum resurrectio et vita, qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivet.^[31] Verumtamen innumerabiles homines mundi noluerunt benedictionem Christi et gratiam. Ideo elongata est ab eis et sic sua culpa ruunt. Unde Gregorius Nicenus dicit: Divinum propositum est salus non ruina. Casus autem ex intentione non credentium. Item Ambrosius: Ecce Symeon – inquit – prophetat in ruinam et resurrectionem multorum venisse Christum Iesum, ut scilicet iustorum iniquorumque merita discernat et pro qualitate nostrorum factorum iudex verus et iustus aut supplicia decernat aut praemia. Haec ille. Est ergo positus Christus et venit causaliter in resurrectionem bonorum, sed per occasionem ex voluntate consequenti venit in ruinam damnationis malorum propter peccatam illorum. Unde Chrysostomus ponens exemplum dicit: sicut enim lux solis et si oculos debiles turbet, lux est. Hoc modo Salvator perseverat et si corruant plurimi. Neque enim est eius officium destructio, sed vesaniae hominum. Unde si quaeramus, quare Deus fecit solem. Respondetur simpliciter, quod causa illuminationis, sed quod obcaecationis occasionem praestat habentibus debilem visum, ut noctuis et corruptis oculis, non est sol in causa, sed debilitas visus. Sic in proposito, et quo ad hoc possumus plura exempla applicare de vitiis. Primo de superbia. Nam Deus creavit angelos in caelo no ut superbiendo ruerent, sed Deo se subiiciendo beatificarentur. Quam autem ruerunt eorum culpa fuit, quia Deo subiici noluerunt. Secundo de avaritia, quare Deus fecit bona temporalia, nisi propter bonum usum hominum. Sed quia homines eis abutuntur. Ideo sunt eis occasionaliter ad ruinam ex peccato suae abusionis. Tertio de luxuria quare Deus praecepit. Non moechaberis. Non concupisces uxorem proximi tui, nisi ut non pereas contrarium faciendo et tamen tu peccator voluntariae ruis. Quarto de ira quare Deus prohibuit vindictam nisi ut non rueres. Quinto de gula, quare Deus fecit vinum, nisi propter bonum usum hominum, quod autem tu homo inebriaris vino hoc a te est. Sexto de invidia, quare Deus voluit, ut proximum sicut teipsum diligeres, nisi ut non rueres in peccatum, sed tu contrario modo ruis. Septimo de accidia, quare Deus pro excitanda devotione tua praecepit in Ecclesia Sancta, ut confessionem saltem semel in anno faceres et Eucharistiam devote sumas et debite utique non nisi pro tua salute. Sed quod tu indigne accedis ad sacramentum inde est quod Eucharistia fiet tibi in ruinam damnationis cum sit in se cibus vitae aeternae. Revera ex culpa tua, quia in digne accedis et non ex sacramento est. Sic Christi Iesu nativitatis est ad salutem a Deo principaliter omnibus ordinata, sed quod hanc salutem non omnes consequantur, hominum culpa est. Quia superbiam avaritiam gulam etc. Praeeligunt, quam Christi humilitatem et virtutes sectari. O ergo homo peccator age paenitentiam ne adventus Christi sit tibi in ruinam. (L)
Circa tertium, scilicet de adquisitiones lucro, hoc est ut sciamus, quibus meritis de congruo, quis disponitur ad adquirendum benedictionem Christi et lucrandum hic quaeritur. Qualia genera hominum merentur, ut a Christo Iesu nobis nato benedicantur. Ad quod respondendo notemus secundum huius evangelii processum, quod mystice designantur decem genera hominum qui digni sunt, ut benedictionem a Christo consequantur et per contrarium totidem a Christo maledicuntur. Primo Christum Deum credentes. Nam Gal. III. Apostolus dicit: Qui ex fide sunt, benedicentur.^[32] Hoc in misterio patet in evangelio, ubi dicitur, quod Ioseph et Maria mirantes, scilicet misteria fidei et revelationes Christi benedixit Symeon etc. Per contrarium omnes infideles sub maledictione sunt, ut dicit ibidem Apostolus, scilicet Gala. III. Et in iudicio maledicentur a Christo Mat. XXV. Secundo benedicuntur opera misericordiae exercentes, quod significatur per Ioseph, qui a Symeone benedictus pronunciatur in evangelio. Ioseph enim nutricius Christi fuit et interpretatur secundum Hieronymum augmentum. Ideo opera misericordiae significat quibus nutriuntur Christi membra et augentur hominum merita per contrarium omnes homines immisericordes maledicentura Christo. Mat. XXV.: Ite maledicti in ignem aeternum! Esurivi enim et non dedistis mihi manducare etc.^[33] Tertio benedicuntur mundi ob omni peccato et innocentes, quod significatur per Mariam Matrem Christi benedictam, quae fuit mundissima. Unde Ps.: Innocens manibus, id est operibus et mundo corde etc. Hic accipiet benedictionem a Domino etc.^[34] Per contrarium omnes peccatores maledicentur Ecci. XLI.: vae vobis impii etc. In maledictione erit pars vestra.^[35] Quarto per poenitentiam a peccatis resurgentes hoc significatur in evangelio mystice cum dicitur: Benedixit illis et dixit: ecce hic positus est in ruinam, scilicet malorum et in resurrectionem^[36] scilicet poenitentium. Unde omnes impaenitentes maledicentur in iudicio Lu. XIII.: Nisi poenitentiam egeritis omnes peribitis^[37]. Quinto oboedientes, scilicet Christo et Ecclesiae eius, nec contradicentes, quid notatur cum dicitur et in signum cui contradicetur. Unde omnes contradicentes sicut haeretici et scismatici maledicti sunt. Nam dicit concilium I. q. I. „Non oportet” et c. „Non licet”, quod benedictiones haereticorum maledictiones sunt magis, quam sint benedictiones. Proinde I. Cor. XVI.: Si quis non amat Dominum Iesum, anathema sit.^[38] Sexto Christi passionem compatiendo recolentes, quid significatur cum in evangelio subditur. Et tuam ipsius animam pertransibit gladius,^[39] scilicet compassionis. Unde II. Cor. I.: Sicut socii passionum estis, ita et consolationum eritis.^[40] De tali Ps.: Domine praevenisti eum in benedictionibus dulcedinis,^[41] quia in passione est dulcissima devotio meditantis. Per contrarium ingrati passioni Christi maledicti sunt. Quod patet ex hoc, quia Christus in iudicio signa passionis praesentando et exprobrando maledicet reprobis Bernardus: Vae mihi si ingratus fuero, quia requiretur sanguis ille iustus pro me effusus in terra. Haec ille. Vae – inquam – damnationis. Septimo benedicuntur veraciter peccata confitentes, quod notatur cum dicitur. Ut revellentur ex multis cor cogi etc. secundum Origenem. Hoc intelligitur de confessione peccatorum coram sacerdote per contrarium omnes non confiteri volentes maledicuntur exemplo Adae et Evae, qui cum interrogati, quid fecissent noluerunt confiteri Deo peccata sua et statim Deus maledixit eis. Gen. III. et sic patet. Octavo statum suum bene et debite conservantes, scilicet virginalem, vidualem et coniugalem. Unde a Christo tales commendantur tamquam benedicti de fructu videlicet centesimo, quo ad virgines et LX, quo ad viduas et XXX, quo ad coniugatos. Mat. XIII. Et propterea in hoc evangelio Anna prophetissa de isto triplici statu commendatur et in exemplum proponitur, ut patuit *sermone praecedenti.* Per contrarium Christus maledicet omnes, qui fuerunt mali coniugati vel viduae et virgines non castae. Num V. Si polluta es maledictionibus subiacebis.^[42] Nono benedicuntur decalogum adimplentes, quid significatur cum dicitur in evangelio: et ut perfecerunt omnia secundum legem Domini etc.^[43] Econtrario maledicti sunt transgredientes. Haec patent Deut. XXVIII., quo ad utrumque ubi multiplex benedictio pronunciatur observantibus et maledictio transgressoribus. Decimo virtutibus et sanctitate proficientes, quod significatur in hoc quod dicitur. Reversi sunt in civitatem Nazareth.^[44] Ibique puer Iesus crescebat. Nazareth interpretatur flos vel sanctitas, et sic significat virtutum decorem et sanctitatem, in qua iusti et perfecti religiosique crescunt, et tales benedici merentur Ecci. XI. Benedictio Dei.^[45] Ly. scilicet quae est per gratiam in mercedem iusti festinat, scilicet ut transferat ad gloriam. (M)
Per contrarium illi, qui deficiuntur et non perseverant usque in finem maledicti erunt. Ad hoc Scriptura Isa. LXV. ponit exemplum sic dicens: Puer centum annorum morietur et peccator centum annorum maledictus erit.^[46] Haec ibi. Ly. Puer centum annorum, id est homo, qui licet multum vixit tamen moribus puer est, quia sequens passiones suas, nec per aetatem temporis crevit in moribus et operibus virtuosis. Talis morietur, scilicet morte aeterna et peccator centum annorum, id est, qui in peccatis multum vixit et transiit tempus suum in vacuum a bonis operibus peccans ex certa malicia, maledictus erit, scilicet a Christo illa maledictione, quae habere Mat. XXV.: Ite maledicti in ignem aeternum etc.!^[47] O ergo peccator, quid iaces in peccatis diutius? Festina miser ad paenitentiam, et profice ac cresce ad virtutes, ne involvaris maledictione aeterna! Recole quoque aliud exemplum, quod Christus siculneam maledixit, quae non dedit fructum Christo! Mar. XI. c. in figura, quod maledicet et aeternaliter damnabit homines steriles a fructu boni operis, ut dicit Beda. Rogemus ergo Dominum Iesum, ut det nobis benedictionis suae gratiam, ut per eam crescamus et fructificemus ad gloriam! Amen.

---