Szerkesztés alatt
ST 10.3.1
Articulus primus, quod Beata
Maria in gloriosa assumptione sua debuit ad praeeminentem ordinem exaltari,
scilicet in quartam hierarchiam super omnem creaturam
Circa primum mysterium de praeeminentia ordinis, ad quem est exaltata Beata Virgo, ut agnoscamus, quo est assumpta, et quam sublimiter exaltata super omnes ordines et choros caelestes. Quaestio nobis occurrit satis aedificatoria ista, utrum Beata Virgo Maria debuerit super omnes ordines caelestes exaltari, ut ipsa sit assumpta in quartam hierarchiam super omnem creaturam humanam et angelicam, quae sit propria soli Beatae Virgini et nulli alteri possit communicari. Et potes obiicere, quod non videretur, quomodo hoc debuerit vel licuerit fieri.
Primo, quia non videtur convenire auctoriati scripturae, quia de Iudith in figura Beatae Virginis scriptum est capitulo eiusdem XIII.: Subvenisti ruinae nostrae in conspectu Domini.1 Sed ruina tantummodo fuit in illis tribus angelicis hierarchiis, ergo et restauratio et subventio debuit fieri tantummodo in illas tres hierarchias angelicas et per consequens domina nostra debuit locari in aliqua trium dictarum hierarchiarum, videlicet in suprema et non supra dictas hierarchias, ut esset quarta ponenda. Item Luc. XV. Salvator in parabola de reparatione generis humani dixit: Qui dragma decima est inventa, quae fuerat perdita,2 ergo tantum in id debuit fieri restitutio, ex quo facta fuit perditio et casus, sed hoc tantum ex tribus angelicis hierarchiis fuit, ergo etc.
Secundo, quia non convenit hoc rationi theologicae, nam Sanctae Trinitatis vestigium manifestatur in omnibus creaturis secundum plus et minus, ut dicitur in primo sententiarum. Maxime autem debuit hoc vestigium Trinitatis relucere in beatis et angelis, eo quod proximiores sunt Deo, ut sicut tres sunt personae divinae. Ita tres tantum sint angelicae hierarchiae, et sic ter trini, id est novem ordines angelorum sunt, ad quos assumuntur homines, ergo sequitur, quod sicut in Deo non potest esse quarta persona, ita in caelis non potest esse quarta hierarchia.
Tertio, quia hoc repugnat ordini naturae, quia naturaliter hierarchia humana est sub angelica, unde dicit Dionysius: „Constat naturam humanam angelicae esse naturaliter subiectam, et quoniam naturaliter sicut se habet angelus angelum, ita homo ad hominem.” Et ideo sicut decebat inter angelos, ut ipse primus angelus, qui erat inter omnes non solum ruentes, sed etiam persistentes nobilior et dignior, ut vult magister in secundo sententiarum distinc. VI. Non esset in propria sibi soli hierarchia, sed in suprema angelica, utpote pura creatura licet nobilissima. Ita repugnat ordini naturae, ut pura creatura humana, sicut est Beata Virgo Maria praeferretur non solum super omnem creaturam humanam, sed etiam angelicam, sed sufficiebat, ut ipsa pura homo, licet nobilissima et excellentissima super omnes puros homines exaltaretur in locum primi angeli nobilissimi, ut sic in angelica hierarchia esset ipsa super omnes angelos et homines, et non exaltaretur ad praeeminentiam quartae hierarchiae, quae purarum creaturarum transcendit hierarchias, cum et ipsa Beata Virgo pura creatura est humana non Deo unita etc. Secus est autem de Christi humanitate, quia illa est Deo unita. Sed in contrarium est, quod canit ecclesia. Exaltata est sancta Dei genitrix super choros angelorum ad caelestia regna. Et huic veritati concordant plures auctoritates figurarum in scripturis.
Primo nempe Gen. VII. legitur, quod aquae elevaverunt arcam in sublime a terra,3 ita ut super omnem montem elevaretur. Haec ibi. Accipe per arcam Beatam Mariam, in qua Christus, velut in arca quievit, quae quidem super omnem montem, id est sanctorum et angelorum ordinem elevata est. Huic concordat, quod David dicit: Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate.4 Et illud III. Regum II. scriptum: Positus est thronus matri regis a dextris regis, et sedit iuxta eum.5 Denique scribitur Ezech. c. I., quod vidit thronum sapphirinum super firmamentum,6 nam Beata Virgo thronus est sapphirinus, quia in ea tanquam in sede sapphirina, id est caelestis puritatis et coloris aetherei quievit Dominus Iesus, etenim sapphirus aetherei est coloris. Hunc itaque thronum sapphirinum, id est Beatam Mariam Dei Matrem vidit propheta elevatam super firmamentum, id est super altitudinem omnium sanctorum et caelestium spirituum in gloria confirmationis, unde patet propositum.
Ad quaesitum igitur respondendo ponitur conclusio, quod ipsam Beatam Virginem Mariam oportuit et decuit exaltari super omnem creaturam, non solummodo humanam, sed etiam angelicam, in quartam hierarchiam, videlicet ipsi virgini propriam. Haec autem conclusio ostenditur quadruplici ratione, quarum rationum aliquae ponuntur per Albertum super missus est. c. CCII. Aliae vero per alios:
- Prima dicitur ratio dignitatis
- Secunda dicitur ratio maternitatis
- Tertia dicitur ratio unitatis
- Quarta dicitur ratio sanctitatis.
Prima itaque dicitur ratio dignitatis, quia Beata Virgo cum sit Mater Dei, plus distat a seraphin in dignitate et gloria, quam distet seraphin super cherubin, vel cherubin super thronos, et sic consequenter, quam etiam distent angeli super homines. Nam improportionabiliter magis differt domina a servo, quam servus a servo, quo ad dignitatem. Sed quomodo sic se habet seraphin ad cherubin, et cherubin ad thronos, et quilibet angelus ad alterum, ac sanctus ad sanctum, ut servus ad servum. Domina autem Virgo, scilicet Beatissima Maria, ut regina omnium dominaque angelorum et hominum ac imperatrix, ergo ipsa improportionabiliter debuit esse super seraphin magis, quam sit seraphin super cherubin, et per consequens multofortius in alio ordine vel hierarchia super seraphin, tanquam dignissima omnium domina et regina. Hinc Augustinus in sermone ait: „Tibi, domina thronus gloriae regis debetur, te ipse rex gloriae, ut matrem veram et decoram, sponsam prae omnibus diligens amplexu associavit sibi. Gaude igitur et laetare sine fine.” Haec ille. Quae auctoritas in praecedenti parte posita est et deducta ad propositum secundum Albertum, ut patuit ibidem arti. I. c. III.
Secunda dicitur ratio maternitatis, quia cum Beata Virgo sit mater regis omnium et summi Dei, qui est creator cunctorum. Ex gratuita ergo lege aperte constat, quod sit in sede regia super omnes ordines ministrorum et militum, id est angelorum et sanctorum agminum collocanda per se implens et continens unum integrum ac totalem statum, cui secundum rectam rationem altera persona congrue non potest addi. Nam ipse status maternitatis dominae ex sui ratione propter dignitatem incommunicabilem exigit unitatem. Sicut enim nullatenus decet esse plures Christos, nec Deum pluries humanari, sic nullo modo decet Dei Filium, nisi unam matrem habere. Unde quia Beata Virgo est electa in matrem Dei, quae dignitas transcendit omnem dignitatem ministrorum et famulorum, quia materni amoris eius affectus, quo fertur in Deum, ut in suum filium realem a nullo alio participari potest. Idcirco prout dicitur Heb. I.: Sicut Filius Dei Iesus sedet ad dexteram maiestatis in excelsis,7 tanto melior angelis effectus, quanto differentius nomen prae illis hereditavit. Sic et Mater Domini Iesu Beata Maria, tanto melior angelis est effecta, quanto prae omnibus creaturis hereditavit dignissimum matris nomen. Unde in caelesti gloria omnibus praeferri debuit ordinibus angelorum.
Tertia ratio dicitur unitatis, quia Beatissimae Virginis et eius filii una et eadem est natura, una caro Christi et virginis, non considerata in Christo divinitate eius. Et quia locus debet esse proportionatus locato ex. IV. Propheticorum. Ergo sicut dignissimo regi Christo dignissimus debetur locus gloriae super omnes angelos et sanctos, ita dignissime eius matri, ut sit suo filio loco et merito vicinissima, debetur super omnes angelos et sanctos illa sedes regia et gloriosa corona. Quod etiam Hieronymus innuit in sermone De assumptione sic inquiens: „Nec in mundo dignior locus fuit virginalis uteri templo, in quo Dei Filium Maria suscepit. Nec in caelis sublimior regali solio, quo Mariam Mariae filius sublimavit.” Haec Hieronymus.
Quarta ratio dicitur sanctitatis, quia quanto quis altioris est sanctitatis, tanto ad sublimiorem gradum et statum gloriae meretur, et debet exaltari. Sed Beata Virgo prae omnibus angelis et sanctis post Christum altioris exstitit sanctitatis improportionabiliter, ergo prae omnibus debuit exaltari.
Huius gratia quaerere potes, qualiter quis possit mereri et facere, ut sit altioris sanctitatis, et per cosequens mereatur sublimioris gloriae gradum in caelis, respondetur, quod ex sacra scriptura et theologorum sententia quadruplex de hoc reperitur sanctitatis regula, secundum quas etiam ipsa Beata Virgo agnoscitur fore sanctitate altissima, atque praemio gloriae superexaltata in illa caelesti patria:
- Prima regula dicitur humilitatis
- Secunda dicitur puritatis
- Tertia dicitur charitatis
- Quarta dicitur gratiosae laboriositatis.
Prima itaque est regula humilitatis, quam dedit Salvator Math. XXIII. dicens: Omnis, qui se humiliat, exaltabitur,8 ex quo habetur, quod quicumque seipsum magis humiliat, magis exaltabitur, et qui maxime se humiliat, summe exaltabitur. Iuxta illam maximam topicam II. topicorum, sicut simpliciter ad simpliciter, sic magis ad magis, et maximum ad maximum. Hinc quia Christus humiliavit seipsum usque ad mortem crucis, propterea exaltavit Deus illum, et dedit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine eius omne genu flectatur. Phil. II.9
Secunda regula puritatis, quae ponitur Sap. VI.: Incorruptio facit proximum Deo,10 ergo maior et maxima incorruptio facit magis et maxime proximum Deo, unde Math. V.: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt,11 igitur magis et maxime mundi, magis et maxime videbunt, in qua Dei visione essentialis gloria consistit.
Tertia regula charitatis, cui secundum doctores correspondet praemium essentiale, et in qua omnis lex pendet et prophetae. Unde Proverb. ca. VIII.: Ego diligentes me diligo,12 ergo plus diligentes me, plus diligo, et sic summe diligentes, summe diliguntur a Deo, scilicet ad summum bonum gloriae summae. Plenitudo quippe legis et omnis sanctitatis est dilectio, secundum apostolum Romanorum. XIII.13
Quarta regula gratiosae laboriositatis, quia quanto quis in gratia ampliori laboraverit amplius, tanto quisque propriam mercedem accipiet, secundum proprium laborem, dicente apostolo I. Corint. III.,14 exquo itaque Beatissima Dei Genitrix Virgo Maria fuit super omnes angelos et sanctos humilitate praedita, per quam et angelis et sanctis invenit restaurationem, iuxta quod ipsa testata est. Respexit – inquit – Deus humilitatem ancillae suae. Ecce etiam ex hoc Beatam me dicent omnes generationes, scilicet sanctorum et saeculorum atque angelorum. Ecce ergo per humilitatem meruit summam divinae acceptationis respectionem et prae omnibus sanctis praeeminentem beatificationem. Item ipsa fuit super omnis purissima tanta puritate, qua maior sub Deo nequit intelligi, teste Anshelmo libro De conceptu virginali. Praeterea super omnes exstitit charitate plena, quia maternus eius amor incomparabiliter transcendit omnes alias rationes amoris in Deum post illam charitatem, quae est in anima Christi, qua scilicet fertur in Deum realiter, tanquam in propriam personam propter unionem.
Denique ipsa Virgo Beata in amplissima gratiae plenitudine laboravit, quo advixit continue in bono opere. Unde Hieronymus in sermone De assumptione dicit: Bene – inquit – ipsa salutatur gratia plena, quia ceteris, quidem per partes praestatur. Mariae vero se simul infudit tota gratiae plenitudo, scilicet quae fuit in Christo, quamquam aliter et aliter, quia in Christo fuit plenitudo gratiae, sicut in capite influente. Merito igitur ipsa super omnes angelos et sanctos exaltari debuit, quae quidem super omnes ordines inferiores inproportionabiliter gratia et gloria plena est, et omni virtute sanctitatis praefulgida regnat gloriosa, super omnes etiam simul vel divisim sumptos ordines. Quod si dubium tibi occurrat, quomodo tam numerosa beatorum multitudo minus habeat simul vel divisim, quam haec una Virgo. Respondetur secundum Bernardum dicens: Senis – in sermone De assumptione –, quod haec multitudo numerositatis nil facit ad rem maioritatis gloriae essentialis vel substantialis, quia in spiritualibus idem maius, quod melius reputatur. Unde plus de substantiali gloria est in unico seraph, quam sit in omnibus inferioribus ordinibus angelorum, etiam si per impossibile multiplicarentur in infinitum, sicut exempli gratia, quicquid possunt inferiores ordines ecclesiastici, potest etiam sacerdotalis gradus et incomparabiliter plus, sicut episcopus super sacerdotes, et papa super episcopos. Nec quantumcumque multi inferiores possunt, quod potest sacerdos etc. Sic et in gradibus gloriae infinita Dei sapientia ordinavit. Nam secundum apostolum Romanorum. I.: Invisibilia Dei a creatura mundi per ea, quae facta sunt, intellecta, conspiciuntur,15 unde cum gloria Matris Dei superat omnem creaturarum inferiorum ordinem, sequitur, quod praeponderat omnibus simul, quia teste Dionysio. Superiores ordines praecellentius habent omnium dona ordinum inferiorum in caelestibus hierarchiis et ordinibus, et sic patet.
Ad illa autem obiecta principalia in contrarium. Respondetur ad primum secundum Albertum, quod hoc non contravenit auctoritati scripturae, quia Mater Dei subvenit ruinae angelicae per homines communiter restaurande, ut sic decima dragma inventa sit,16 id est humana natura per peccatum communiter perdita et ad choros angelorum reducta; nam ruina angelica sufficienter restauratur ex hominibus communibus, Beata vero Dei Mater ex quo est super angelos et homines, utpote Dei Mater debuit superexaltari etc.
Ad secundum dicendum secundum Bonaventuram super II. dis. IX. q. VII., quod sicut privilegium speciale non est reducendum ad legem communem. Sic singularis praerogativa, quae est in Beata Virgine non est numeranda, cum ordinum distinctione, quae est secundum legem communem in tribus hierarchiis angelorum, in quibus relucet vestigium trinitatis. Denique sicut non potest esse quarta persona divina, ita non convenit ponere quartam hierarchiam angelicam. Non tamen obstat Dei Matrem ex singulari praerogativa ponere in propria super omnes hierarchias, quia per hoc non tollitur repraesentatio summae Trinitatis ab angelicis spiritibus. Nimirum pro vero tenetur secundum Bonaventuram, ubi scripsit, quod etiam si angeli non cecidissent ad eorundem ordines, assumerentur homines, sicut nunc assumuntur, licet differenter, quia illa assumptio esset hominum beatificatio solum. Nunc autem est hominum beatificatio et ruinae angelicae per quandam equivalentiam reparatio. Item praeter novem ordines angelorum ponitur decimus ordo hominum infra omnes angelos, eorum scilicet qui in vita ista non meruerunt, ut exaltentur ad ordines angelorum. Sed meritis Christi salvati tenent gradum decimum secundum Bonaventuram et alios plures concor. Et tamen per haec non tollitur expressa representatio Trinitatis ab angelicis spiritibus. Ita in proposito ponendo Dei Matrem supra omnes in. IV hierarchia propria sibi non tollitur ab angelis representatio Trinitatis.
Ad tertium dicendum, quod Beata Maria est exaltata super omnes angelos, non quidem secundum ordinem naturae, sed per gratiam singularissimam. Nec sufficiebat ipsam in sede primi angeli collocari, licet, foret pura creatura, sed quia inquantum est Mater Dei, habet aliquid excellentissimum prae omnibus improportionabiliter. Ideo debuit singulariter exaltari in gloria, quae prae cunctis singularissimum, quid adepta est in gratia, ut patuit ex rationibus adductis.
O igitur pie Deus, quam misericorditer nobis hominibus abundantiam tuae bonitatis, exhibuisti, cum in utroque sexu nos angelis praeexaltari, scilicet in Christo et eius matre, viros et mulieres nobilitando. O Iesu bonae, qui sic nos dignatus es, magnificare tua ineffabili bonitate saltem propter matris tuae merita, digneris beatificare!