Szerkesztés alatt
Articulus secundus,
quod magnitudo doloris et martyrii acerbitas in Beata Virgine Maria
ostenditur ex duodecim causis subscriptis.
Secundum mysterium de magnitudine doloris Benedictae Virginis. Quae namque exprimere lingua vel quis intellectus capere sufficit, quantus et quam indicibilis fuerit dolor in corde Benedictae Virginis super passionem et morte dilectissimi filii sui? Licet quidem abyssum eius doloris comrehendere nequeamus, ut tamen pro modulo nostro aliquid de eo haurire valeamus, quo saltem ad compassionem moveamur.
Advertendum, quod XII causas possumus assignare, ex quibus dolor Virginis magnus fuisse comperitur, ut sicut ipsa gloriosissima Virgo corona XII stellarum glrotiatur, ita eius dolor et martyrium duodecim magnaliis praeluceat, ad eiusdem virginis gloriam sempiternam. Et dividuntur istae causae duodecim in tres quaternarios, ut patebit intuenti:
Primus quaternarius
- Primus martyrii novitas
- Secundus sufferendi diuturnitas
- Tertius passi propinquitas
- Quartus ablati sublimitas
Secundus quaternarius
- Primus totalis repletio
- Secundus divinalis repletio
- Tertius singularis praeelectio
- Quartus doloris reverberatio
Tertius quaternarius
- Primus dilecti praesentia
- Secundus adiutorii carentia
- Tertius iuvandi impotentia
- Quartus facti ignominia
[Capitulum I.] 03 02 02 01
Pro primo itaque quaternario dixi, quod prima causa magnitudinis doloris Beatae Virginis est martyrii novitas. Nam Deus quicquid operabatur in Virgine, novum erat, iuxta illud Hiere. XXXI.: Novum faciet Dominus super terram femina circumdabit virum, et ideo voluit Deus, ut sicut eius mater dilectissima erat virgo virginum novo et inaudito modo concipiendi, ita esset martyr martyrum omnes excedendo sanctos novo genere martyrii. Novum autem genus martyrii fuit Virgo passa.
Primo quia alii martyres passi sunt in corpore, vero in anima et corde. Luc. II.: Tuam
animam pertransibit etc., id est perfecte transibit.
Secundo, quia alii martyres sic patiebantur, ut dolor carnis excederet dolorem mentis, immo in mente non habuerunt dolorem, sed consolatione interiori refrigerabantur, iuxta illud Ps.: Providebam Dominum in conspectu meo etc. Propter hoc laetatum est cor meum, in Benedicta autem Virgine dolor compassionis excedebat omnem dolorem carnis, unde Bernardus: Longe eam plusquam martyrem praedicamus non immerito. In qua sensum carnis excessit compassionis affectus, cum eius animam pertransit passionis gladium.
Tertio, quia alii martyres vulnerabantur et torquebantur in propria carne tantum, Beata Virgo autem cruciabatur et vulnerabatur ac torquabatur in pluribus. Quia primo in carne filii sui ab ea sumpta, quam videbat lacerari, vulnerari et per singula membra passione repleri. Esa. I.: A planta pedis usque ad verticem non erat in eo sanitas. Secundo quoque in anima propria et corde. Gladius siquidem passionis, qui pertransivit membra Christi, pertransivit per compassionem animam Virginis. Tertio quoque torquebatur etiam in carne propria, dum ex anima vis doloris redundabat in corpus. Quoniam secundum Aristotelem II. De anima: Anima nulla habet operationem, quam non communicet corpori. Unde Augsutinus dicit: Illa quippe pia mater immani dolore evilans pectora contundens. Ita ipsa viscera ceteraque fatigaverat membra, ut iam deficiens ad Christi funus vix potuerit pervenire. Ut etiam sanctarum mulierum manibus sustentata fuit, et ad sepulchrrum Christi venire nequivit cum ipsis, scilicet in die dominicae resurrectionis etc. Pie namque credo, quod ipsa prae dolore mortua fuisset et cor eius scissum, si Spiritus Sancti virtus eam non conservasset miro modo, et sic patet intensitas doloris.
Secunda causa sufferendi diuturnitas, creditur enim, quod ipsa toto tempore vitae suae passa et compassa fuerit, cum sciret legem et prophetas, in quibus omina mysteria ad Christi incarnationem et passionem continebantur. Praecipue autem passa est a tempore illo, quo Simeonem prophetantem audivit: Tuam ipsius – inquit – animam pertransibit gladium. Omnia quippe praenunciata a sanctis credit exponens verbum praedictum dicit sic: Gladius iste et gladius divini verbi, de quo Apostolus Heb. IV.: Vivus – inquit – est sermo Dei et efficax et penetrabilior omni gladio ancipitae. Istum gladium cor et anima Virginis profunde immersum habuit, quia Dei mysteria ceteris profundis penetravit, et verba Dei de Christi passione et ceteris operibus semper in corde medullitus portavit. Luc. II.: Maria conservabat omnia verba haec confe. in cor. O quanto desiderio gloriosa Virgo Dei Filium nasciturum et passurum in divinis legebas libris, fide intuebaris, lacrimantibus deflebas oculis, compatiebaris medullis cordis, et ex amore intimo osculabaris labiis virgineis! Ut dicere possis illud Ps.: Defecit in salutare tuum a.m. defecerunt oculi mei, scilicet prae lacrimis, et illud Cant.: Filiae Hierusalem nun. dil., quia amore langueo, languor quasi longus amor.
Tertia causa passi propinquitas. Nam quanto quis est propinquior et coniunctior alicui, tanto magis dolet de illius poena, scilicet Maria super omnes erat Christo coniuncta propinquitate triplici. Primo quidem naturali, qua mater uniter filio, quia caro Christi fuit formata de purissimo sanguine Virginis, ut dicit Damascenus. Secundo sacramentali, qua anima Christiani desponsatur Christo, Oseae II.: Sponsabo te mihi in fide. Tertio propinquitate spirituali, qua anima coniungitur Deo, I. Cor. VI.: Qui adhaeret Deo, unus spiritus sit cum eo, et hoc fit per gratiam et charitatem.
Videns ergo Maria filium torquari et carnem eius crudeliter laniari ac sanguinem praeciosum abundanter effundi, dissecabatur in corde. Videns eum in anima contristari et lacrimari, vulnerabatur eius anima et a lacrimis continere se nequibat. Denique videns divinitatem tractari tam ignominiose lacerabatur eius spiritus prae dolore compassionis, unde dicere poterat illud Tren. I.: O vos omnes, quia transitis per viam, attendite et videte, si est dolor similis, sicut dolor meus.
Quarta causa ablati sublimitas, quanto namque ab aliquo aufertur magis carum et amatum bonum, tanto maiorem ille habet dolorem de ablatione, scilicet quoniam auferebatur a Virgine Iesu vita, quam summe amabat et plusquam se caram habebat. Unde ipsam amittendo reputabat omne bonum, omne solatium, omnem denique thezaurum se amissurum. Et revera, qui amittit Iesum, omnia bona amittit. Ut dicit Auctor libri de interna conversatione: Sine – inquit – Iesu nil habes boni. Cum Iesu dives es et omnia habes, ipsum habens omnia habes, ipsum amittens omnis amisisti etc. Cum igitur numquam alicui matri potuit esse talis filius, numquam tanta charitas ad filium, ipsa nempe virgo Maria sciebat, qualis super omnes esset suus filius. Quia Deus et homo et quod de Spiritu Sancto conceptus vita innocentissimus, verbo dulcissimus, aspectu iocundo suavissimus, utpote in quem angeli desiderant prospicere I. Pe. I. Et ideo quanto novit clarius dilexit tenerius et vulnerata est profundius.
Hunc
dolorem Bernardus Tractatu de compassione Virginis et Anselmus
prosequuntur dicentes in persona Mariae: Aspiciebam Dominum et Filium
meum in cruce pendentem et morte turpissima morientem et tanto dolore
vexabar in mente, quod non possum explicare sermone, manabat sanguis
ligno manibus pedibusque confixis, de vultu eius effluxerat pulchritudo
omnis, qui tamen erat speciosus prae hominum filiis, quia iniquorum
erat foedatus sputis. Iste erat dolor mihi maximus, quia videbam me
deseri ab ipso, quem virgo conceperam et genueram, nec supererat alius.
Quia mihi erat unicus, videbam mori, quem dilexit anima mea et tota
liquefiebam prae doloris angustia, dabam gemitus et suspiria, flebam
dicendo et plorabam prae verba talia. O fili care, o benigne nate, o
amor unice fili dulcissime, da mori tecum et ne derelinquas me! Nil
mihi dulcius vere, quam tecum mori amplexata cruce! Et nil amarius certe,
quam vivere sine te! Tu mihi pater, tu mihi filius, tu mihi sponsus,
tu mihi thezaurus, tu mihi gaudium, tu mihi omne bonum! Nunc orbor,
praeviduor sponso, desolor prole, omnia perdo uno perdito te!
Haec et plura ista ubi sunt et devoti cotemplationes dicunt etc.
Capitulum II. 03 02 02 02
Pro secundo quaternario prima et in ordine ad praemissa quinta causa magnitudinis doloris Beatae Virginis est totalis affectio. In aliis enim natis affectus maternus non est totalis, sed partialis, quia est cum viro participatus. Exquo enim concepti sunt ex viro et muliere, germanitatis dilectio partitur ad virum et mulierem. Sed quoniam Beata Virgo sine viro concepit Christum, ideo totius germanitatis dilectio in ipsa sola includitur et terminatur. Unde ipsa totali dilectione filium suum dilexit et per consequens totali dolore tenebatur, cum filium amisit in passione. Aliae vero matres sicut partialis germanitatis dilectione diligunt natos, ita unico tamen vel partiali dolore dolent de eorum amissione, et sic Beata Virgine duplo excessit naturalis dolor aliarum matrum dolores. Proinde Bernardus super Cant. dicit: Est sagitta electa amor Christi, quae cor Virginis pertransiit, quia nullam particulam in pectore virginali vacuam reliquit, quae toto corde dilexit. Haec ille.
Secunda vel in ordine sexta causa est gratiae divinalis repletio. Cum enim dolores Iesu in animam influant, non nisi per amorem ipsius, per quem homo transformari habet in Christum. Unde Hugo de Arra Sponsae dicit: Scio, anima mea, quod amorest vita tua et per eum in eius, quem amas, similitudinem transformaris. Haec ille. Sed quia amor Dei non est nisi per gratiam Spiritus Sancti, iuxta illud Apostoli Rom. V.: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, quanto ergo quis maiori gratia abundat, tanto in Christum maioris amoris gratia transformatur, et quanto magis transformatur, tanto eius dolores, quos sensit, sentit et cum patiente compatitur. Sed quoniam ut dicit Hieronymus in sermone de assumptione: Ceteris per partes praestatur gratia Mariae, vero se totam infudit plenitudo gratiae, ergo et per consequens in eam super omnes se totam infudit plenitudo doloris Christi. Praeterea Ecci I.: Arenam maris et pluviae guttas quis dinumeravit? Quia ille solus, scilicet Deus Mariae dolores et gratiam infusam potest ponderare, qui haec novit. Hinc et Tren. II. de ea scribitur: Magna est, velut mare contritio tua.
Tertia causa est singularis praeelectio, quia Benedicta Virgo electa erat a Deo singulariter super omnes. Ps.: Elegit eam Deus et praeelegit eam. Et ideo omnes angelos, omnes patres sanctos, itaque omnes apostolos, martyres et confessores ac virgines praecellere debuit dignitate, virtuositate, gratiositate, meritis et praemiis. Ideo Ecci XXIV.: In plenitudine sanctorum detentio mea. Quod exponens Bernardus ait: Bene in plenitudine sanctorum Mariae detentio fuit, cui non defuit fides patriarcharum, spes prophetarum, zelus apostolorum, constantia martyrum, sobrietas confessorum, castitas virginum, fecunditas coniugatorum, insuper et puritas angelorum. Haec ille.
Cum igitur debuit esse et fuit super omnium excellentissima incomparabiliter ex dignitate materna, idcirco debuit incomparabiliter esse Christo dolenti conformis in dolore et compassione, ut indicibiliter maiorem omnibus gratiam meritum et gloriam obtineret. Hinc Ecci I.: Altitudinem caeli et latitudinem terrae et profundium abyssi quis dimensus est, quia ille solus, scilicet Deus novit metire altitudinem gloriae Mariae et latitudinem gratiae ac profunditatem doloris.
Quarta causa est doloris reverberatio, quoniam universi dolores et tristitiae filii sui reverberantur in anima Benedictae Virginis. Videbat namque filium unicum tam diris cruciatibus expositum totaque mente conversa erat ad eius singula vulnera et laesiones. Unde per singula Christi vulnera ipsa vulnerabatur in anima. Praeterea amorosus Iesus sciens suam praedilectam matrem sic in corde fore vulneratam et dolentem summe eius compatiebatur et condolebat, sed et ipsa mater videns filium sic de seipsa summe dolentem ex amore intimo illius dolori compatiebatur et condolebat. Et sic dolor eius quasi duplicatus reverberabatur et convertebatur in se. Unde completum est in ea illud Ps.: Astitit regina a dex. tu. …varieta, scilicet dolorum et angustiarum sui filii. Idcirco Augsutinus ad Christum loquens dicit: Foederis sed, o dulcis Iesu, diris clavis extra, asperius intra ex compassione Virginis matris, tecum haec omnia participatis.
Hinc
et quo supra tractatu de Virginis compassionis Bernardus
in persona Mariae scribens dicit: Cum fuissem intuita filium meum
pugnis percuti, lapis cedi, facie conspui, spinis coronari et obprobrium
hominum fieri, commota sunt omnia viscera mea et defecit spiritus meus,
tenebar velut emortua et sustentabar quoque perventum est ad locum,
ubi crucifixerunt eum ante me et diris clavis affixum levaverunt in
cruce. Ego videns eum et ipse videns me dolebat plus de me, quam de
se. Unde et ego tant dolore vexabar in mente, quod
non possum explicare sermone. Et post pauca dicit: Mater sentiebat
filii dolores, virgo quae peperit, gladium patiebatur doloris Christi
morientis vulnera matris erant, doloresque matris Christi fuerunt, et
dolores nati matris animam gkadia erunt.
Haec ille.
Capitulum III. 03 02 02 03
Pro tertio quaternario prima et in ordine nona causa magnitudinis doloris Beatae Virginis est dilecti praesentia, quoniam ut scribitur Ioh. XIX.: Stabat iuxta crucem Iesu mater eius. Stabat inquam sponsa amoris, mater Salvatoris, et ideo summe dolebat cum oculis suum unicum sic in praesentia cruciari cernebat. Plus namque quae libet, mater condolet de poena in praesentia, quam in absentia. Unde Bernardus in homilia super Evangelio „Stabat iuxta crucem etc.” dicit: O viscera materna beatissima, quanta fuit intra vos commotio in illo tempore, cum dissecaretur oculis videntibus et laceraretur caro illa sacro sancta, quae intra vos tam dulciter a Spiritu Sancto est compacta. Vere dolor, qui ab aliis matribus exprimitur in ppraesentialibus natorum tormentis exterioribus signis et clamoribus paene totus intra te, o felix mater conversus, viscera tua inennarabiliter commovit. Nam noveras integrum corpus filii tui egressum de utero tuo virginali, et ecce videbas dilaceratum et conscissum vulnere super vulnus, manus clavis confixas cruci et pedes perforatos ac latus et sanguinem decurrentem in terram.
Item consueveras de ore illo aureo super caelestia et consolatoria verba audire. Et ecce audis in cruce prae angustia clamantem: Deus Dominus meus etc. Vultum ante radiantem divino radio cernebas, quia expavit, exaruit consputus, cruentatus etc. Propterea ipsa Beata Virgo dicere potuit illud Tren. I.: Vide, domine, scilicet Dominus Pater, quoniam tribulor, subversum est cor meum in memetipsa, quoniam amaritudine plena sum, foris interficit gladius, id est filio illatum vulnus, et domi, id est in corde meo mors filiis. Multi enim gemitus mei in cor meum merens.
Secunda causa est adiutorii carentia, quoniam videbat, quod suus filius nullum adiutorum habebat, ne a patre, nec ab angelis, nec ab hominibus, iedo clamavit in cruce: „Dominus Deus meus, ut quid dereliquisti me?” O quantum dolorem cor Virginis habebat, cum suum unigenitum sic ab omnibus derelictum videbat? Unde dicere poterat illud Iob XIX.: Fratres meos longe fecisti a me et noti mei, quasi alieni recesserunt a me.
Tertia est iuvandi impotentia, levius namque materna viscera quatiuntur, cum in passione natorum iuvamina afferre poterunt aut per se aut per alios. Sed Virgo Benedicta nullum iuvamen poterat afferre filio, quoniam erat valde alte sublevatus in cruce. Ut enim dicit Magister in historia, crucis lignum erat erectum in altum XV pedum, et ideo eum Beata Virgo manibus tangere non poetrat, nec caput prae dolorum magnitudine inclinatum sustentare, nem lacrimantes oculos extegere aut vulnus ligare aut aliquod solatium impendere, propter quod maximum dolorem habuit. De hoc dolore Anselmus loquitur ita dicens: Quis extinare potest, quanta tristitia, moerore et dolore vulnerabatur cor maternum super unici et naturalis filii passnoine, quem tam caste concepit, tam gaudiose peperit, tam dulciter aluit? Vidit eum ligatum et solvere non potuit, vidit sanguinem in faciem fluere et abstergere nequivit, caput inclinatum et sustentare non potuit, flentem et prae tristitia consolare nequivit. Audivit eum dicere: Sitio, et ei aquam ministrare non valuit. Haec ille. O Virgo dulcissima, novem tuum sanguinem preciosum eidem tuo filio si possibile fuisset, obtulisses, nonne morti teipsam pro eo exposuisses, nonne ei famescenti cibum praeparasses, nonne ulnis circum fovisses? Vere credo et fateor, quod omnia sustinuistes, ut ei aliquod iuvamen afferre valuisses.
Quarta causa est sancti ignomia, quia enim videbat summam ignomiam Dei inferri summe dolore amabat. Quantum putas Virgo doluit, cum Deum sic humiliatum vidit summe pulchrum sic deformatum. Summe dulcissimum sic amaricatum, ut Creator omnium a miseris hominibus, iustus ab iniustis, tormento latronum coram notis et caris talia et tanta ludibria verbera et diram poenam pateretur etc.
O itaque fidelis anima, plora cum Maria super eius unico Filio, dulcissimo Iesu Deo tuo, pro te, non pro se patienti! Considera tot et tantas lacrimas et frange cor tuum ad plorantum! Ploravit namque Christus in cruce, ploravit Benedicta Virgo, mater eius sub cruce. Denique angeli pacis amare fleverunt Esaiae XXXIII.: Praetera sol luctum ostendit obscuratione, petrae scissae sunt et monumenta aperta. Frangatur igitur tantis exemplis cor tuum lapideum. Audi Christum in cruce tibi dicentem secundum Bernardum in haec verba: O homo, vide, quae pro te patior et te clamo, pro te morior, vide poenas, quibus cpnfodior, vide lacrimas, quas pro te fundo, ut dicere possim, quia caligaverunt oculi mei a fletu meo! Et licet tantus sit dolor exterius, eo tamen graviot est interius, dum te ingratum video. Haec ille. Compatere igitur et plora, ne ingratus videaris! Si membrum es Christi, compatere capiti Christo confixo, compatere eius matri dolenti!