Szerkesztés alatt
Tertia pars et sermo primi
libri agitur de angelica nuntiatione sive missione. Et circa hoc
qualiter apparuerit beatae virgini angelus, et quali dignitate.
Missus est angelus Gabriel
a Deo in civitatem Galileae, cui nomen Nazareth ad virginem desponsatam
viro, cui nomen erat Ioseph de domo David, et nomen virginis Maria.1
Luc. I.
Si praemissa, charissimi pensamus Sacri Evangelii verba, comperimus, quam maxima cordis devotione venerari debebamus sanctum Gabrielem archangelum missum a Deo ad Benedictam Virginem. Nimirum ex tribus praecipue, quilibet legatus redditur multum commendabilis et dignissima reverenda suscipiendus.
- Primo quidem ex mittentis dignitate
- Secundo ex negotii, pro quo mittitur arduitate
- Tertio ex personae, ad quam mittitur maiestate
Sic per omnia ipse angelus Gabriel multum nobis redditur amabilis pariter et venerabilis, tum quia mittitur a summo omnium creatore Deo infinite dignitatis, tum quia in negotio super omnia arduissimo divinae incarnationis nobis quoque ultissimo immittitur, quoque quia ad benedictam virginem Mariam, caeli reginam et mundi dominam mittitur salutandum etc.Quatinus ipso annunciate Dei filius in virgineum descendat uterum, et visitet nos oriens ex alto.
Sicut quippe in vere, quando Philomena canit dulciter, consuevit ros caelestis descendere, ita cum haec Philomena caelestis, videlicet Gabriel cantum illum mellissimum, videlicet Ave gratia plena, cecinit Dei filius e caelo in uterum Virginis. Descendit pro nostrae salutis operatione, propterea Evangelista Lucas in verbis Sacri Evangelii haec tria de isto sanctissimo Gabriele enunciat dicens: Missus est angelus Gabriel a Deo, ecce mittentis summa dignitas, quia a Deo. Item: ad virginem desponsatam viro etc.
Ecce ipsius personae, ad quam mittitur sublimitas. Tandem in sequentibus clarescit rei, pro qua missus est arduitas, scilicet incarnationis divinae. Sicut patet in verborum eius ad virginem benedictam prolatorum. De hac igitur angelica missione et annunciatione loqui intendentes tria mysteria notabimus pro sermone:
- Primum mysterium angelicae annunciationis sive missionis
- Secundum dicitur mysterium qualifice operationis
- Tertium dicitur mysterium dignificae observationis
Articulus primus, quod
mysterium divinae incarnationis debuit annunciari Virgini per angelum
Gabrielem. 01 03 01
Capitulum I.
01 03 01 01
Primum mysterium angelicae missionis et annunciationis. Circa quod quattuor praecipue occurrunt quaestiones. Prima, utrum necessarium et congruum fuerit incarnationis mysterium Beatae Virgini annunciari. Secunda quaestio, utrum haec dominica annunciatio per nuntium tantummodo angelicum debuit fieri etc. Tertia quaestio, de quo ordine debuerit angelus ad Virginem pro hac annunciatione mitti. Qurta quaestio, utrum congruentius Gabriel inter omnes angelos debuerit pro hac annunciatione facienda eligi.
Ad primam quaestionem, qua quaeritur, utrum necessarium fuerit et congruum incarnationis mysterium Beatae Virgini annunciari. Arguitur, quod non, quia Deus cum sit propinquissimus humanae menti, qui solus immediate illabitur animae, ut dicit Augustinus, non videtur, quare necessarium fuerit aliquo mediante Dei adventum Virgini Benedictae annunciari. Item ista incarnatio Domini praenunciata erat olim per prophetas. Unde Esa. VII.: Ecce virgo concipiet etc.2 Ergo non erat necessarium fieri per angelum.
In contrarium est Divinae Scripturae auctoritas et divinae providentiae ordo, quae nil incongruum admittit, ergo congruum fuit annunciari etc. Ad quaestionem igitur respondetur, quod necessarium erat annunciare Beatae Virgini, quod ipsa esset Christum conceptura pluribus rationibus. Secundum Thomam tertio scripto Sententiarum dist. III. ar. I. Et iterum III. parte Summae q. XXX. ar. I. Necnon secundum Albertum super „missus est” c. I.
Primo, ut Virginis intellectus erudiretur et illustraretur. Cum enim mens Deo vicinior sit, et intimior, quam corpus, non debebat, ut Dei sapientia eius uterum inhabitaret sine hoc, quod mens eius prius fidei lumine et cogninione summae sapientiae resplenderet. Et prius debuit mens eius intelligere et cognoscere, quod in ea fiendum erat, quod per annunciationem factum est, antequam carnem concipiet. Unde Augustinus libro de verbis Domini sic dicit: Beatior est Maria percipiendo fidem Christi, quam concipiendo carnem Christi. Et subdit ibidem: Materna propinquitas nihil Mariae profuisset, nisi felicius Christum corde, quam corpore gestasset. Haec ille.
Secunda ratio, ut virginis affectus et actus acceptaretur. Nam Deus non diligit coacta servitia???, sed spontanea, ut dicit Augustinus. Iuxta illud Ps.: Voluntarie sacrificabo tibi, et confitebor nomini tuo, Domine, quoniam bonum est.3 Unde Beata Virgo cum singulariter et excellenter in Dei servitutum eligeretur, quem utero portavit, lacte aluit, brachiis baiulavit, decuit, ut eius obsequium voluntarium angelo nunciare requiretur. Ad quod separatam et promptam obtulit dicens: Ecce ancilla Domini.
Tertia ratio, ut Virginis consensus exprimeretur. Si enimin matrimonio corporali requiritur expressus consensus, multo magis in matrimonio spirituali, cum sit maior convictio mentis, quam carnis. Et ideo ut ostenderetur esse, quod quondam spirituale matrimonium inter Dei filium et humanam naturam, igitur per annunciationem angeli expectabatur consensus virginis loco totius humanae naturae. Idcirco Augustinus in sermone de nativitate Beatae Mariae dicit: O Beata Maria, seculo omne captivum, tuum deprecatur assensum. Te, domina mundus suae fiedi obsidem fecit. Noli morari Virgo, nuncio festinanter responde verbum: et suscipe filium, da fidem et senti virtutem. Ecce inquit ancilla Domini: fiat mihi secundum verbum tuum. Nec moravirginalem thalamum ingreditur Christus. Haec ille.
Quarta ratio additur secundum Albertum ubi supra, ut Deus magis honoraretur et homo instrueretur. Nam Deus in hac annunciatine honorabatur, quantum ad potentiam in eo, quod angelos ministros habuit, et quantum ad sapientiam, in eo, quod modus nostrae liberationis modo perditionis directe obviavit cum virginem per angelum bonum docuit, sicut angelus malus virginem Evam decepit. Item homo instruitur ad devotionem in eo, quod humana natura abiecta Deo et angelis inimica a Deo prior per angelum salutatur. Et in hoc etiam Deus homnoratur quantum ad bonitatem, quae ex hoc resplendet ac charitatem. Denique ex hoc homo instruitur ad fidem ad oboediendum Deo et ad humilitatem exemplo Beatae Virginis etc.
Et
per haec exempla patet responsio ad primum argumentum incontrarium.
Ad secundum autem respondetur secundum eundem Thomam ubi supra,
quod Licet prophetia predestinationis completur nostro arbitrio
causante, tamen sine nostro arbitrio consentiente. Et sic patet
etc.
Capitulum II.
01 03 01 02
Secundo quaeritur utram haec dominica annuntiatio tantummodo per angelum nuncium debuent fieri. Videtur, quod debuerit annunciari videlicet per aliquem prophetam, quia incarnatio Christi notificabatur in Veteri Lege per homines, videlicet prophetas et patriarchas. Ergo et ipsi Beatae Vrigini debuit nunciari per prophetas.
Praeterea superior non debet instrui per inferiorem. Sed Beata Virgo superior fuit angelis, quia Deo acceptior, ergo non debuit sibi per angelum conceptio annunciari. Item confirmatur, quia summis angelis fit revelatio inmeditate a Deo propter ipsorum dignitatem, sed mater Dei est super omnis exaltata. Ergo videtur, quod inmediate sine emni angelico nuncio sibi debuit fieri revelatio a Deo de incarnationis mysterio.
Praeterea
Beata Vrigo ex lumine fidei et gratiae cognoscebat Deum incarnandm et
credebat hoc fidelissime, quae ad hoc in utero erat sanctificata. Ideo
non videtur, quod per angelum hoc sibi debuerit revelari. In contrarium
est dispositio divinae sapientiae, sicut testatur Sacra Scriptura:
Missus est, inquit, angelus etc.Ad quaestionem respondetur
secundum Thomam ubi supra ar. II., necnon Albertum
ubi supra c. II. q.: mysterium incarnationis nullus hominum
debuit Baetae Virgini annunciare, quia inferiorum est recipere a superioribus
illuminationem, ut dicit Dionysius Angelica hierarchia.
Sed nullus hominum fuit Deata Virgini superior, quae omnis prophetas
et sanctos praecellebat lumine gratiae et merito ????. Ergo etc. Licet
autem Beata Virgo fuerit etiam angelis superior secundum acceptationem
divinae predestinationis et quantum ad dignitatem, ad quam divinitus
eligebatur. Erat tamen eis inferior quantum ad statum, quam ipsa in
statu praesentis vitae erat angeli, vero in statu patriae. Haec mirum
hoc, quia etiam ipse Christus ratione passibilitatur vitae paulominus
est ab angelis minoratus. Sed tamen, quia Christus fuit viator et comprehensor
quantum ad cognitionem divinorum non indigebat instrui, sed mater Dei
nondum erat in statu comprehensorum. Et ideo de divino conceptu erat
per angelum instruenda et annuncianda. Et hoc quadruplici ratione:
- Primo ratione divinae ordinationis
- Secundo ratione angelicae restaurationis
- Tertio ratione mundiciae virginalis
- Quarto ratione futurae utilitatis
Primo ratione divinae ordinationis, ut scilicet servaretur ordo, quae Deus statuit, quod videlicet divina mediantibus angelis, quorum officium essetnunciare hominibus panderentur et annunciarentur. Et haec est regula divinae ordinationis. Sicut dicit Dionysius III. c. Angelicae hierarchiae: Divinum inquit Iesu benignitatis mysterium angeli primum edocti??? sunt, praeterea per ipsos ad nos gratia cognitionis transivit. Haec ille.
Secundo ratione restaurationis, sicut enim perditio humana initium sumpsit ex hoc, quod diabolus allocutus est mulierem. Ita, ut dicit Beda: Congruum erat, ut pro humane reparationis exordio angelus virginem alloquatur, quae reparatio angelicae ruinae et humane communis erat.
Tertio ratione mundiciae virginalis. Unde Hieronymus in sermone assumptionis Mariae sic dicit: Bene angelus ad Virginem mittitur, quia semper est angelis cognata virginitas, profecto in carne praeter carnem vivere non terrena vita est, sed caelestis.
Quarto ratione futurae utilitatis, quia ille annunciebatur, qui est rex omnium hominum et angelorum, cuius nativitas sicut in salutem erat hominum, ita et in reparationem angelicae ruinae. Et ideo dicunt, ut tam homo, quam angelus in annunciatione mysterium exhiberetur. Haec Thomas et Albertus.
Ad
argumentum primum incontrarium patebit ex praemissis responsis. Et similiter
ad secundum et eius confirmationem patebit responsio, quia licet mater
Dei erat superior dignitate, non tamen quantum ad statum. Ad ultimum
respondetur secundum Albertum, quod licet Beata Virgo
fidem incarnationis habuit, verumtamen ex humilitate cordis sui numquam
cogitavit se ad tale mysterium sublimandum, et ideo ab angelo debuit
praemoneri.
Capitulum III.
01 03 01 03
Tertio quaerebatur, de quo
ordine debuerit angelus ad annunciandum mitti. Videtur enim, quod
de summo, quia summa nunciabat. Ex quo videtur, quod Gabriel fuerit
summus, et de summo ordine, scilicet Seraphin. Ad hanc quaestionem breviter
respondetur, quod quamquam??? aliqui putaverint Gabrielem esse de summo
choro eo, quod summum mysterium, scilicet incarnationis ad plenum scierit
et annunciaverit. Tamen communis??? ex caelesta sonat, cum fuisse de
choro angelorum, et non de Seraphin, vel aliis superioribus. Nam et
communiter Gabriel archangelus appellatur, unde iste angelus non fuit
de summa, nec de media hierarchia. Scilicet ut probabilius videtur fuit
de medio ordine infimae hierarchiae, qui est ordo archangelorum. Et
hoc ostenditur secundum Thomam ubi supra, necnon et
Albertum, et plerosque alios doctores pluribus rationibus.
- Primo ratione utilitatis
- Secundo ratione communitatis
- Tertio ratione proprietatis
Primo ratione utilitatis. Cum enim Christus nascebatur, ut inordinationem, quam angelis acciderat, repararet, decuit, ut in sua conceptione ordo ille caelestis hierarchiae maxime servaretur. Ut scilicet summi angeli mediantibus infimis homines illuminarent. Et ideo Gabriel, per quem virgo illuminabatur, erat de infima hierarchia.
Secundo ratione communitatis, ut enim tantum mysterium esset communius, decuit, ut inferior Gabriel nunciaret, qui videlicet de infima esset hierarchia. Cum enim inferiores angeli agant id, quod a superioribus recipiunt, et non e converso, dum inferiores angeli nunciant. Annunciatio per superiores et inferiores expletur, quod non esset, si superiores immediate annunciarent. etc.
Tertio ratione proprietatis. Decuit quippe ordinem caelestis hierarchiae in hac annunciatione observari, ut scilicet summi angeli madiantibus infimis homines illuminarent, sed quia non decuit de infimo ordine, scilicet angelorum aliquis mitteretur ad annunciandum. Ratio, quia ad illos, scilicet angelos pertinet dirigere actus alicuius hominis, qui ad ipsum singulariter vel quasi tanummodo pertinent. Unde angelorum proprietas est ???? nunciare. Sicut dicit Gregorius De moralis…
Unde congruebat, ut de ordine archangelorum, qui ordo est super ordinem angelorum mitteretur aliquis, scilicet Gabriel, tum propter praecipium honorem Beatae Virginis, quae super communes erat viatores, tum propter archangelorum proprietatem, quia ad archangelos pertinet dirigere actus hominis, qui in totam multitudinem redundant. Unde et archangeli dicuntur ad archos, quod est princeps, quasi principales angeli. Quia consensus Beatae Virginis, qui per angelum requirebatus, erat actus singularis personae in multitudinis, immo totius humani genere salutem redundans.
Idcirco ad annunciandum Virgini requirebatur, ut mitteretur angelus de ordine archangelorum. Si autem absolute petis vel quaeris, utrum iste angelus fuerit summus, respondetur secundum Thomam, ubi supra, quod non fuit summus simpliciter, quia nec de summa hierarchia, nec etiam de media hierarchia fuit.
Potest
tamen dici summus duobus modis. Primo, quia credibile est, quod
fuerit summus in ordine archangelorum. Secundo, quia summa, scilicet
incarnationem Dei et salutem humani generis annunciavit. Et sic exponit
Gregorius in homelia de centum ovibus. Huic etiam sententiae
concordat Bernardus
ita dicens: Putemus angelis praeesse archangelos, qui sunt conscii
divinorum secretorum, qui non nisi praecipuas et maximas causas mittuntur???,
ex quibus ille magnus archangelus Gabriel missus legitur ad Mariam,
ob causam, quae utique maior esse non potest. Haec ille.
Capitulum IV.
01 03 01 04
Quarto quaerebatur, utrum congruentius inter omnis angelos pro hac annunciatione facienda debuerit Gabriel elegi. Videtur enim, quod non detur ratio, quare iste potius eligatur, quam alius angelus vel archangelus, cum quilibet eque bene potuerit annunciare haec Virgini. Item videtur, quod ob reverentiam Beatae Virginis debuerant mitti plures archangeli ad salutandum et annunciandum. In contrarium est Evangelium.
Ad quaestionem igitur respondetur secundum Albertum ubi supra c. XVII. q multi angeli non debuerunt mitti ad hanc annunciationem, quia multitudo repugnat archano mysterii. Non enim est archanum, quod multis est cognitum. Haec est tam familrialiter et amicabiliter intimatum, quod prius est multitudini revelatum, et sic solvitur secundum argumentum in contrarium factum.
Item secundum eundem Albertum ibidem, et Thomam ubi supra: Nulli alteri angelo ita congruebat facere hanc annunciationem, sicut Gabrieli. Ratio, quia huic officio nomen Gabrielis super omnia congruebat. Nam hoc nomen Gabriel tripliciter interpretatur secundum Gregorium et Hieronymum. Primo sic Gabriel id est virtus nostra Deus, et hoc summe congruebat, quia virtute divina debebat concipere virgo, non humana.
Secundo interpretatur Gabriel, id est fortitudo Dei, et hoc etiam summe congruebat ad ostendendum, quod opus incarnationis erat per Dei fortitudinem nunciandum. Primo quidem, quia fortis, scilicet angelus missus est propter fortem, scilicet Christum, qui, ut dicit Ps.: Est Deus fortis et potens.4 Secundo, quia fortissimum super omnia opera erat opus incarnationis. Frotius quippe et maioris virtutis erat Deum fieri hominem, quam ex nihilo creasse mundum, cum Deus plus distet a qualibet creatura, quam creatura a nihilo. Tertio, quia fortis missus est contra fortem, scilicet diabolum ad debellandum, et ideo fortitudo Dei Gabriel annunciare debuit virgini Christum adventum.
Tertio interpretatur hoc nomen Gabriel, id est confortavit me Deus vel confirmatio Dei, et hoc congruebat, quia per eius annunciationem confortari debebat cor virginis Mariae et conformari ad credendum, etc. Unde cum turbata esset, angelus dixit ei: Ne timeas, Maria, ??? etc.
O igitur fidelis anima, videquam rationabilis sit fides catholica, vide, quam miro ordine divinae sapientiae firmata sit ista salutifera, cui feservit omnis ratio, omnis scientia et ars adeo, ut nil incongruum, nil falsum possit huic verissimae fidei vel irrationabile admisceri. Agnosce igitur verum Dei filium esse, et securus esto credens in ipsum etc.