Szerkesztés alatt
Articulus secundus per modum historiae, qualiter determinatum est per divinam sapientiam ut homo redinatur.Ubi primo ponitur allegatio Misericordiae, secundo Iustitiae, tertio determinatio Sapientiae.
Capitulum I. 01 02 02 01
Secundum mysterium dicitur determinationis. Grandis nempe quaestio orta est inter Dei Misericordiam et Iustitiam, ac Veritatem de hominis liberatione. Quae quidem per filium Dei secundum Sapientiam hoc modo determinata est. Et hanc imaginatione ponit beatus Bernardus super „missus est”.
Circa
haec autem tria contemplemur. Primo Misericordiae allegationem
et probationem. Nam Misericordia dicebat: Pium est homini misero per
se surgere, non valenti misereri. Et hoc probatur pluribus modis et
rationibus.
- Primo ex lege divina
- Secundo ex lege canonica
- Tertio ex lege physica
- Quarto ex lege civilica
Prima ratio accipitur ex lege divina, quoniam scriptum est per prophetam: Misericordia Domini ab aeterno usque in aeternum super timentes eum.1 Et iterum: numquid obliviscetur misereri Deus, aut continebitur in ira sua misericordiam suam etc.2 Igitur etc. Et conformabat sic: Indecens est, et omnino illicitum Dum summae misericordem, sicut omnis lex divina, et prophetae clamant summam misericordiam non ostendere. Suavis enim Dominus universis et miserationes eius super omnia opera eius, ergo – inquit – tu, Deus hoc super omnia misericordissimum opus facere debes teipsum pro redemptione hominis exhibendo.
Secundo probabat ratione sumpta ex lege canonica. Quia quod semel placuit, amplius displicere non potest, extra de regulis iuris libro VI.: Deo autem placuit hominem creasse ad hunc finem, scilicet ad beatitudinem, ergo reduci Deum et reparari ad eandem misericorditer post lapsum. Item: Odia sunt restringenda, favores ampliandi, ut dicit ibidem, scilicet de regulis iuris libro VI. Et De poenitentia dist. I. „Paene”: Odiosum autem fuit peccatum Adae, et meruit poenam. Ideo congruum est, o Domine Deus, ut secundum tuam misericordiam amplies ei favorem clementiae et miserationis tuae indulgendo eius peccato.
Tertio probat ratione sumpta ex lege physica, quia unicuique rei conveniens est illud, quod competit sibi secundum suam proprietatem naturalem. Ut dicit Aristoteles et Porphyrius libro De uli.: Proprium – inquit – est, quod uni soli et semper convenit, ut homini ridere vel ratiocinari etc. Sed Deo proprium est misereri, ut canit ecclesia: Deus, cui proprium est misereri, ergo etc. Et hoc confirmatur per exempla naturalia, quia pietas et misericordia propria est nobilibus, et magnanimis animalibus. nobilis enim ira leonis parcere prostratis, sed et ursus animal iracundissimum et aper ferocissimus parcere norunt prostratis. Idcirco conveniens est, ut Deus misereatur huiusmodi prostrato per poenitentiae humilitatem.
Quarto
ex lege civilica, quia dolus alicuius non dicitur sibi patrociniari,
ut exinde praemium vel lucrum assequatur. ff. de dolo malo I.
: Ne ex dolo suo luceretur, nec debet quis consequi emolimentum de
mendacio suo, ut ff. de natalibus restituendis liber I.
Sed quia serpens fraude Adam et Evam decepit, ut in servitutem et captivitatem
eos redigeret, ideo maleficia serpentis lucrum et emolimentum habere
non debent vinculis suis semper homines detinendo. Item deceptis et
non decipientibus iura subveniunt. ff. ad velleianum libro II.
„Verba”, et ff. de in integrum restitutionibus
§ finali. Debet ergo ius divinum subvenire decepto huiusmodi
etc.
Capitulum II. 01 02 02 02
Secundo circa hanc quaestionis decisionem contemplemur Veritatis et Iustitiae opinionem. Cum enim talibus rationibus Misericordia inclinaret Deum Patrem ad miserandum et redimendum hominem, Veritas obstat dicens:
„O, Misericordia, quid tu loqueris? Numquid vis me perire? Tu enim, Domine Deus, Deus cum sis et non mentiaris. Nam scriptum est: Veritas Domini manet in aeternum 3 per Ps. Sed tu dixisti homini: Quacumque hora comederitis, morte moriemini.4 Gen. II. ca. Ergo oportet, quod ista sententia tua stet fixa in veritate, et sic homo in morte maneat.”
Ad haec Misericordia respondens ait: „Nonne, ubi scriptum est: Veritas Domini manet in aeternum, immediate praemissum est: Quoniam confirmata est super nos misericordia tua.5 Facienda est ergo haec misericordia homini, ut liberetur propter me, ne forte ipse Deus videatur esse immisericors. Sed tu, Veritas, debes mihi consentire in hoc. Ne autem obstet veritas illius sententiae, quam allegasti, scilicet: Quacumque hora comederitis, morte moriemini. Fiat hoc modo, ut homo et moriatur, et quodammodo non moriatur propter me.
Moriatur, quidem corporaliter, cuius quidem mortis necessitatem incurrit per illam sententiam, sed non moriatur morte aeterna. In hoc enim mihi consentire debes, quoniam scriptum est: Numquid in aeternum proiiciet Deus, aut in finem misericordiam suam abscidet a generatione in generationem etc.6”
Ait Veritas: „Vere tibi non consentire asperum est et crudele iudicio, quoniam scriptum est I. Chorin. XIV.: Non est dissensionis Deus, sed pacis.7 Libeat ergo misereri homini hoc modo, quo non derogatur veritati.
Iustitia vero videns veritatem consensisse, ait ad eas: „ Quid facitis, o, Misericordia et Veritas? Numquid Deus subvertit iudicium 8 Iob XXXIV.. Scriptum est enim: Iustus Dominus et iustitiam dilexit. Aequitatem vidit vultus eius.9 Ps. Non ergo permittam homini sic misereri, ut excludar.” Iustitia quippe requirit, ut sicut scriptum est Esa. XXVI.: Tollatur impius et peccator, ne videat gloriam Dei etc.10
Misericordia ait: „O, Iustitia, non sis mihi contraria, sed fiat homini misericordia saltem propter me, si non propter Adam, quia et scriptum est per Ps.: Miserationes Domini super omnia opera eius 11, ergo et super isutitiam. Unde et tu mihi debes consentire, ut homo misericordiam consequatur.
Iustitia
ait: „ Non possum aliter consentire, nisi et mihi satisfiat, nec decet,
ut Deus tamen agat secundum misericordiam, sed et secundum iustitiam.
Fiat ergo mihi satisfactio de peccato hominis usque ad novissimum quadrantem
decente scriptura: Amen quippe dico vobis, non exibit inde homo,
nisi reddat novissimum quadrantem.12
Mat. V. Hoc facto tibi bene consentire possum, ut homo liberetur,
alius ego peribo. Et unde Anselmus libro I. Cur
Deus homo c. XII. dicit: liberior
– inquit – esset iustita, si sola misericordia dimitteretur.
dimittere quippe peccatum sine satisfactione non est aliud, quam non
punire. Si autem peccatum non punitur inordinatum aliquid dimittitur,
quod non decet regnum Dei. Ergo etc.
Capitulum III. 01 02 02
03
Tertio contemplemur circa hoc divinae Sapientiae contradictionibus motis Deus Pater dedit omne iudicium facere filio,13 sicut scriptum est Ioh. V. Et mandavit istud decernere. Filius autem, qui et sapientia Dei Patris est,14 secundum apostolum I. Chor. I.
Auditis allegationibus utriusque partis dixit: „Iustitia dicit: perii, si Adam non maneat in morte. Alta autem dicit: perii, si Adam misericordiam non consequit. Haec est ergo diffinitiva sententia super hoc. Fiat poena et mors bona Adae, et habebit utraque, quod perit.” Obstupuerunt omnes et dixerunt: „Quomodo fiet istud, cum poena sit amata et mors peccatorum pessima teste Scriptura, quomodo ergo erit bona?” Iudex ait: „Quaeratur ex filius Adae aliquis, aui omnino sit iustus et absque omni peccato etiam originali, qui non sit dignus mori, et iste moriatur ex charitate, et puniatur pro humano genere, cum non sit debitor mortis et poenae satisfit iustitiae, et huiusmodi misericordia impendetur.”
Currit ergo Veritas et circumivit orbem terrae, et quaerit, si inveniat talem innocentem, et nemo est inventus mundus a sorde, nec infans, cuius est unius diei vita super terram teste Scriptura. Tunc, cum rediret, Misericordia et Veritas obviarunt sibi, scilicet mutus??. Et quaesivit Misericordia si invenisset iustum. Illa respondit: Omnes declinaverunt simul inutiles facti sunt. Non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum15 teste Ps. Tunc Iustitia ait: Et si invenietur talis iustus, scilicet purus homo, quomodo eius morte vel poena satisfieret secundum Dei iustitiam de peccato hominis? Cum peccatum hominis sit infinitae gravitatis, tum quia contra bonitatem infinitam, tum quia hominem infinito bono privavit, tum quoque quia infinita individua humani generis in potentia corrupit, sicut patebit parte prima *huius libri, ar. II., ca II in medio*. Omnis autem homo purus finiti est meriti??. Igitur etc.
Tunc ait divina Charitas: „Quicquid in hac re contendatis, hoc est iudicium, ut Deus fiat homo iustissimus et absque peccato, et ex charitate satisfaciat secundum meram iustitiam sua poena et morte pro homine. Sicque Misericordiae et Iustitiae satisfit, et cum hoc charitas Dei infinita manifestabit. Cum sic Deus hominem dilexerit, et laverit eum a peccatis suis in sanguine suo.” Super hanc sententia pacata est Iustitia et osculum pacis dedit Misericordiae et Charitati, et tunc Iustita et Pax osculatae sunt.
Tunc Deus Pater ait: „ Quia in sapientia fecimus mundum creando, sic omnia in sapientia, id est in Filio faciemus mundum reparando.” Ait Filius: „Ecce ego, ut fiat ista misericordia, charitas, iustitia et veritas in promissione. In capite quippe libri scriptum est de me: ut facerem voluntatem tuam.” Et sic determinatum est, ut Filius Dei sit homo per incarnationem, quoque eius et passionem liberetur homo.
O igitur anima fidelis! O Christi sanguine redempta, vide, quanta charitate Deus amavit, vide, quanta eius misericordia erga te exstitit, quanta bonitas, ut ipse pro te peccatore volverit in seipso, satisfacere, et cum resurgere non posses, ipse pro te sublevando seipsum subiecerit. Exinanivit pro te semetipsum, et formam servi accepit, qui peccata tua ipse pertulit in corpore suo, ut peccatis mortua iustitiae vivas. O gratiosissima divinae sapientiae diffinitio, ut Deus sit homo, cuius passione redimatur homo. O felix culpa – inquit Gregorius –, quae talem meruit habere redemptionem. O benignissime Deus, tibi quid pro his referamus laudis et gratiarum actionis, si millesies nos, pro te impenderemus, minimum esset ad id, quod tibi ex equo debemus pro tam pio dono et beneficio immenso.