Szerkesztés alatt
Articulus tertius,
quamdiu a principio mundi debuit differri ipsa incarnatio Christi.
01 01 03
Capitulum I.
01 01 03 01
Tertium consilium dicitur retardationis, sive dilationis. Postquam enim decisum est filium Dei debere incarnari, ortum est secundum consiliumin consistorio Trinitatis, quando deberet hoc fieri, aut quamdiu a principio mundi differri post hominis peccatum, ubi tres, quaestiones vertere licebat, et decisae sunt.
Prima quaestio, utrum ante peccatum, tempore innocentiae filius deberet incarnari. Et ecce charitas Dei arguebat sic, quia opus incarnationis fit et procedit ex maxima charitatis. Iuxta illud I. Ioh III.: Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum daret, ut omnis, qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam aeternam.1 Sed amor requirit celeritatem doni, et non tantummodo donum, ergo cito, id est in principio mundi, et eius creationis deberet dari hoc summum donum. Sed ad istud respondit divina sapientia dicens, quod amor debet esse discretioni adiunctus, ut non faciat donum accelerari, antequam expediat ei, cui datur. Non autem expediebat homo donum generi humano, antequam experimento desceret, quantum eo indigebat, ut sic acceptum carius haberetur.
Unde
determinatum est per divinam sapientiam, quod ante peccatum tempore
usque innocentiae non deberet Filius Dei incarnari eo, quod medicina
non debet dari, nisi infirmis. Iuxta illud Math IX.:
non est opus valentibus medicus, sed male habentibus,2
non enim venit vocare iustos, sed peccatores ad poenitentiam.
Et quia incarnatio Dei medicina debet esse, et est contra peccatum,
ergo post peccatum debuit filius Dei incarnari. Haec Bonaventura
et Richardus De mediavilla, et communiter alii doctores super
III. Sententiarum dist. II. concordat Thomas III. parte
q. I. ar. V.
Capitulum II.
01 01 03 02
Secunda quaestio mota est, utrum statim post culpam commissam Dei filius incarnari deberet, et mox divina sapientia determinavit. Quod non, pluribus rationibus positis a doctoribus, praecipue Sancto Thoma ubi supra.
Prima ratio, ut peccatum innotesceret, nam peccatum hominis ex superbia ortum habuit, et ideo conveniens ert, ut de lege naturali et scripta convinceretur prius, et sic humiliatus cognosceret se indigere liberatore, comperto, quod nec per legem naturalem, nec per legem scriptam posset liberari. Nimirum si prius casum statim Christus venisset, homo putasset per legem naturalem se liberari potuisse. Similiter et si in lege Mosayca venisset, per illam legem se salutatum putasset, sic superfluum putasset Christi adventum.
Secunda ratio, ut dignitas Christi claresceret, quia enim Christus est rex regum et dominus dominantium.3 Apoc. XIX. Et ideo docuit eum venire ut summum regem, cuius adventum regis solitum est, ut multi praeconisent ?, multi eum ingredientem in aliquam civitatem vel regnum praecedant, et multi comitentur et frequentur. Sic et de Christo spiritualiter accipiendum Deus decrevit, ut multi prophetae eius adventum praeconisantes praecedere debeant. Iuxta illud Glossa ad Gal. IV.: Quanto inquit maior iudex veniebat, tanto praeconum multorum series longior praecedere debebat. Et etiam quod multi sancti comitari debeant et sequuntur. Iuxta illud Apoc. VII.: Post haec vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat ex omnibus gentibus.4 Notanter dicit post haec, id est post sanctos Veteris Testamenti signatos, ut ibi idem patet: ex omni tribu filiorum Israel.5
Tertia
ratio, ut Dominus non tepesceret, scilicet in cordibus hominem fervesceret.
Nam si mox Christus post hominis? casum venisset, ipsum beneficium incarnationis
non tam gratum fuisset. Et denique postea tam longissimo ductu temporis
subsequentis usque ad finem mundi homines immemores effecti, tantum
beneficium non recognovissent. sic quam lumen fidei et fervor dilectionis
tepuisset. Iuxta illud Lu. XVIII.: Cum venerit filius
hominis, putas ne inveniet fidem super terram,
6 quod certe circa finem mundi erit hominibus tepescentibus
ex temporis longitudinem et iniquitatem crescente, quod tanto magis
accidisset, si a principio mundi, vel citra Christus venisset, sed ex
subsequentis temporis longitudine.
Capitulum III.
01 01 03 03
Tertia quaestio mota est, utrum bonum esset, ut deberet differri incarnatio Christi usque ad finem mundi? Et divina sapientia declaravit, quod non triplici ratione.
Primo ratione iustitiae, quia finis mundi est tempus iudicii et iusticiae. Ps.: Cum accepero tempus, ego iudicias iudicabo.7 Incarnatio autem Dei pertinet ad misericordiam. Unde ad Thit III.: Non enim ex operibus iustitiae, quae fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit.8
Secundo ratione humanae maliciae, quia in fine mundi tam Dei reverentia, quam morum honestas et omnis bonitas extinguetur. Math. XXIV.: Quia abundabit iniquitas, refrigescet charitas.9
Tertia ratio congruentiae, quia congruebat, quod sicut Christus Dominus veniebat in mundum ut mediator, ita decentia regia Christirequirebat quaedam membrorum suorum praecedere, quaedam sequi, sicut in praedecentibus tactum est. Propterea prophetavit Habacuc III. c. dicens: In medio annorum notum facies illud, sed opus nostrae redemptionis humanae. Haec secundum Petrum Aureoli, necnon et Raynerium in Summa sua, et communiter doctores alios.
Conclusio huius consilii
Itaque conclusum est per sapientiam divinam, quod summa congruentia deberet fieri haec incarnatio divina, hoc est temporis plenitudinae, quo facta est, sed vergente mundi vespere uti sponsus de thalamo egredetur Christus honestissima Virginis Matris clausula, prout canit Ecclesia. Et ut haec congruentia magis clarescat nota, quod secundum numerum duodecim stellarum, quas describit Iohannes in Apocal. c. XII. in corona capitis beatae Mariae virginis dicens: Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona duodecim stellarum. Divina sapientia circa hoc determinavit duodecim congruentias, quibus veluti duodecim stellis radiat mysterium divinae incarnationis ex Maria virgine, atque nostrae reparationis per Christum factae.
Nimirum divina incarnatione ex Maria virgine praecipue duodecim mysteriis circumdata decoratur pro nostra reparatione, et cuilibet mysterio certa congruentia coaptaturque seriatim hic subscribuntur secundum condecentiam temporis anni mensis diei et horae, ut patet intuenti.
Prima congruentia divinalis incarnationis pro mysterio ipso, quia sicut primus homo fuit conditus sexta revolutione diurnalia a principio creationis mundi, id est sexto die ad complementum totius mundi Gen. I., ita secundus Adam, Christus, sexta aetate et sexto nullevariomundi secundum Orosium et communiter doctores: currente debuit homo fieri deus verus ad totius creaturae perfectionem. Haec Bonaventura super III.
Secunda congruentia filialis imaginationis, quia sicut Deus patersexta revolutione, id est sexta feria dixit et voluit: Faciamus – ait – hominem ad imaginem et similitudinem nostram.10 Ita ipsa etiam feria sexta sexiae aetatis et revolutionis mundi, ipsa persona filii Dei patris, id est Christus, qui est imago patris et figura substantiae eius 11 dicente Apostolo Hebraeo I. Debuit hominis formam incarnatione ex virgine iubente Deo patre suscipere, quae quidem ad imaginem Dei facta est. Gen. I.12
Tertia congruentia mundialis reparationis, scilicet per Christi adventum, quod declaratur sic. Nam de tempore, quo creatus est mundus, tres sunt positiones sive opiniones.
Prima est rabbi Elieser et suorum sequacium dicentium, quod mundus factus est in mense Septembris, quando fructus sunt in arboribus maturi et habentes semina in seipsis, propter quod scribitur Gen. I.: Et protulit terra herbam virentem et facientem semen.13 Et haec opinio communius tenetur ab Hebraeis, ut dicit Nicolaus de Lyra super Genesin.
Secunda est opinio rabbi Iosuae et suorum sequacium dicentium, quod mundus factus est in mense Martii, quando terra incipit geminare herbas, unde et Exod. XII. dixit dicens: Mensis iste, id est Martius, vobis principium, mensiumprimus erit in mensibus annis.14 Licet autem Nicolaus de Lyra videatur declinare ad primam opinionem, tamen libro De quaestionibus novi et Veteris Testamenti dicitur cum secunda. Et Franciscus Maronis hanc opinionem approbat ex eo, quod sol in Martio intrat primum signum caeli, id est Arietem, et ibi incipit cursum suum. Unde videtur, quod in principio creationis mundi Sol creatus sit in signo Arietis, et per consequens mundus in Martio est creatus etc.
Tertia positio de die, quam omnes communiter doctores approbatur ex Sacra Scriptura, quod videlicet mundus coepit creari die dominico. Tunc ad propositum redeuntes, patet, quia haec omnia congruunt reparationis mysterio, ut sicut mundus creatus est secundum primam opinionem in Septembri, ita exordium reparationis nostrae in mense Septembri coepit, quo scilicet mense beata Maria filium Dei conceptura est nata in mundum. Et sicut secundum opinionem secundam mundus creatus est in marito, ita eo mense Christus Deus est conceptus et passus, atque sic mundus reparatus. Denique sicut Dominica diemundus coepit creari, sic Dominica die Christus nascens et ipsa die a mortuis resurgens, atque de caelo ipsa die, scilicet Dominica ad iudicium venturus, mundum reparavit etc.
Quarta congruentia angelicalis nunciationis, quia sicut in casu hominis angelus malus Evam virginem alloquendo ad consensum culpae induxit, et sic hominem occidit feria sexta, ita feria sexta bonus angelus Gabriel virginem Mariam salutavit, et ad consentiendum Deo induxit, quae virgo caput serpentis contrivit.
Quinta congruentia virginalis fecundationis, quia sicut sexta feria primus Adam de terra virginea (quae erat terra benedicta a Deo, nedum maledictionem ex peccato incurrerat) est creatus et formatus, atque in Paradiso amoenitatis locatus, ita feria sexta secundus Adam, Christus de benedicta carne virginis Mariae formatus in paradiso uteri virginalis collocatus est.
Sexta congruentia exordialis salvationis, quia sicut damnatio hominis feria sexta exordium sumpsit a femina formata eo die de latere viri dormientis, ita salvatio hominis feria sexta a femina Maria consentiente et concipiente Christum habuit exordium, et viro Christo dormiente in cruce feria sexta ipsa femina Maria compatiendo ad latus sub cruce stetit, et sic salus mundi est perfecta.
Septima congruentia ligni crucis suspensionis, quia feria sexta, hora sexta Adam fructum ligni decerpsit, ideo feria sexta, hora sexta fructus uteri virginalis in ligno suspendi debuit, ut qui in ligno vicerat, in ligno vinceretur etc.
Octava manualis extensionis, quia sicut homo feria sexta, horaque illius diei sexta manus suas ad rapinam latrocinii inique extendit ad lignum vetitum, ita Christus eadem hora inter latrones in crucis ligno manus extendit.
Nona poenalis mortis, quia Adam mortem incurrens ex peccato inclamatur hora nona feriae sextae a Deo dicens: Adam, ubi es, dum deambularet Dominus in Paradiso ad auram post meridiem.15 Gen III. Ex quo accipitur secundum Franciscum Maronis, quod hoc fecit circa horam diei nonam, ita Christus in cruce prae dolore clamando hora nona mortuus est.
Decima congruentia totalis expensionis sive expositionis, quia sicut feria sexta circa horam sextam et nonam, quando nec poenitere voluit Adam se tradidit cum tota sua posteritate in mortem et captivitatem diabolo, ita eadem feria sexta et hortis dictis Christus se totum expendit et exposuit pro nostra redemptione, quia pro nobis effudit totum sanguinem etiam cordis, et corpus totaliter exposuit poenis, atque animam tradidit.
Undecima congruentia carceralis vel infernalis visitationis, quia sicut hora nona feriae sextae homo eiectus est de Paradiso et infernali carceri omnino deputatus caelestae, ita Christus hora nona exspirando mox ad carcerem infernalem descendit sanctos patres visitando, et divinae visitationis suae Paradisum eis patefecit etc.
Duodecima congruentia caelestis reductionis, quia sicut homo Paradisum terrestrem et caelestem amisit et hora nona in exulatum huius miseriae est emissus de Paradiso, ita Christus hora nona ascendit, et hominem in caelestem patriam reduxit.
O igitur magne et admirabilis Deus, o pater misericordiarum, quam miro ordine sapientiae et miserationis nos redemisti, o amorose Iesu, quantum nos dilexisti, cum te pro nobis tam misericorditer exposuisti! Tibi, Domine, laus et gratiarum actio in saecula saeculorum. Amen.