Szerkesztés alatt
Articulus secundus,
qualiter Deus praeordinavit ruinam angelicam reparandum. 01 01 02
Secundum consilium declarandum
dicitur reparationis. Pie nempe possumus contemplari, quomodo Sancta
Trinitas praevidens rationalem naturam, tam in angelo, quam in homine
ruituram tractavit consilium de reparatione, ne civitas superna vacua
suis civibus maneret. Et hoc tali ratione accipitur ex dictis
Anselmi libro Cur Deus homo
dicentis: Nullatenus decet summam stabilitatem suum propositum
permittere infirmari, nec decet summam sapientiam permittere nobilissimas
creaturas ultimo suo fine fraudari.
Sed quia Deus proposuit hominem et angelum ad beatudinem creari. Si
ergo non fiet reparatio cum utraque natura labatur, angelica quidem
pro parte humana vero pro toto Dei propositum infirmabitur, et creaturae
suo fine fraudabuntur. Si ergo consilium determinatum est, quod fieri
debeatreparatio.
Sed in hoc consilio tres aliae quaestiones motae sunt et determinatae:
- Prima, utrum pro hac reparatione uterque, scilicet angelus et homo redimi debeat.
- Secunda quaestio, utrum aliquae creatura pro hac redemptione facienda sufficiat.
- Tertia quaestio, cui divinarum personarum hanc redemptionis satisfactionem facere conveniat.
Capitulum I. 01 01 02 01
Prima quaestio in hoc secundo consilio mota est in consistorio Sanctae Trinitatis. Utrum videlicet uterque, scilicet angelus et homo post lapsum redimi debeant pro reparatione ruinae. Et argutum est, quod sic, quia peccatum hominis et peccatum angeli unius generis esse debeat, et est, quia uterque per superbiam peccavit. Ergo Deus utrique subvenire misericorditer debuerat. Sed ad istud determinando respondit divina sapientia, quod solus homo redimi debeat, et ex eo ruina angelica reparari. Nec deberet Christi incarnatio subvenire angelo lapso, quia peccatum angeli est irremediabile, peccatum autem hominis remediabile. Et hoc pluribus rationibus secundum Thomam in III. scripto sapientiarum dist. I. ar. II., et secundum Bonaventuram super eodem III. libro, aliosque doctores communiter.
Prima ratio ex parte potentiae cognitivae, quia angelus cognoscit in luce plena per intellectum deiformem, ut sic per ignorantiam non excusetur. Totum enim potest considerare sine inquisitione, quod ad electionem alicuius rei pertinet. Homo autem cognoscit, quae agenda sunt deliberando per rationem, quae est quaedam obumbratio intellectus, unde homo peccans de venia cogitavit, et in aliquo deceptus est, ut dicit Magister libro II. dist. XXII. Non autem angelus, unde Damascenus dicit: Quanto nobilior fuit in angelis Dei cognitio, tanto peior in eis fuit erroris occasio, quia serus sciens voluntatem Domini sui et non faciens plagis vapulabit multis.
Secunda ratio ex parte potentiae volitivae, quia voluntasangeli invertibilis est ad bonum post electionem mali, unde peccando immobiliter inhaeret malo, nec susceptibilis poenitentiae. Ideo Damascenus libro III.: Angeli sicut nn fuerunt, nec sunt, nec erunt susceptibiles poenitentiae, ita nec veniae. Quod enim facit hominibus haec angelis casus etc. Homo autem est susceptibilis poenitentiae, igitur etc. Hic cadit exemplum, quod legitur de sancto Martino et etiam Augustino. Qui promittebat daemoni se oraturum pro eo, dummodo poeniteret, et ipsi diabolus respondit: nullomodo velle poenitere etc.
Tertia ratio ex parte culpae, quia secundum Augustinum: Angeli nullo suggerente peccaverunt, ideo nemine reparante redimi debuerunt. Homo autem diabolo suggerente cecidit, ideo Dei virtute sublevari debuit. Item: Quia culpa hominis primi totam posteritatem infecit et corrupit, et tota cecidit humana natura in uno peccante. Et ideo indecens erat, ut tota relinqueretur sub damnatione. Angelica autem natura non propagatur ex uno, ex quo vitium contraheret Sed omnes angeli actu extentes proprio arbitrio peccaverunt. Igitur etc.Unde iustitiam divinam non decebat, ut omnes illi, ad quos corruptio peccati primi hominis devenire debebat, qui quidem nondum erant actu, sed in virtute, tamen priusquam essent ultimam damnationem reciperent. Omnes autem angeli actu exsistentes proprio arbitrio peccaverunt. Ideo decens erat, ut omnino illi peccantes perirent, maxime, quia immobiliter malo adhaesissent.
Quid
igitur dicam vobis, o, peccatores indurati, excaecati et desperati,
qui diaboli similes estis, quia ex certa malitia peccatis, et nullo
etiam suggerente ad malum curritis, multos quoque alios verbo et exemplo
inficitis. Et heu, heu, quod maximum est, immobiliter in peccato perseveratis,
hoc quippe diabolicum est, ut dicit Augustinus: Humanus
est inquit peccare, sed diabolicum est perseverare.
Quam vobis sententiam proferre valeo, nisi illam Petri apostoli
in sua canonica: Si angelis peccantibus non pepercit etc.1
Expergiscimini igitur, o peccatores, et nolite cum diabolo damnari.
Capitulum II.
01 01 02 02
Secunda quaestio mota est, utrum aliqua creatura pro hac reparatione facienda sufficiat, ut Deum incarnari non oporteat? Et conclusum est a divina sapientia per hanc conclusione, quod nullus purus angelus, nec aliquis purus homo, aut quaecumque creatura pura ad hanc reparationem sufficeret, sed Deum incarnari ipsum oporteret pluribus hoc rationibus.
Prima ratio condignae satisfactionis, nam licet, ut ait Aurelius Augustinus XIII. De civitate Dei c. X.: Alius modus fuit Deo possibilis, quam ille, quem tenuit in redemptione, quia eius potestati cuncta subiacent, tamen debuit omnino fieri per satisfactione. Quoniam hic modus congruentior fuit et decentior, tam ex parte Dei, quam ex parte nostra, ut probat Bonaventura III. dist. X. ar. I. et Richardus ibidem q. III.
Primo inquam ex parte Dei pro tanto, quia in omni opere debet manifestari misericordia et iustitia. Ps: Universae viae Domini, misericordia et veritas.2 Sed si Deus naturam humanam reparasset, absque satisfactione fuisset manifesta sine iustitia. Nunc autem utraque manifesta est, quia iustitia in satisfactione, misericordia in modo reparandi, eo, quod cum purus homo non posset satisfacere, Deus Pater suum filium dedit pro satisfactione, in quo tanta minsericordia Dei claruit, qua maior excogitari non potuit, ut patet per Anselmum II libro Cur Deus homo c. II.
Secundo ex parte nostra, quia sicut genus humanum Deum inhonoravit per culpam, sic oportebat, ut honoraret per poenam. Sicut enim honorabilius est habere meritis vitam aeternam (ceteris paribus), quam sine meritis. Sic honorabilius fuit nos Deo per satisfactionem reconciliari, quam sine satisfactione. Haec Richardus et Bonaventura. Fundamentum harum rationum ponit Anselmus I. cur Deus homo c. XII. sic dicens: Liberior inquit esset iniustitia, si sola misericordia dimitteretur. Et iterum ibidem subdit: Dimittere peccatum sine satisfactione non est aliud, quam non punire. Si autem peccatum non punitur, inordinatum aliquid dimittitur. Non autem decet Deum aliquid inordinatum in suo regno dimittere, ergo debuit peccatum hominis dimitti, non nisi per iustam satisfactionem, quam non potest facere creatura pura, ut patebit statim secunda ratione. Igitur etc.
Secunda ratio culpae et eius offensionis, quia omnis homo, angelus et quaelibet alia creatura finita, et finitae bonitatis ac meriti est. Offensa autem Dei infinita ex parte Dei, et ideo cum finiti ad infinitum nulla proportio, nulla creatura satisfacere potest. Item Deus purus in sua natura impassibilis, et ideo satisfactioni subiicere nequit. concluditur ergo, quod sit satisfactor Deus et homo, Deus quidem ut infinite satisfaceret secundum mensuram offense. Homo autem, ut quid peccaverat, pateretur, et in ea natura, scilicet humana Deus satisfaceret. Quod autem peccatum sit infinitae offensionis, probatur per eosdem. Richardus et Bonaventura ubi supra: Quia peccatum hominis est contra bonitatem infinitam, scilicet Deum. Et quia naturam humanam privavit bobo infinito, rem etiam infinitam in potentia corrupit, quia si Deo placeret individua humana multiplicari sine fine, omnia illa corrumperet, et ideo in peccato hominis infinita iniuria. Ad hoc autem quod sit satisfactio, condigna: oportet, quod secundum quantitatem culpae sit quantitas emendae. Deut. XXV.: Pro mensura peccati erit et plagarum modus.3 Unde claret, quod istam satisfactionem facere non potuit, nisi ille, qui esset Deus et homo. Prout probat Anselmus II libro Cur Deus homo c. VI.
Tertia ratio inconvenientiae talis reparationis. Nam, ut dicit Anselmus libro cur Deus homo c. XIII: Inconveniens erat, ut homo purus reparasset, quia peccatior peccatorem nequit iustificare. Sed si homo seipsum reparasset, peccator peccatores iustificasset. Item secundum Thomam III. scriptum Sententiarum dist. I. ar. II.: Si Deus non per seipsum, sed per angelum reparasset naturam humanam corruptam, duo inconvenientia subsecuta fuissent. Primum, quod semper homo angelo salutis suae debitor esset. Secundum, quod in beatudine angelo aequari non posset. Quod est contra illud Mat. XXII.: Erunt sicut angeli Dei in caelo.4
Denique
quaecumque alia pura creatura reparari potuisset
ipsi, homo debitor salutis fuisset, et divinum honorem creaturae exhibuisset.
Conclusum est ergo miro divinae sapientiae ordine, ut Deus fieret homo,
et per illum misericorditer liberaret homo. O, quanta Dei pietas, quis
excogitare posset misericordiae eius magnitudinem, ut cum nullo modo
liberari posset per aliquam creaturam homo, ipse Deus pro homine seipsum
daret, et satisfactionem poenale pro culpa hominis subiret tantus rex
regum et Dominus dominantium pro tam vili et misero pulvisculo, scilicet
homine seipsum morti subiiceret, ut istum in gloriam exaltaret a suspendio
inferni liberatum. Gratias ergo, charissimi, agamus tantae pietati etc.
Capitulum III.
01 01 02 03
Tertio, quia conclusum est, quod Deus homo debet facere hanc satisfactionem, quaestio mota est, quae personarum divinarum deberet incarnari, ut Deus homo fieret, et satisfaceret. Possibile namque fuit patrem et Filium et Spiritum Sanctum incarnari. Ut dicit Magister in III. dist. II.: Quia quicquid potest Filius, potest et Pater et Spiritus Sanctus, cum sit una potentia in tribus. Sicut ergo Filius potuit incarnari, ita et Pater et spiritus Sanctus. Sed per sapientiam divinam determinatum est, quod non conveniret Patri propter proprietatem innascibilitatis. Non enim decet, ut qui in deitate est pater, in humanitate sit filius, similiter, quod nec conveniret Spiritu sancto incarnari, ne nomen filii in plures personas transferretur. Haec beatus Thomas in III. dist I., concordat Richardus et Bonaventura.
Conclusum est igitur, quod soli personae filii conveniret incarnari, et hoc pluribus rationibus, quas ponunt doctores praedicti ibidem.
Prima ratio, quia Filio convenit iste determinatus modus originis, scilicet nasci, ut qui in divinitate est Filius Dei Patris, in humanitate sit Filius Virginis Matris, et sic non essent plures filii in trinitate.
Secunda ratio, quia cum Filius sit verbum Dei, quo omnia creata dixit vel dicit, congruum est, quod eundem omnia repararet per incarnationem.
Tertia ratio, quia ille, qui faceret hanc satisfactionem, debebat fieri mediator, qui reconciliaret hominem Deo. In Trinitate autem persona media est Filius, ergo etc.
Quarta ratio, quia in incarnatione remedium adhibetur peccato primi hominis, qui peccavit contra sapientiam appetendo scientia Dei. Gen III.5 Sapientia autem Filio attribuitur in divinis, igitur etc.
Plures alias rationes causa brevitatis obmitto. Determinatio igitur, quod Filius deberet incarnari, ait ad Patrem iuxta sententiam Bonaventurae ubi supra, et dixit illud Ionae I. : Scio – inquit –, quod propter me venit haec tempestas, quia secundum meam sapientiam appetendo homo cecidit. Ideo ecce ego mitto me in mare, 6 scilicet et miseriae mundi. Sicque determinatum est secundum consilium.