Sermo XCVII.]
Sequitur in celebritate
Primitiarum, et de novo sacerdote sermo
Suscitabo mihi sacerdotem
fidelem, qui iuxta cor meum et animam meam faciet. I. Reg.
II.1 (A)
Haec verba Deus dixit per quendam prophetam loquens ad Heli, et bene possumus accipere de isto sacerdote novo Primitias celebrante. In quibus verbis ostenditur magna Dei charitas erga bonos et fideles sacerdotes. Primo, quia ipsos ex omnibus hominibus mundi specialius elegit ad talem et tantam dignitatem, scilicet sacerdotalem, quae sola habet consecrare corpus Christi et sanguinem. Ideo dicit: Suscitabo mihi, scilicet eligendo et promovendo. Secundo, quia ipsos inter ceteros homines ampliori sanctitate vult fulgere, et propterea sanctissimo nomine voluit eos nominare, scilicet sacerdotem. Nam Magister in IV. dist. XXIV. dicit, quod sicut rex a regendo, ita sacerdos a sanctificando vocatus est. Tertio quoque, quia ipsos prae aliis amat et honorat Deus propter conformitatem ad Christum, qui est sacerdos in aeternum. Nam similitudo est causa dilectionis, ut dicit Philosophus. Et Ecci. XIII.: Omne animal diligit sibi simile.2 Ideo dicit in themate: qui secundum cor meum et animam meam faciet, quasi diceret: 'Diligo bonum et fidelem sacerdotem, sicut cor meum et animam.' Unde iuxta haec tria mysteria declarabimus in hoc sermone:
- Primum de celebritate novae missae et eius utilitate
- Secundum de amabilitate eius sanctimoniae coram divina maiestate
- Tertium de honorabilitate eius excellentiae. (B)
Circa primum de novae missae celebritate quaeritur, quare fideles debeant induci, ut intersint novae missae sive Primitiarum celebritati. Numquid utilius est audire novam missam, quam aliam? Quia si non, cur ergo maior sollemnitas adhibetur circa eam, et copiosius fideles convenire moventur ad eam? Ad haec recolligendo ex sancto Bonaventura, Richardo et Scoto ac sancto Thoma in IV. dist. XIII., quod de missa possumus loqui tripliciter. Primo quoad sacramentum, quod est essentiale in missa, et sic a quicumque dicatur, sive a sacerdote bono, sive a malo, sive a novo, sive ab alio: omnis missa aequalis est, quia idem corpus Christi conficitur in omnibus. Et patet I. q. I. "Intra". Secundo quoad orationes, quae in missa dicuntur, et hoc inquantum proferuntur ex persona totius Ecclesiae, et sic similiter aequaliter valent omnes missae. Tertio loqui possumus de missa quoad orationes, inquantum scilicet habent efficaciam ex sanctitate et devotione ipsius celebrantis sacerdotis, et sic plus valet missa boni sacerdotis, quam mali, et ideo ceteris paribus melius est audire missam boni sacerdotis et sanctioris, dummodo in substantialibus non credat excedere, quia sic credere periculosus error esset secundum praedictos doctores. Et notanter additur ceteris paribus secundum Petrum et Albertum, quia oboedientia posset cogere, ut quis audiat hanc missam, quam malus sacerdos dicit, et tunc melius esset hanc audire, quia oboedientia melior est, quam victimae, I. Regum XV.3 (C)
Ad propositum ergo de missa nova notandum est, quod multum utile est fidelibus interesse celebritati Primitiarum et audire missam novam rationibus pluribus, quia plures utilitates ibi adquiruntur. Prima affectus inflammatio, quia ibi fit maioris sollemnitatis celebritas, per quam inflammatur fides ad devotionem et divinum amorem. Secunda utilitas culparum copiosa remissio, scilicet per indulgentias concessas, quas audientes eam consequuntur. Tertia maioris devotionis intercessio. Nam novus sacerdos solet se devotius praeparare ad celebrandas Primitias, et ideo eius missa ex devotione ampliori plus valet intercedere in orationibus apud Deum pro astantibus, ut dictum est supra de melioritate missae ex efficacia devotionis. Quarta eliberatio animarum ex Purgatorio, scilicet virtute illius devotae missae. Narratur de sancto Gregorio papa, quod cum celebravit suas Primitias devotissime, Deus sibi revelavit, quod suae devotionis et sanctitatis meritis tot animae fuerunt tunc liberatae, quot eius missam homines audiebant. Item narratur, quod quidam eremita raptus in spiritu vidit in Purgatorio quandam animam pati poenam minimam, quasi in solo minimo digito cruciari, et tamen amarissime flebat. Aliam animam vidit totaliter ignibus immersam, et illa gaudebat. Requisivit angelum de his, et respondit: "Ista in parvo cruciatu flet, quia obliti sunt de ea homines, et nullus ei subvenit, ideo flet, quod multum diutius habet esse in Purgatorio. Illa autem alia licet in maximis tormentis posita gaudet, quia Deus sibi revelavit, quod quidam sacerdos de eius parentela orietur, qui eum in suis Primitiis liberabit." Et sic patet utilitas. Ultima specialis gratiae infusio. Nam misericors Deus solet suis in primis eorum actibus specialem gratiam infundere. Nam in principio fundationis Ecclesiae dabatur primo ad fidem venientibus Spiritus Sanctus in specie visibili, ut patet in Actibus apostolorum.4 Item quia Primitiae in sacrificio divino videntur praegratae, propter quod Primitias omnium Deus mandavit sibi offerri, tamquam forent magis gratae. Debent ergo sacerdotes magna devotione se praeparare ad celebritatem suarum Primitiarum, ut maiorem promereantur gratiam, tam sibi, quam audientibus. Unde narratur, quod quidam sacerdos devotissime se praeparavit ad suas Primitias; cumque corpus Christi consecrasset, tanta gratia a Deo sibi est infusa, ut totus prae dulcedine divina resolveretur in lacrimas. Tunc petivit Deum, ut triplicem gratiam secum faceret. Primo, quod ipsum Deus perire non permitteret, sed ad aeternam beatitudinem perduceret. Secundo, quod hi, qui essent praesentes in illa missa, veram contritionem de peccatis obtinerent. Tertio, quod parentes et cognati sui de Purgatorio liberarentur, qui ibi detinerentur. Et Deus sibi revelavit, quod in istis omnibus esset exauditus. Et sic patet utilitas novae missae. Gaudeat igitur pater et mater, gaudeat omnis parentela huiusmodi sacerdotis, et agant Deo maximas gratias pro tali et tanto dono, quia scilicet meruerunt Deo prolem tam sanctam et dignam offerre! (D)
Circa secundum de amabilitate sacerdotum bonorum, simul quoque circa tertium de honorabilitate quaeritur, utrum Deus super omnem creaturam praediligat sacerdotes bonos et fideles. Ad quod respondetur praenotando sententiam Bonaventurae super III. dist. XXXII. dicentis, quod dilectio Dei circa creaturas est dilectio effectus potius, quam affectus, ita quod Deum illum dicitur praediligere, cui maiora bona gratiae et gloriae confert, quia vero benedictus Deus sacerdotium honorificavit et amavit maximis bonis gratiarum inter omnes creaturas, ergo praedilexit. Et hoc clare ostenditur ex octo gratiis permaximis, quae accipiuntur secundum litteras huius nominis 'sacerdos', tamquam ex ipso nomine designetur sacerdotii acceptabilitas.
Prima littera 's', significans gratiam sublimis dignitatis. Nam ordo sacerdotalis est tam sublime exaltatus a Deo, quod omnes reges, imperatores et principes cuiuscumque dignitatis praecellit, ut de eo merito possit dici illud Iere. I.: Ecce constitui te super gentes et regna.5 Nam tam in Veteri Testamento, quam etiam in Novo sacerdotibus oboedire praecepit Deus omnes reges et dignitates, et omni populo per totum mundum sacerdotes praefecit, ut eis oboediant, iuxta quod Christus Luc. X. ait sacerdotibus discipulis: Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit.6 Et hoc etiam patet, quia tam in Veteri Testamento, quam in Novo Testamento sacerdotes habuerunt ungere et consecrare ipsos reges, et non econverso, ut clarum est. Sed de ista gratia sacerdos sanctus et fidelis valde habet timere, ne tantam dignitatem maculet peccato et ruat. Unde Hieronymus super Ezechielem li. II. dicit: Grandis dignitas sacerdotum, sed grandior ruina, si peccant; laetemur ad ascensum, sed timeamus ad lapsum. Nec enim pro delictis nostris tantummodo, sed etiam pro omnibus populis, quorum utimur donis, reddemus rationem. Haec ille.
Secunda littera est 'a', significans gratiam angelicae praeclaritatis. Nam in hoc Deus fecit sacerdotibus maximam gratiam, quia cum sint mortales homines et peccato inquinabiles, tamen aliquo modo sunt angelis aequales, et quod maius est: aliquo modo sunt angelis superiores vel praeclariores. Et insuper quod maximum est, sunt aliquo modo angelorum Domini praepotentes. Primo quippe sunt angelis aequivalentes7, propter quod et saepe denominantur angeli in Scripturis, ut patet Malachiae II.8 et Apoc. II. et III.9 Unde Gregorius I. q. I. "Sacerdotibus" dicit, quod omnes, qui sacerdotii nomine censentur, angeli vocantur, quia de sacerdote scriptum est: Angelus Domini exercituum est. Sunt quippe sacerdotes angeli officio, quia habent exercere angelicum officium et ad hoc sunt electi, scilicet ad Deum contemplandum et exorandum pro populo, ad Deum collaudandum et ad Deo ministrandum deputati, scilicet speciali cultu divino. Ideo I. Cor. IV.: Sic nos aestimet homo, sicut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei; hic iam quaeritur inter dispensatores, ut fidelis quis inveniatur.10 O sacerdotes Dei, attendite! Secundo sacerdotes angelis sunt praeclariores, inquantum habent officia praeclariora, scilicet baptizandi et absolvendi a peccatis et consecrandi corpus Christi, quae non possunt angeli. Tertio sacerdotes quodammodo sunt domini angelorum, inquantum per Christum verum Deum sunt adoptati in patres, cuius angeli sunt tantummodo servi. Et propterea Augustinus de commendatione clericorum dicit sic: O sacerdos Dei, vicarie et pater Christi, respice sublimitatem angelorum, quibus sublimiores, nam illi meruerunt esse servi Christi, tu vero meruisti esse pater Christi, quem consecrando in sacramento genuisti. Unde et beatus pater noster, Franciscus dicebat, quod si occurreret sibi angelus et sacerdos, prius vellet salutare sacerdotem, quam angelum. Haec sacerdos considerans debet in se habere angelicam puritatem et castitatem, Exo. XIX.: Sacerdotes sanctificentur, ne percutiam eos, dicit Dominus.11 (E)
Tertia littera est 'c', significans gratiam clavis caelestis, quia claves regni caelorum non sunt dari nisi sacerdotibus, Matth. XVI.: Tibi dabo claves regni caelorum.12 Non regibus vel imperatoribus, non quibusvis aliis hominibus etiam sanctis, denique nec angelis, sed sacerdotibus datae sunt claves, unde Bernardus: Deus, qui mirabilis est in omnibus, mirabilior est sacerdotibus, dum per eos sua mirabilia mysteria operatur, quod nullis ordinibus angelorum, nullis potentatibus concessum est.
Quarta littera est 'e', significans gratiam eminentiae potestatis, quia sacerdotes habent potestatem super totam terram, scilicet ligandi vel solvendi, Matth. XVI.: Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis, quodcumque solveris super terram, erit solutum et in caelis.13 Item sacerdotes habent potestatem super Infernum, Matth. XVI.: Portae Inferi non praevalebunt adversus eam.14 Item super Purgatorium, quia per orationes et sacrificia missarum et per indulgentias animas multas inde eripiunt. Item super caelum, quia habent claudere vel aperire, unde canit Ecclesia:
Qui caelum verbo clauditis,
serasque eius solvitis,
nos a peccatis omnibus
solvite iussu, quaesumus.
Denique quod est maximum, potestatem habent sacerdotes super ipsum Christum Dei Filium, quia soli sacerdotes habent et possunt consecrare in Eucharistia corpus Christi verum, quod nec angeli possunt, et sic sacerdotes habent potestatem infinitam, quia ut Magister dicit in IV. dist. XI.: Tanta virtus requiritur in panis transsubstantiatione, quanta in mundi creatione, sed ibi fuit virtus infinita Dei, ergo et hic.
Quinta littera est 'r', significans gratiam reverendissimae honorabilitatis, quia sic ordinavit Deus, quod omnis creatura sacerdotes Dei honoraret et revereatur. Primo namque omnibus hominibus utriusque sexus cuiuscumque dignitatis, sive regibus, sive imperatoribus, et cuiuslibet conditionis mandavit honorare sacerdotes, Ecci. VII.: Honora Deum ex tota anima tua, et honorifica sacerdotes, et da illis partem, sicut mandatum est tibi a Domino.15 Et Exo. XXII.: Diis non detrahes;16 Glossa: diis, id est sacerdotibus, qui sunt vice-dei inter homines. Item I. Thim. V.: Qui bene praesunt presbyteri, duplici honore digni sunt.17 Secundo Deus sic ordinavit, quod etiam daemones ipsorum sanctitatem sacerdotum contremiscant et revereantur, unde ipsi per exorcismum habent daemones expellere, dum ibi dicunt: "Exi, immunde spiritus, ab homine!". (F)
Miraculum legitur in Chronicis minorum et li. Florum, quod quidam necromanticus advocato daemone loquebatur cum illo. Contigit autem tunc portari per sacerdotem Eucharistiam ad infirmum, et diabolus mox utrumque genu flexit. Tandem cum rediret sacerdos sine sacramento, daemon unum genu flexit, quod necromanticus admirans interrogavit. Et ille respondit: "Me oportuit contremiscere tum propter sacramentum, tum propter dignitatem sacerdotis, ideo tunc ambo genua flexi, nunc autem, quia redit sine sacramento, unicum genu flexi propter sacerdotis reverentiam." Ex hoc conversus necromanticus intravit ordinem minorum. O ergo homo, pudor tibi et periculum non revereri sacerdotes, nam saepe comperti sunt tales, qui in morte non merebantur habere sacerdotes confessores. Tertio sacerdotes reverentur angeli et omnes creaturae, quia omnia oboediunt Christo, sacerdoti vero. Item quia ut Gregorius de consecratione dist. II. "Quid sit" dicit: Quis fidelium dubium habere possit in illa immolationis hora ad vocem sacerdotis caelos aperiri, angelorum adesse etc. Et sic patet.
Sexta littera est 'd', significans gratiam divinae conformitatis et propinquitatis; sunt enim conformes Christo, qui est summus sacerdos, de quo Ps.: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.18 Et alii etiam dicuntur sacerdotes in aeternum, quia character sacerdotalis indelebilis est, et in aeternum permanet. Proinde sacerdotes sunt Dei et Christi vicarii et patres Christi. Hinc Augustinus de dignitate sacerdotum dicit: O sacerdos Dei, vicarie et pater Christi, intuere profunditatem terrae, qua profundior es admirabili dignitate, vide altitudinem caeli, quo altior es, respice sublimitatem angelorum, quibus sublimior es, solo creatore tuo inferior es. Beatus ergo venter, qui te portavit, et ubera, quae suxisti, si tamen ut debueras, vixisti. Item Bernardus: O sacerdotes, quam felices vos dixerim, si sacerdotaliter vixeritis! Credimus enim, quod non sit potestas post Deum, sicut est potestas vestra.
Septima littera est 'o', significans gratiam officialis oblationis, quia Deus constituit sacerdotes esse mediatores inter Deum et populum, ut ipsi offerant orationes et oblationes sanguinis et corporis Christi pro peccatis populorum, et sic mundentur. Unde Levi. XXI.: Sacerdotes Dei incensum (quod significat orationem) et panes offerunt Deo suo, et ideo sancti erunt.19 Hinc XXIII. dist. C. "His igitur": Lege patrum caveatur, ut a vulgari vita seclusi a mundi voluptatibus sese abstineant, castimoniam corporis perpetuam conservare studeant, quatenus spiritualiter viventes debeant mente et corpore divino officio et sacrificio diligentius intendere. (G)
Octava littera 's', significans gratiam sanctitatis exemplaris. Unde Hieronymus LXXXIX. dist. "Qualis" dicit, quod presbyteri et clerici magnopere debent providere, ut populum conversatione et sermone et disciplina praeeant, quia vehementer Ecclesiam destruit meliores esse laicos, quam clericos. Item Gregorius: Sciant presbyteri, quod si perverse aliquid perpetrant, tot mortibus digni sunt, quot pravitatis exempla ad alios transmittunt. Unde Deus multum odit sacerdotes immundos, qui deberent esse sancti ex ipso nomine et officio, et non sunt. Adeo ergo tales Deus odit, quod saepe mala morte percutit, ut patet in Oza, in Heli et in duobis filiis eius etc. Immo populus si peccat, Deus dissimulat, sed quando etiam sacerdotes sunt mali, omnem ultionem infert in mundo. Exemplum in diluvio, quod potissime fecit Deus propter peccata sacerdotum, Gen. VII.: Videntes filii Dei, id est sacerdotes filias hominum etc.20 Item in sacerdotibus Iudaeorum occidentium Christum, pro quo totus populus periit, et sic de aliis. Gregorius in Pastorali: Causa ruinae populi sacerdotes mali. Sed sacerdotes mundos Deus multum diligit super omnes, ut patet per praemissas gratias. Hinc Bernardus, et allegatur li. Malogranati, dicit: O veneranda sacerdotum dignitas, intra quorum manus velut in utero Virginis Dei Filius incarnatur. Super hoc tam insigni privilegio stupet caelum, terra miratur, reveretur homo, Infernus horret, contremiscit diabolus, angelica celsitudo veneratur, quod uno eodemque momento Deus ipse, qui praesidet in caelo, manibus vestris teneatur. Considerate ergo inenarrabilis vestrae excellentiae dignitatem, quod vos Deus non solum prae ceteris humani generis, sed etiam prae cunctis creaturis honoravit. O itaque sacerdotes, reamate Deum, qui vos tantum amavit! (H)
Ex
quo patet, quod multum debet pertimescere sacerdos de vita immunda,
quia ut habetur li. Originalium, Augustinus dicit sic:
Indignus sacerdos quotiens verba in canone missae recitat, totiens in
faciem Christi conspuit, cum levat, tunc eum pugno verberat, cum dividit,
eum crucifigit, cum sumit, tunc in cloacam sui immundi corporis eum
proicit. Talis ergo inexcogitabili poena dignus erit, qui iam in caelo
regnantem in terra sic vilipendit. Haec ille. Sed per contrarium
bonus sacerdos et sanctae vitae multum debet gaudere, quia Christus
eos honoravit maximis gratiis, et in morte honorabit praecipuis solatiis.
Nam legitur, quod sacerdotes saepe in hora mortis meruerunt
visitari et consolari per angelos a Deo missos propter eorum sanctitatem,
ut patet de sancto Nicolao et de sancto Martino et aliis plurimis. Et
permaxime honorabit eos Deus in caelesti beatitudine, ubi regnabunt
cum Christo sine fine. O ergo sancti Dei sacerdotes! O et populi omnes!
Studeamus revereri sacerdotes tamquam Dei vicarios et tantis gratiis
sublimatos, et oremus Deum, quatenus una cum ipsis in caelo conregnare
valeamus, praestante Domino nostro Iesu Christo, qui cum Patre et Spiritu
Sancto vivit et regnat, Deus in saecula saeculorum! Amen.
Finit pars prima Pomerii
sermonum de sanctis.
Finis est partis, laus Christo, gloria sanctis,
Amen
sit cordis Deo, sit operis, simul oris!
Item de sermone faciendo in magna sexta feria cum caerimoniis devotae repraesentationis passionis Christi. Nota memorialem signaturam procedendi.
Ante omnia potes ostendere crucis lignum quasi cruentatum, cum orationem dicis ad crucem loquendo, scilicet: O crux, ave, spes unica etc., ut per talem ostensionem commoveantur corda. Primo prosequere usque ad devotam materiam de separatione Christi et valedicendo a gloriosa sua Matre. Et ibi ostende imagines haec repraesentantes. Tandem post compunctionem primam populi dic aliquas quaestiones iuxta placitum, et disputa, ut videbitur tibi, si habes audientes viros scientificos. Secundo prosequere historiam evangelicam, et poteris alteram compunctionem populi facere in flagellatione Christi per imaginem convenientem. Tunc ut scientificis satisfacias, poteris quaestiones interserere. Tertio iuxta passum Ecce homo vel Ecce rex vester ostende imaginem Christi ligatam suo modo. Quarto deinde prosequere de eductione et crucifixione et aliis subsequentibus, prout Deus dederit.
1 I Rg 2,35
2 Sir 13,19
3 I Rg 15,22
4 Cf. Act 2,1-4
5 Ier 1,10
6 Lc 10,16
7 Editio: equiuales.
8 Cf. Mal 2,7
9 Cf. Apc 2,1; 2,8; 2,12; 2,18; 3,1; 3,7; 3,14
10 I Cor 4,1-2
11 Cf. Ex 19,22
12 Mt 16,19
13 Mt 16,19
14 Mt 16,18
15 Cf. Sir 7,33-34
16 Ex 22,28
17 Cf. I Tim 5,17
18 Ps 109,4
19 Lv 21,6
20 Gn 6,2