PA 087. De ascensione Domini II.
[Pelbartus: Pomerium de sanctis, Pars hiemalis
Sermo LXXXVII.]
De ascensione Domini
Sermo II. de ipsius ascensionis tempore, societate et loco
Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. Ioh. XX. c. (A)
Haec verba dixit Iesus Magdalenae per ea nuncians discipulis suis post resurrectionem. In quibus ostendit erga homines miram charitatem, qua nos adoptavit in filios Dei et fratres ipsius Christi Iesu, Filii Dei. I. Ioh. III.: Videte, qualem charitatem dedit nobis Deus, ut filii Dei nominemur et simus. Ro. VIII.: Si filii et heredes, heredes quidem Dei coheredes autem Christi. Idcirco dicit: Ascendo ad Patrem meum per naturam, et Patrem vestrum per adoptionis gratiam. Ostendit etiam Christus in verbis istis deitatis suae potentiam et maiestatem. Nam antea Christus ostenderat se dominum maris, quando super mare ambulavit, et eorum, quae in mari, quando staterem in ore piscis inveniendum praedixit, Mat. XVII., et quando multitudinem piscium capi fecit, Luc. V. Ostenderat etiam se dominum terrae, quando in eius passione terra tremuit, et eorum, quae sunt in terra, quando infirmos sanavit et mortuos resuscitavit. Denique ostenderat se dominum Inferni, quando illum confregit, et sanctos patres potenter inde eduxit. Hodie ergo voluit ostendere se dominum esse etiam ipsius aeris, et eorum, quae in eo sunt, et ipsius caeli, non solum aetherei, sed et caeli empyrei, et eorum, quae in eo habitant, quando divina virtute propria per aera ascendit et nubes ei deservivit, et in caelum empyreum intrando caelum illud aperuit, et omnes angeli ac beati ipsi Deo suo Christo iubilantes cecinerunt. Idcirco ait: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum, inquantum sum homo, et Deum vestrum, quod dicit: quamvis sim homo, sum tamen et Deus, verus Dei Filius, ideo ad ipsum Deum ascendo regnans cum Patre etc. Unde de gloriosa ascensione Domini hic tria mysteria notabimus:
Primum dicitur temporalitatis
Secundum dicitur societatis
Tertium dicitur localitatis (B)
Circa primum, scilicet mysterium temporalitatis accipiamus pro conclusione, quod Christus divinae sapientiae miro ordine elegit in caelum ascendere congruentissimo tempore. Declaratur praecipue ex tribus:
Primo ex ipsa ascensionis dilatione
Secundo ex temporis conditione
Tertio ex diei et horae observatione
Primo ex dilatione videlicet ascensionis post resurrectionem, quia non statim post resurrectionem ascendit, sed usque ad XL. diem distulit. Et hoc congruebat praecipue tribus rationibus. Primo propter fidei confirmationem, unde Leo papa in sermone: Per omne – inquit – tempus, quod inter resurrectionem Domini et ascensionem eius exactum est, hoc providentia Dei curavit, hoc docuit, ut Dominus Iesus Christus vere agnosceretur resuscitatus, qui vere erat passus et mortuus. Haec ille. Et quia difficilius erat probare veritatem resurrectionis, quam passionis, ideo plus dilata est ascensio, quam resurrectio. Infra enim diem tertiam poterat probari vera mors Christi. Sed resurrectio plura argumenta et plures dies requirebat ad probandum. Cui probationi congruentissime sunt deputati dies XL secundum Alexandrum de Hales in III. parte Summae q. XXIV., videlicet ut divinae consolationes omnibus semper superabundent tribulationibus pro Christo susceptis. Ro. VIII.: Non sunt condignae passiones huius temporis ad fu. glo. Unde Glossa Act. I. dicit: Quadraginta horis mortuus iacuerat, propter hoc XL diebus Christus vivere se confirmabat, ut status desolationis esset sicut hora, et status consolationis sicut dies. Augustinus: Tribulatio huius mundi est cum fine, laetitia in caelo sine fine. Sed finitum respectu infiniti quasi nil est, ergo etc. Secundo propter nostram instructionem, ut doceret, quod qui vult in caelum post Christum ascendere, debet servare praecepta Decalogi, cum fide quattuor evangeliorum, unde Mat. XIX. dicit Christus: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Nam XL sunt quater decem, et sic significat hoc. Tertio propter evangelicae legis in hoc numero consecrationem. Sicut enim lex vetus data fuit Moysi XL diebus exsistente cum Deo in monte, et tunc descendit portans tabulas praeceptorum legis a Deo datas ad filios Israel, sic congruebat, quod in confirmatione legis evangelicae et datione apostoli, qui debebant ipsam portare ad omnes gentes mundi, XL diebus viderent Christum in gloria suae resurrectionis apparentem. Unde notatur secundum Franciscum de Mayronis, quod Christus hunc numerum XL in nova lege consecravit multipliciter observando per singulas partes temporis. Primo in mensibus, quia XL mensibus praedicasse creditur in hoc mundo. Secundo in hebdomadis, quia XL hebdomadis fuit in utero matris. Tertio in diebus, quia XL diebus ieiunavit in deserto. Quarto in horis, quia XL horis iacuit mortuus. Hunc ergo numerum decebat sic consecrare in ascensione. Sed simpliciter loquendo de ista dilatione ascensionis secundum Richardum super III. dist. XXII. quaestio disputatur aedificatoria talis: (C)
Utrum Christus post resurrectionem debuit mox ascendere in caelum? Et maxime videtur, quod debuit, quia non obstantibus rationibus praedictis de numero XL nihilominus optime potuit mox ascendere, et inde saepius usque ad XL redinde (?) discipulis aeque bene apparuisse. Et argui potest, quod sic potius debuit facere, quia Christus resurrexit in corpore glorificato, cui ex conditione glorificatae naturae debebatur statim locus dignior et superior, scilicet caelum. Item a simili, quia resurrectio Christi est exemplar nostrae resurrectionis futurae gloriosae. Sed homines post resurrectionem statim ascendent in caelum, sicut dicit Apostolus I. Thess. IV.: Simul rapiemur – inquit – in nubibus obviam Christo in aera, et sic semper cum Domino erimus, scilicet in caelo, nam et damnandi in puncto ad Inferna descendere habent, ergo et Christus debuit mox post resurrectionem in caelum ascendisse. Ad haec respondetur secundum Richardum supra et alios per tria puncta. Primum quamvis Christo post gloriosam resurrectionem debebatur ex parte sui locus superior pro conditione naturae glorificatae, tamen debuit differre suam ascensionem propter nostram salutem, ut scilicet probaretur sua resurrectio per multa argumenta, sicut scribitur Act. I., quibus et praebuit seipsum vivum etc. in multis argumentis apparens eis. Dispensative ergo hoc factum est ex Christi voluntate, ut differretur Christi ascensio. Secundum, quod non est simile de resurrectione aliorum hominum, quia non oportebit illorum resurrectionem probari, et ideo illi beati mox post resurrectionem evolabunt, sicut et reprobi mox data sententia in Infernum descendunt. Vae ergo et vae miseris peccatoribus, gaudium autem iustis. Tertium, quod ex quo Christus sic debuit ascendere, ut ibi maneret in caelo semper, usque ad iudicium, iuxta illud Augustini: Donec finiatur saeculum, sursum est Dominus, quia Deus ordinavit sic, quod perpetua beatorum habitatio, sicut etiam angelorum, sit in caelo. Non decuit ergo de caelo tam crebro exiisse, licet hoc bene potuerit, sed consummatis omnibus mysteriis de mundo ascendisse in caelum, et ibi cum beatis permanere, nec inde exire secundum legem communem, quamvis rarissime ex lege et gratia speciali sanctis pluries apparuerit, etiam postquam ascendit. O mira ergo Dei sapientia et amanda! (D)
Secundo ex temporis conditione ostenditur praemissa conclusio secundum Franciscum de Mayronis, quia Christus ascendit in tempore tali, scilicet a principio mundi sexto millenario annorum currente in mundo, in mense quoque Maio. Quia ut Augustinus docet XVIII. De civitate Dei, Christus passus est VIII. Kalendae Aprilis, haec est dies annuntiationis Mariae, et sic computando ab illo die et post resurrecionem dies XL exibit dies quinta Maii, ut patet practicanti. Congruebat autem Christum ascendere sexto millenario annorum mundi, ut sicut homo fuit expulsus de Paradiso sexta revolutione lucis primae vel diei, et tunc Deus complevit omnia opera sua, et tandem die VII. requievit ab omni opere, Gen. II., sic sexto millenario annorum mundi opus nostrae redemptionis perficeret, hominem reducendo in caelum, ut accipitur ab Augustino li. De mirabilibus Sacrae Scripturae. Bernardus: Oportebat, ut reparatio fieret per similia, et modus reparationis responderet modo culpae. Item congruebat etiam Christum ascendisse in mense Maii Secundum Franciscum de Mayronis, quia iste mensis in mundo est valde laetabundus hominibus, tum quia tunc omnia virescunt, et arbores, et prata, et totum ornatum ac amoenitatem terrae nascentia accipiunt, tum quia tunc aves caeli summe gratulantur cantando cantica sua suavissima, tum denique quia tunc solis radii sunt clarissimi propter aeris puritatem et temperiem. Sic spiritualiter congruum erat in Christi ascensione hoc mense et homines sanctos laetificari in amoenitate caelestis patriae restitutae, et angelos cantantes ut aves in Dei laude resonasse atque radios gloriae Christi in caelo per praesentiam corporalem refulsisse. (E)
Tertio ex diei et horae eius observatione. Nam si quaeratur, quo die Christus ascendit, constat, quia feria quinta, quia a Dominica resurrectionis computando diem XL. exibit ipsa feria quinta. Haec autem dies secundum Franciscum de Mayronis congruebat ascensioni Domini. Primo quidem quia isto die creavit Deus pisces maris, et benedixit eis, Gen. I., ergo conveniebat hac die instituere etiam praedicatores apostolos, piscatores hominum dicens: „Euntes in mundum praedicate evangelium omni creaturae”, ipsosque benedicere in ascensione. Secundo quia hac die sunt aves creatae et in aera levatae, ergo congrue angeli et beatae animae in ascensione cum Christo in caelum hodie sunt elevatae. Tertio quia feria quinta comedit Christus Pascha cum discipulis suis in ultima cena, in qua et dedit eis corpus in cibum et sanguinem in potum. In hoc autem figurabatur aeternum convivium illud caeleste, ad quod hodie sunt beati introducti. De quo Lu. XXII.: Ego dispono vobis mensam, ut edatis et bibatis etc., ergo congrue hac die ascendit. (F)
Item de hora diei si quaeratur, scilicet quota hora Christus ascendit, respondet idem Franciscus de Mayronis, quod licet non habeatur explicite in Sacra Scriptura, tamen communiter dicitur, quod hora nona diei ascendit. Et hoc servat consuetudo Ecclesiae Romanae in cereo, qui tenet typum Christi in ecclesia, qui hora nona aufertur. Congruebat autem Christum hac hora ascendere pluribus rationibus. Primo quia ista hora Adam perdidit habitationem Paradisi, scilicet dum vetitum comedens peccatum suum noluit confiteri humiliter. Si enim confessus fuisset, Deus sibi dimisisset, ut volunt doctores. Unde Gen. III.: Dum deambularet Dominus ad auram post meridiem, hoc est post sextam horam, Adam et uxor eius abscondit se. Vocavitque Dominus Adam dicens: „Adam, ubi es?” Augustinus: Verba sunt increpantis et ad poenitentiam provocantis, et per consequens ad confessionem, quam ille non fecit, sed se excusavit, ideo Paradisum perdidit et eiectus est. Congrue ergo hac hora Adam et filii eius in Paradisum caelestem reducuntur. Unde Augustinus li. De doctrina Christiana dicit, quod Deus humanum genus salvavit per spiritualia (?). Secundo quia eadem hora expulso homine Paradisi via et ianua est clausa, Gen. III., ergo eadem hora per Christum ianua caeli est aparta. Tertio quia ista hora Christus spiritum emisit, et ad Inferna descendens visionem deitatis patribus concessit limbo, unde et latroni dixit: Hodie mecum eris in Paradiso, id est visione deitatis, Luc. XXII., ergo congrue ea hora, scilicet nona ascendit cum potestate, qua descenderat in limbum ex humilitate, et caelestem Paradisum restituit beatis. Haec sufficiant. O ergo Iesu bone, quid dicemus, quales laudes tibi offeramus, quantum debemus, ut gratias tibi agamus pro tuis immensis beneficiis! O dulcissime Domine Iesu, propter te ipsum ne permittat nos perire per peccata nostra, sed trahe post te ad caelestia regna! (G)
Circa secundum mysterium de societate beatorum, cum qua Christus ascendit, quaeritur: Utrum sanctorum animae de limbo per Christum eductae debuerunt cum Christo in hoc mundo tardasse et non statim in caelum evolasse? Ratio quaestionis, quia cum nil habuerunt, quod eas detinuisset inferius, eo quod erant plene purgatae ab omni peccato, si quod in mundo commiserunt, et quia ianua caeli in Christi morte iam fuit aperta, ergo non debuerunt retardari a caelo. Et confirmatur, quia modernorum hominum animae statim, ut exuuntur a corpore, aut mox in Infernum descendunt, si sunt reprobae, aut in Purgatorium, si habent aliquid purgabile, aut mox evolant in caelum, si sunt dignae, ut volunt doctores super IV. Tales fuerunt illae, ergo etc. Respondetur ad haec per conclusionem, quod animae humanae non debuerunt in caelum evolasse, antequam Christus dignaretur ascendisse. Et ostenditur secundum Richardum super III. dist. XXII., Bonaventuram et Franciscum de Mayronis aliosque communiter doctores triplici modo principali:
Primo per rationem
Secundo per inquisitionem
Tertio per contemplationem
Primo per rationem, quia sic ordinatum erat a Deo, quod sicut nullus resurgeret ante Christum, scilicet gloriosa resurrectione, ita nulla anima in caelum ascenderet ante Christum. Item quippe Christus tamquam caput omnium debuit in omnibus tenere primatum, Col. I.: Ipse est caput Ecclesiae, qui est primogenitus ex mortuis, ut sit in omnibus ipse primatum tenens etc. Unde et Michaeae II. fuit de Christi prophetatum ascensione sic: Ascendit iter pandens ante eos. Sed quia Christus suam ascensionem debebat differre propter nostram salutem, sicut et distulit usque ad XL. diem, ut patet *articulo I.**ph 087.B*, idcirco et omnes animae beatae debuerunt interim ab introitu caelesti retardasse. Nec obiectiones praedictae valent, quia ianua caeli, quantum ad meritum, in morte Christi fuit quidem aperta, sed non fuit aperta quoad introitum in caeleste habitaculum. Et in ipsis animabus licet non erat aliquid retardans, quantum ad violentiam, tamen erat ibi aliquid retardans ex rationabili causa, videlicet dilatio ascensionis Christi pro nostra salute. Nec est simile de animabus modernorum hominum et illarum, quas Christus eduxit, quia iam Christo ascendente causa dilationis non obsistit aliqua, sed mox evolant iam animae vel in caelum, si sunt dignae, vel in Infernum, si sunt reprobae. Sicut grave mox descendit deorsum, nisi sit aliquid prohibens, et leve mox fertur sursum. O ergo peccator, pertimesce, ne compleatur super caput tuum illud Iob XXI.: Ducunt, scilicet impii, in bonis dies suos, et in puncto ad Infer. descendunt. (H)
Secundo per inquisitionem. Nam circa hoc occurrunt aliqua particularia dubia inquirenda, scilicet pro clariori notitia. Et primo quidem: Ubi steterunt omnes istae animae beatorum infra hos XL dies? Respondetur, secundum quod recitat Franciscus de Mayronis opiniones, et ut communius tenetur, manere habuerunt in Paradiso terrestri, ubi non habitant peccatores. Et hoc licet non habeat ex Scriptura probabilitatem, tamen possibile fuit. Secundo quaeritur: Utrum semper sequendo ibant cum Christo Iesu? Respondetur secundum Richardum ubi supra et Franciscum de Mayronis, quod sequebantur ipsum Christum comitantes, quocumque ibat. Unde quando Christus ad discipulos accedebat eis apparendo, semper ipsae beatae animae comitabantur tamquam regem summum associantes invisibiliter in hoc mundo cum hymnis et laudibus, et cum ipso in Paradisum redeuntes, quamvis et hoc nullius sit auctoritatis. Tertio quaeritur: Quo ergo interim devenerunt animae hominum, qui infra hos XL dies decesserunt? Respondetur secundum Franciscum et alios, quod si fuerunt damnandae, descenderunt in Infernum. Si autem non fuerunt damnandae, sed purgandae, descenderunt in Purgatorium. Si autem nil purgabile habuerunt, ut pueri baptizati vel quicumque perfecti, aut etiam qui interim compleverunt poenam in Purgatorio satisfaciendo, quod debuerunt, isti nondum evolaverunt in caelum, quia nondum ascenderat Christus, nec iverunt ad limbum patrum, quia fuerat per Christum in resurrectione evacuatus, sed associati sunt statim comitantibus Christum beatis animabus, et hoc secundum congruentiam status, scilicet virgines inter virgines, coniugati inter coniugatos et sic de ceteris (?). (I)
Tertio de hoc contemplemur pia devotione, quod princeps militiae caelestis, Michael adorando Christum interrogavit, quomodo exercitus angeorum et beatarum animarum disponi deberent, et in qua turma Christus ascendere vellet, rex omnium. Respondit Christus, quod in turma beatorum hominum, quos in fratres adoptavit, primus omnium ire debet, et inter martyres tamquam martyr, qui passione sua omnes redemit. Item quod omnes turmae beatorum angelorum praecedant Christum regem, quia a principio fuerunt in caelo glorificati. Sic ergo omnes turmae beatorum angelorum secundum novem choros eorum, scilicet Seraphim, Cherubim, Throni, Dominationes, Principatus, Potestates, Virtutes, Archangeli et Angeli, qui omnes creduntur obviam venisse Christo pro honore tantae maiestatis, indicibili iubilo Christum deduxerunt, iuxta illud Ps.: Ascendit Deus in iubilo, scilicet angelorum, et Dominus in voce tubae. Et secundum haec possunt etiam annumerari animae beatae in novem turmis. Prima cum Abel et Iohanne Baptista, martyrum a principio mundi. Secunda erat sanctorum patriarcharum, inter quos principalis Adam, pater generis humani fuit. Tertia turma prophetarum. Quarta turma sanctorum confessorum, scilicet Ioseph, Ioachim, Annae, Zachariae etc. Inter hos etiam innocentum pro Christo occisorum. Quinto sanctorum cum Christo resurgentium, qui secundum aliquos dicuntur fuisse CCCXL. Sed hoc Deus ipse novit, nec est certum. De istis autem Remigius super Matthaeum dicit sic: Incunctanter credere debemus, quod resurgente Domino a mortuis sancti multi in corpore surrexerunt, et ascendente eo ad caelos et ipsi pariter ascenderunt, nec in terrae pulverem iterum redierunt. Haec ille. Idem de eis dicit et Hieronymus, quia glorificato corpore surrexerunt, et per consequens immortali, alioqiun non fuissent idonei testes Dominicae resurrectionis. Sexta turma virginum. Septima viduarum. Octava coniugatorum, scilicet communium (?). Nona puerorum in fide parentum salvatorum. De istis Ps.: Ascendens in altum captivam duxit captivitatem etc. O ergo quam multiplex tunc fuit laudis Christi iubilosa decantatio! O quam dulcis et beata omnium exsultatio pro caelestis habitaculi restitutione! (K)
Circa tertium de localitate ascensionis Domini, ex quo Act. I. patet, quod ascendit de Monte Oliveti Christus, ideo causa brevitatis de hoc solo tractans quaeritur: Cur Christus voluit de Monte Oliveti et non aliunde ascendere? Respondetur secundum Franciscum de Mayronis, quod hoc congruebat pluribus rationibus, quibus tres potiores accipiamus. Nam Dominus Iesus consecraverat Montem Oliveti praecipue tripliciter:
Primo sacra sua oratione
Secundo sacra sua passione
Tertio sacra iudicatione
Primo sacra oratione, quia in hoc monte Christus consueverat pernoctare ad orandum, Lucae XXI.: Erat diebus docens in templo, noctibus vero exiens morabatur in Monte Oliveti. Et ideo convenienter voluit inde ascendere corporaliter, ubi saepe elevabatur mente spirituliter, ut nos doceret, quod oratione debemus promereri ascensum in caelum, Lu. XI.: Petite, et dabitur vobis etc. Secundo sacra passione, quia in hoc monte Domini passio est inchoata. Ibi enim fuit captus et ligatus, Lu. XXII., et ideo congruebat, ut sicut ibi coepit summe humiliari, ibi inciperet summe exaltari in ascensione, ut nos doceret, quod humilitas est via et causa exaltationis promeritoria, Luc. XVIII.: Omnis, qui se humiliat, scilicet in praesenti, exaltabitur, scilicet in gloria caelesti. Tertio sacra iudicatione, quia ibi statuit iudicare mundum et omnes reprobos damnare atque electos salvare. Ioel III.: Congregabo omnes gentes in vallem Iosaphat (quae est Monti Oliveti subiecta), et ibi – inquit – disceptabo cum eis. Unde et angeli dixerunt: Sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in caelum, Act. I. In quo docemur, quod debemus nos diiudicare secundum conscientiam rectam, si volumus iudicium Dei evadere et in caelum ascendere, I. Cor. XI.: Si nos ipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur.
Ad praemissa ergo legitur miraculum, quia ut Supplicius, episcopus Hierosolymitanus dicit, et habetur in Glossa Act. I., quod scilicet in Monte Oliveti pedum Christi vestigia in ascensione impressa cernuntur, quae adeo terra custodit, quod cum postea ibi aedificata esset ecclesia, vestigia illa numquam sterni pavimento potuerunt, sed resiliebant marmora in ora collocantium. Sed et de hoc legitur, quod miles quidam peregrinans ad Terram Sanctam et omnia loca Christi perambulans, ultimo venit ad Montem Oliveti, et locum ascensionis Christi vestigiaque illa videns in abundantissimam devotionem lacrimarum prorupit, et ait: „O dulcissime Iesu, per omnia loca te quaesivi, ut invenirem, nunc autem ab hinc quo vado, ubi te inveniam? O benignissime Iesu, duc, rogo, me, ubi tu es!” Et statim prae amoris vehementia mortuus est. Socii ergo eius medicum consulunt, et ille cor eius excipiens pro experientia, ecce cor illud visum est ruptum et scissum, scilicet prae amore, et in eo scriptum aureis litteris hoc videlicet: ’Amor meus Iesus’. Et sic laudaverunt Iesum in mirabilibus suis. Rogemus ergo, carissimi, et nos Dominum Iesum, ut det etc.