[Pelbartus: Pomerium de sanctis, Pars hiemalis

Sermo LXXIII.]

De Sancto Georgio milite sermo III. pro militibus mundanis applicando spiritualia

Haec praeceptum tibi commendo, ut milites bonam militiam habens fidem et bonam conscientiam. I. Tim. I.¹ (A)

Verba ista ad litteram dixit apostolus loquens Timotheo, tamen sic sunt accipienda, tanquam sint in persona illius dicta, cuilibet fideli Christiano quia habet militare contra daemones. Unde glossa Origenis supra Numeri XXIV. dicit, quod Dominus Iesus vult semper res mirabiles facere, vult de locustis vincere gigantes, et de his, qui in terra sunt hominibus caelestes superare nequitias. Magnum quippe videtur et mirabile, quod homo in carne positus fragilis et caducus fide Christi et verbo eius armatus superat daemonum legiones. Quamvis ipse Christus sit, qui vincit in nobis, pius tamen est, quod per nos vincit, quam quod per se faceret. Haec ibi. Audit ergo unusquisque nostrum, quid ait Apostolus! Hoc praeceptum inquit tibi commendo, scilicet o, homo Christiane, fideliter adimplendum ut milites bonam militiam videlicet pugnando et resistendo contra diabolica tentamenta habens fidem, scilicet Christi Iesu, firmam et bonam conscientiam² in sancta et irreprehensibili vita perseverando. Sed quoniam beatus Georgius miles optimus his modis militavit, idcirco ad eius honorem verba praemissa accipiuntur, in quibus verbis commendatur et in exemplum nobis proponitur de tribus

• Primo de nobili conditione militari, cum dicitur: ut milites

• Secundo de praecepti eius observatione regulari, quia hoc praeceptum est de bona militia

• Tertio de fidei eius perfectione victoriali, quia dicitur: habens fidem et bonam conscientiam (B)

Circa primum de conditionibus boni militis accipiamus pro conclusione, quod scribitur XXIII. q. I. c. „Militare” Augustini dictum de verbis Domini, videlicet, quod sic se debet recognoscere omnis homo, qui militat, ut militiae suae dignitatem, quae ascribitur, attendat. Advertendum ergo secundum doctores, quod quattor sunt potissimae conditiones boni militis Christiani, quas quilibet homo militaris debet observare pro dignitate suae militiae, et quas quilibet Christianus debet imitari spiritualiter in militando Christo Domino.

• Prima conditio est debita exercitatio

• Secunda est bellandi recta intentio

• Tertia est audax et strenua pugnatio

• Quarta est iustitiae obtemperatio

Prima conditio est debita exercitatio, scilicet in armis et labore militari. Ratio, quia miles est nomen exercitii et laboris. Non decet ergo otio et quiete resolvi totaliter ipsum militem, unde Gregorius XXII. li. Moralium dicit: Nemo vires suas in pace cognoscit, si enim bella desunt, virtutum experimenta non prodeunt. Improvidus miles est, qui se in pace gloriatur fortem. Haec ille. Sic et spiritualiter Christianus omnis tanquam miles Regis aeterni non debet otiari, sed bonis operibus occupari, alioquin sicut miles semper in lecto iacens nec militiam aliquam exercens, non est dignus stipendia habere a rege, sic nec Christianus otio torpens. Hinc Apostolus Gal. VI. dicit: Bonum facientes non deficiamus, tempore enim suo metemus, ergo dum tempus habemus, operemur bonum ad omnes.³ (C)

Sed quaeri potest ex dictis, utrum militaribus hominibus liceat se exercere in ludis armorum et militiae, an hoc sit peccatum. Respondetur secundum fratrem Angelum de Clavasio et alios in Summa, quod militibus exercere se in his, quae nulli sunt causa nociva, sicut cursitationes equorum et versationes, ars procutiendi et defendendi et proiiciendi tela et huiusmodi, in quibus non imminet probabile periculum proximi bene licet. Nam et II. Reg. I.: David praecepit, ut docerent filios Israel arcum,⁴ id est artem sagittandi, secus is his, in quibus imminet probabile periculum, ut in torneamentis, quae prohibentur. De quibus tenet Hostiensis et sequitur Panormitanus in c. I. eo. ti., quod omnis ludus ad ostentationem virium factus, ex quo imminet periculum mortis, probabiliter prohibetur nedum de iure canonico, sed etiam de iure civili. C. de gladia L. „Unica” et ff. de postulam L. I. debet intelligi de quolibet alio ludo, scilicet in quo imminet periculum mortis, probabiliter, quia ut dicitur in Auten., ut omnes obediant iudicibus § I. fortitudo sine iustitia non est laudabilis et loquitur ibi de fortitudine, quae exercetur cum armis, sic est in torneamentis. Unde omnis, qui accedit ad torneamentum et in illo moritur, privatur ecclesiastica sepultura.C. I. de torneamentis, quod secundum Panormitanum ibidem intellegitur, si accesserit causa pugnandi, sic privatur, licet poenitentia eidem concedatur. Si vero venit causa videndi vel repetendi debitum, aut alia quacumque ex causa praeterquam pugnandi, sic non privatur, nisi constet mortuum in peccato morali. Et sic patet, quod tornamenta facere mortale peccatum est secundum Guil., quia contra praeceptum Ecclesiae. Alium autem ludum exercere causa virtutis experiendae vel causa discendi usum armorum ad impugnandum infideles et ob defensionem patriae vel reipublicae, ubi nullum imminet mortis periculum, et dum talis ludus est, quod non prohibetur ab Ecclesia (sicut prohibetur torneamenta), non est peccatum, nec casus contingens in talibus imputabitur secundum Hostiensem. Et ex hoc potes scire quando hastitudia licent, quando non. (D)

Secunda conditio est bellandi recta intentio, quia dicitur c.’Quid culpatur’ XXIII. q. I. ab Augustino contra Manicheos sic: Quid culpatur in bello? An quia moriuntur quandoque morituri, ut victuri dominentur in pace? Hoc reprehensibile et invidorum est, non religiosorum nocendi cupiditas, ulciscendi crudelitas, implacatus atque implacabilis animus, feritas rebellandi, libido damnandi et si quae similia, haec sunt quae in bellis iure culpantur. Haec ibi. Ad id facit exemplum de Hectore, de quo fertur in cronicis, quod cum foret miles srtenuissimus, nolebant tamen ipsum ascribere inter novem illustres principales mundi ob hoc solum, quia cupiditate ductus spoliabat eum militem, quem deiecerat ex parte hostium. Ubi tunc improvidus extitit hasta vulneratus et illo vulnere tandem est mortuus. Spiritualiter fidelis miles Christianus debet in omnibus rectam habere intentionem. Ad quod docet nos Salvator Mat. VI.: Si oculus tuus, scilicet intentionis simplex fuerit, totum corpus tuum hoc est totum illud opus exinde praecedens lucidum, id est sanctum erit. Si oculus (intentionis) nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit,⁵ id est malum.

Tertia conditio militis boni est audax et strenua pugnatio vel decertatio. Unde Deut. XX.: Dominus praecepit in bellorum congressu pronunciandum dicens: Quis est homo in vobis formidolosus et pavidus corde, vadat et revertatur in domum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum.⁶ Spiritualiter: Christianus debet audacter et strenue resistere diabolo et decertari. Iaco. IV.: Resistite diabolo et fugiet a vobis.⁷ Si quis autem formidolosus est timens ex fragilitate succumbi in tentatione, revertatur in domum suam, id est sanctam Ecclesiam, et oret ne intret in tentationem. Hinc Chrisostomus supra Mat.: Christi milites in certamine timere non debent hostem fortem, qui habent principem fortiorem. Qui nos in pace sustentat multo amplius adiuvat in bello. Et infra: Voluntas fortitudinem facit in militibus Christi, dummodo enim non consentiat, vinci non potest, quia debilis est hostis antiquus, qui non vincit, nisi volentem. (E)

Quarta conditio est iustitiae obtemperatio. Nam milites debent oboedire iustitiae et non impugnare eam, alioquin non milites, sed latrones censerentur secundum Augustinum. Hinc Gregorius XXIII. q. I. c.: Summa – inquit – militiae laus inter alia bona merita haec est: oboedentiam sanctae rei publicae utilitatibus exhibere, et quidquid sibi utiliter, scilicet et iuste imperatum fuerit obtemperare. In signum huius dum milites creantur, gladio in dorso percutiuntur, denique gladius ante faciem regis defertur. Significat autem gladius iustitiam et iustum iudicium, unde Hieronymus supra Iere. XXIII. q. ultimo. Regum, inquit, officium est proprium facere iudicium atque iustitiam et liberare de manu calumniantium vi oppressos et peregrino pupilloque et viduae praebere auxilium. Haec ille. Ideoque ante se gladium rex habet. Sed militibus post tergum defertur gladius ad significandum, quod oboediant iustitiae, quam rex habet demandare executioni per milites. Advertant haec moderni milites multi, heu, qui nec Deum reverterentur, nec suam militiae dignitatem servant, sed tanquam latrones contra iustitiam militant pauperes opprimendo et spoliando, quibus imminet iudicium sine misericordia. Spiritualiter ergo et nos omnes, carissimi, qui milites sumus Christi, iustitiam unicuique servemus. Est autem iustitia reddere unicuique, quod suum est secundum Bernardum, scilicet Deo amorem et reverentiam et oboedentiam et proximis fraternam dilectionem. Sic fecit Georgius per omnia, et ideo miles optimus extitit Christi, cum quo nunc regnat. (F)

Circa secundum misterium principale inquirendum est de praeceptis, ad quae regulariter et ut communius teneatur religio militum. Ad quod notandum, quod ut colligimus a doctoribus potissima praecepta et generalia sunt quattor, ad quae milites tenentur ex suae religionis professione.

• Primum est non propter aliquod mundanum, sed propter Deum militare

• Secundum est pro iustitia et republica effusione sanguinis sui non recusare

• Tertium est Ecclesiae sanctae fidem defensare et pacem procurare

• Quartum est de peccatis ante belli congressum vere confiteri et poenitere

Primum praeceptum dixi est non propter aliquod mundanum, sed propter Deum militare, quod claret per dicta sancti Thomae II. II. q. CLXXXVIII. ar. III., ubi quaeritur, utrum religio aliquid possit ordinari ad militandum. Et respondet dicens, quod religio institui potest non solum ad opera vitae contemplativae, sed etiam ad opera vitae activae inquantum pertinent ad obsequium Dei et ad subventionem proximorum, non autem inquantum pertinent ad aliquod mundanum. Officium autem militare ordinari potest ad subventionem proximorum non solum quantum ad privatas personas, sed etiam quantum ad totius rei publicae defensionem, et ad conservationem divini cultus et honoris. Sicut legitur de Iuda in li. Mach., qui cum suis fratribus pugnaverunt usque ad mortem pro legibus et proximis. Unde convenienter instituta est religio ad militandum non quidem propter aliquod mundanum, quia hoc repugnaret religioni, sed propter defensionem divini cultus et publicae salutis, vel etiam pauperorum et oppressorum secundum illud Ps.: Eripite pauperem et egenum de manu peccatoris liberate.⁸ Haec Thomas. Ad id facit, quod Augustinus c. „Militare” XXIII. q. I. dicit. Militare – inquit – non est delictum, sed propter praedam vel divitias augendas gloriae iniustae est damnabile. Proinde Helinandus dicit, quod talis consuetudo fuit antiquitus, quod die qua quis cingulo militari honorari debebat ecclesiam sollemniter adiens, auditaque missa sollemni gladio super altari posito et oblato quasi celebri professione seipsum obsequo altaris devovebat et officii sui iugem Deo spondebat famulatum. Haec ille. (G)

Secundum praeceptum pro iustitia et republica non recusare sanguinis sui effusionem vel etiam mortem, et hoc principali intentione propter Deum, ut praedictum est *capitulum I.* Nam ut Vegetius de Re militari li. IV. c. I. dicit: Milites antequam cingulo militari decorantur, iurant per Deum et Christum eius et Spiritum Sanctum nunquam deserturos iustitiam vel mortem recusaturos pro republica, cuius sunt conscripti militiae. Ex quo iuramento etiam si non explicite facto tenentur milites sanguinem fundere pro tuitione fidei et pro fratribus animam ponere, ut dicitur in Policrato li. VI. c. VII. Unde Ecci. IV.: Pro iustitia agonisare pro anima tua et usque ad mortem certa pro iustitia.⁹ Et ad id facit, quod ait Nicolaus papa XXIII. q. V. c. „Omnium vestrum” et Urbanus papa c. sequenti et Augustinus ad Bonifacium ibidem c. sequenti dicit, quod bella pro Ecclesia sumpta et contra excommunicatos et infideles meritoria sunt, et morientes in tali bello caeleste regnum promerentur et salvantur. Unde patet propositum.

Tertium praeceptum est Ecclesiae fidem defensare et pacem procurare, unde non immerito in themate dicit Apostolus: Hoc praeceptum tibi commendo ut milites bonam militiam habens fidem,¹⁰ scilicet catholicam firmiter tenendo. Nam et in Policrato li. VI. c. VII. dicitur, quod milites tenentur non offendere sed tueri Ecclesiam, perfidiam impugnare, sacerdotium venerari, pauperum iniuriam propulsare et pacem provinciae procurare. Unde et Augustinus ad Bonifacium XXIII. q. III. ’Maximianus’ et c. sequenti dicit, quod adversus illicitas violentias contra hostes Ecclesiae causa tuitionis et defensionis Ecclesiae auxilium petendum est et aptantibus ferendum nec esset laudanda patientia in talibus, sed negligentia merito culpanda. Haec ille.

Quartum praeceptum est de peccatis ante belli congressum confiteri et veram poenitentiam agere. Nam secundum Richardum super IV. dist. XVII.: Omnes, qui bellum aggrediuntur, tenentur ratione periculi imminentis tunc confiteri et vere poenitere, alioquin mortaliter et damnabiliter peccaret, qui se discrimini mortis sine confessione exponeret et ad misericordiam Dei se non praepararet in tali casu. Ad propositum beatus Georgius omnia Dei praecepta servavit, et quaeque debuit, fecit pro Christo, et ideo magnam gratiam et gloriam promeruit. O, miles Christiane, accipe exemplum ab illo, ut salveris. (H)

Circa tertium principale de victoriosa militia accipiamus hanc conclusionem, quod omnis miles Christianus ut sit vere et salubriter victoriosus, exemplo beati Georgii debet esse in fide Christi firmus et in conscientia a peccato mundus. Patet ex verbis thematis. Et ratio, quia dicente Bernardo rea conscientia semper est pavida, ergo non potest esse securus miles et victoriosus ad salutem, nisi sit mundus. Denique gratia huius quaeritur: Unde accidit fortissimos milites et alias victoriosissimos quandoque in bello turpiter a minus validis vinci et ruere? Respondetur secundum scripturas, quod hoc sit Deo permittere propter peccata praecipue quattor:

Primum est superbiae nimia elatio. Proverb. XVIII.: Antequam conteratur, exaltatur cor hominis.¹¹ Et Luc. XVIII.: Qui se exaltat, humuliabitur.¹² Unde tritum verbum est apud belligeros, quod qui vult et loquitur superba, victoriam non reportabit.. Exemplum de Goliath et David I. Regum XVII. Hinc Augustinus dicit: Nemo vincit, nisi qui non de se presumit, sed in Deo confidit. Unde Iudith VI.: Non derelinquis, Domine, praesumentes de te, et de se et sua virtute gloriantes humilias.¹³

Secundum est carnalium vitiorum delectatio, unde in Policrato li. VI. dicitur: Duci militari iure praecavendum est ne Venus et vinum pugnantia pectora frangant. Nam regna Assiriorum leguntur fuisse subversa gulae et luxuriae impulsu, patet de Holofernes. Item quis fuit fortior miles Samsone, quem tamen Dalida confusibiliter vicit?¹⁴ Iudic. XVI. Item tribus Beniamin habens viros bellicosissimos pugnando pro defensione Gabaa luxuriosorum virorum tota in bello periit, Iudic. XX., paucissimis exceptis.¹⁵ Unde Gregorius XXXI. Moralium: Qui – inquit –semetipsum carnalibus vitiis subiugat, frustra contra se extraposita bella suscitat. Nam quomodo de labore externi certaminis triumphare appetit, qui adhuc apud semetipsum domestico libidinis bello succumbit? Haec ille.

Tertium est rapinae et spoliorum exercitatio. Unde Isa. V.: Vae, qui praedaris, nonne et ipse praedaberis.¹⁶ Exemplum de Moabitis festinantibus ad praedam et dicens: Nunc perge ad praedam, Moab. Sicque Israel consurgens percussit Moab.¹⁷ IV.Reg. III. Quo contra Iudas Machabeus cum percussisset exercitum quemdam gentium dixit ad populum: Non concupiscatis spolia, quia bellum contra nos est, sed postquam expugnaveritis eos, sumetis spolia securi.¹⁸ I. Mach. IV.

Quartum est superstitionum observatio, scilicet in characteribus et chartis contra ictus gladiorum vel contra sagittas et quaeque vulnera ut putant talia sibi valere falso cum potius sint ad ruinam. Deut. VII.: Non servies diis alienis, ne sint ad ruinam tui.¹⁹ Et Ps.: Irritaverunt Deum in adinventionibus suis, scilicet superstitionis, et multiplicata est in eis ruina. Exemplum II. Mach. XII. ubi legitur, quod proeliante Iuda contra Gorgiam corruerunt in bello Iudei plures, quorum corpora sequenti die sepelire volentes invenerunt sub tunicis interfectorum Iudeorum de donariis idolorum.²⁰ Quibus ergo manifestum est factum et ob hanc causam eos corruisse. O, ergo, miles Christiane, attende tibi ab his, alioquin peribis et corporaliter moriendo morte mala et aeternaliter. Iere. XVII.: Duplici contritione contere eos.²¹ Novi et ego virum, qui talem chartam habebat in bello apud se, cui cum persuadere non potuissem, ut reiiceret, dicebat enim peroptime sibi cavere a sagittis et cavisse per illius chartae virtute. Ecce die altero in congressu belli oppido sagitta est vulneratus, et pertimescens damnationem combussit mox dictam chartam, expertus quia mendacium est talia valere. Ad propositum beatus Georgius haec omnia cavit, immo ipse fuit in humilitate profunda fundatus, castus, sobrius, propria egenis largiens et in vera fide Christi adeo fortis et firmus, ut scilicet fortitudine fidei armatus victoriam reportaret gloriosissimam. Primo de dracone; secundo de tyranno et eius cruciatibus; tertio de diabolo; quarto de ipsa morte. Sicque gloriosissimo triumpho et corona martyrii regnat in aeternum. O, itaque, miles victoriosissime, o, gloriosissime athleta Christi, Georgi, ora nunc Christum tuum pro nobis!

---

| sermones.elte.hu | @ |