Sermo XI.]
De sancto Thoma apostolo
Sermo primus cum legenda
Nisi Dominus aedificaverit
domum, in vanum laboraverunt, qui aedificant eam. Ps. CXXVI.1 etc. (A)
Iste versiculus Psalmi optime competit beato Thomae apostolo, qui sicut recitatur in legenda communi, a Christo Domino nostro in hoc est commendatus inter omnes apostolos, quod scilicet in arte architectoria, id est domus aedificatoria vel construenda foret peritissimus et principalissimus magister artificii. Unde secundum Catholicon dicitur architectoria ab 'archos', quod sonat principalis, et 'tectum', quod ponitur pro aedificio vel domo, ipsum quoque tamquam magistrum aedificiorum misit Salvator noster Iesus per Abanem dispensatorem regis Indiae, nomine Gondofori, ut videlicet aedificaret domum illi, sicut clarius patebit in sequentibus. Sed quoniam ut dicit egregius Nicolaus de Lyra super praedicto verbo Ps.: Domus Dei, de qua intendit Psalmista, aedificatur dupliciter. Uno modo corporaliter ex lignis et lapidibus. Alio modo spiritualiter per doctrinam in fide et moribus. Et in utraque - inquit - aedificatione requiritur divinum auxilum, sine quo in vanum laborat humana cogitatio. Idcirco cum rex Indiae exterioris, Gondoforus cogitaret sibi facere aedificari scilicet domum more Romano regiam, et pro hoc misisset curiae praepositum Abanem ad Iudaeam pro quaerendo magistro architectore sapiente, Christus, qui ab aeterno novit, quos elegit ad caeleste palatium regnaturos, misit beatum Thomam apostolum, et commendavit ipsum fore peritissimum in architectoria arte, non quidem tam domus corporalis, quam praecipue domus spiritualis et caelestis, ut rei probavit eventus. Proinde de ipso sancto Thoma merito dicuntur haec verba, quod nisi Dominus per ipsum, scilicet Thomam aedificaverit domum caelestem, frustra laboravit Gondoforus rex aedificare cogitans terrestrem. Frustra nempe dicitur esse illud, quod non pervenit ad finem intentum. Sicut medicina dicitur frustra, quae non inducit sanitatem secundum Philosophum II. Physicorum, sic domus terrestris bene dicitur aedificari frustra, cum non inhabitat Deus hic per gratiam in homine aedificante, qui creatus est ad habitandum perpetuo in caelo cum ipso Deo, qui est finis nostrae beatitudinis. Itaque beatus Thomas de hoc aedificio caelesti commendatur vel spirituali, ? de hoc loqui convenit hoc tempore Adventus, quo recolitur de adventu Christi in animam et eius inhabitatione. Ideoque in hoc sermone iuxta praemissa verba notabimus tria mysteria principalia, de quibus commendatur Thomas, quae videlicet tria requirit Deus ad inhabitandum nostram mentem tamquam in domo vel templo sibi placito:
- Primum est huius aedificii fundamentalis firmitas, hoc notatur, cum dicitur: Nisi aedificaverit, accipiendo pro aede firma
- Secundum est huius aedificii spiritualis decorositas, cum dicitur: Domum, quia Deus habere vult domum decoram, iuxta illud Ps.: Domine, dilexi decorem domus tuae et locum habitationis gloriae [tuae].2
- Tertium est eiusdem praedulcis, utpote divinalis hospitalitas, cum dicitur: Dominus, quem hospitio cordis recipere est dulcissimum. (B)
Quantum ad primum mysterium de fundamento aedificii spiritualis inquirendum est, in quibus consistit fundamentum aedificii spiritualis, super quo possit debite construi domus apta Deo ad inhabitandum in nostra anima. Ad quod conclusio ponitur, quod videlicet spirituale aedificium ut sit firmum et Deo dignum, requirit in homine triplex fundamentum, scilicet fidei, spei et charitatis fulcimentum. Hoc declaratur tripliciter.
Primo per auctoritates Scripturae. Nam in Scripturis istae tres virtutes assignantur pro fundamento humanae salutis, scilicet fides, spes et charitas. De fide scribitur Mat. XVI.: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam.3 Item I. Cor. III.: Fundamentum aliud nemo potest ponere praeter id, quod positum est, quod est Christus etc.4 De fundamento spei, quod est instar ancorae tenentis, scribitur Heb. VI.: Confugimus ad tenendum spem propositam, quam sicut ancoram habemus animae tutam ac firmam.5 Chrysostomus li. De reparatione lapsi dicit sic: Spes est salutis nostrae ancora, vitae fundamentum, dux itineris, quo itur ad caelum. Haec ille. Si petas, quare haec dicantur de spe, respondeo, quia spes instar ancorae tenet animam tutam, ne procellis temptationum involvatur, sed firmiter perseveret in bono contra omnes fluctus temptationis in hoc mari magno, quia ut dicit Magister in III. dist. XXVI.: Spes est certa exspectatio futurae beatitudinis ex meritis et gratia Dei proveniens, et sic per illam homo firme stat in bono pro exspectatione futurae beatitudinis. Item spes dicitur vitae fundamentum, quia in vita praesenti, non post mortem debet homo ponere hoc fundamentum per bona opera. Sicut autem in fundamento materiali maiores ponuntur lapides, ut firmius et stabilius sit aedificium, sic quanto quis maiora facit opera, scilicet in virtutibus, tanto firmior spes habetur de caelestibus, quia meritum correspondet praemio, ut dicit Hugo De angelica hierarchia c. II. Dicitur praeterea dux itineris in caelum, quia per hanc solam, id est per ipsa opera meritoria speramus habere vitam aeternam, sine meritis autem sperare non spes est, sed praesumptio, ut ait Gregorius. Denique de fundamento charitatis instar radicis dicitur Eph. III.: In charitate radicati et fundati.6 Unde ad praemissa confirmanda facit verbum Augustinus in li. De Trinitate, ubi dicit, quod propter ista tria in animo aedificanda omnium librorum divinorum machinamenta consurgunt. Ex his claret, quod haec tria, fides scilicet, spes et charitas sunt fundamenta spiritualis aedificii pro habitaculo Dei in nobis. (C)
Secundo declaratur conclusio ex ratione sacrae theologiae, quae sic patet, quia cum homo sit creatus a Deo et ad Deum perpetuo possidendum in beatitudine caelesti, a quo habet omne bonum, quidquid videtur habere vel habiturus est in beatitudine, ideo necessarium est pro fundamento huius assecutionis, ut homo agnoscat Deum, quod fit per fidem, et cum sit Deus summum bonum, ideo sicut Hugo De arca Noe li. I. c. II. dicit: Deus talis est, quod nequit sciri et non amari proprietate, cum hoc necesse est, ut fide cognitum desideret, quod est charitatis, et ut fiduciam obtinendi illud, quod desideravit, habeat ex bonitate Dei summa, quod fit per spem. Haec est ratio Wilhelmi Lugdunensis in Summa virtutum.
Sed circa haec occurrunt quaestiones. Prima, cur homo sine vera fide non possit Deum verum diligere, cum et infideles et Iudaei dicant se Deum vere diligere et praecepta eius servare. Respondetur breviter secundum Bonaventuram et Richardum super II. dist. XXVIII., quod quamvis infideles possint quoad genus operis boni mandata Dei servare et hoc modo Deum diligere, sed hoc solo modo Deum diligere est gratuitum, nec meritorium vitae aeternae. Requiritur enim, ut homo Deum diligat et eius praecepta servet secundum intentionem mandatis Dei, ut ex charitate, scilicet Dei gratuita, servet praecepta. Hoc autem fieri non potest sine vera fide. Tum quia charitas non nisi per Spiritum Sanctum infunditur, Spiritus Sanctus autem non datur, nisi fidelibus in Christo. Unde Ro. V. c.: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis.7 Tum quia ut dicit Augustinus: Incognita amari non possunt. Nam et Philosophus II. De anima dicit: Nil volitum, nisi cognitum. Quomodo ergo potest quis Deum amare, quem numquam cognovit per fidem, nec Christum credidit esse verum Deum. Secunda quaestio de Christianis. Unde est, quod Christianus exsistens in fide sanus et in spe firmus, manens tamen in peccato mortali non vere diligat Deum? Et ratio, quia Deus ipse non minus est obiectum fidei et spei, sicut et charitatis. Videtur ergo, quod manente in homine fide et spe salutis, maneat Deus et eius gratia in illo, etiam non manente charitate. Respondetur secundum doctores, praecipue Thomam II. II. q. XXIV. ar. ultimo, quod non est simile de fide, spe et charitate, sed in hoc datur ratio diversitatis, quia fides et spes possunt remanere et remanent per peccatum mortale informes, absente enim charitate, quae est forma virtutum, remanent virtutes informes, sed charitas non potest manere informis, quia ipsa est forma virtutum, et non informatur alia forma, et ideo per peccatum simpliciter tollitur. Exemplum: Mortuo homine remanet in corpore figura et effigies, sed non dicitur homo, immo cadaver, quia separata est forma humanitatis, quae est per animam rationalem. Item exstincto igne in carbone totaliter tollitur igneitas, quamvis possit reigniri. Haec sufficiant. (D)
Tertio dicta conclusio patet exemplo apostoli Thomae, quoniam ut legitur de ipso, fidei, spei et charitatis divinae fundamentum tam in seipso, quam in aliis studuit ponere, et sic Deum ac Christum, ipsius Dei Filium verum inhabitantem possidere. Cum enim de Christi resurrectione antea dubitasset, tandem vulnera Christi palpando certificatus est de fide, et confessus est Christi divinitatem et humanitatem dicens: "Dominus meus et Deus meus!"8 Cumque post acceptionem Spiritus Sancti Thomas esset apud Caesaream, apparuit ei Dominus Iesus dicens: "Rex Indiae, Gondoforus misit praepositum Abanem quaerere hominem arte architectoria eruditum. Veni igitur, et mittam te ad eum, ibique ero custos tui, et postquam Indos converteris ad me, cum palma martyrii venies!" Cui Thomas: "Dominus meus, et ego servus tuus, fiat voluntas tua!" Tunc Dominus illi praeposito in foro ambulanti et architectores quaerenti tradidit Thomam asserens eundem in tali arte plurimum fore peritum. Navigantes autem venerunt ad quandam civitatem, in qua rex filiae suae nuptias celebrabat, et praeconizari fecerat, quod omnes deberent nuptiis interesse. Contigit ergo Abanem et apostolum illud convivium introire, ubi quaedam puella Hebraea aderat fistula canens; videns quoque apostolum, quod non manducaret, sed oculos defixos ad caelum haberet, intellexit hunc fore Hebraeum, et coepit Hebraice canendo dicere: "Unus est Deus Hebraeorum, qui creavit omnia et fundavit maria." Cumque vidisset pincerna apostolum defixis in caelum oculis intendentem his nec manducantem, percussit in maxillam. Cui apostolus: "Melius est, ut in futuro tibi indulgentia a Deo detur, et hic transitorie puniaris; non hinc surgam, donec manus, quae me percussit, huc a canibus afferatur." Hoc (secundum doctores) dictum est non animo imprecandi vel ulciscendi, quia sic dicere foret peccatum, sed modo praedicendi, sicut et Christus dixit Iudae: "Quod facis, fac citius!"9 Et Ps.: Convertantur peccatores in Infernum etc.,10 quia nempe apostolus Thomas praeviderat sic fieri, sic praedixit, et sic factum est. Nam pincerna cum exivisset ad hauriendam aquam, leo ipsum laceravit, et canis niger manum eius dextram decerpens a corpore in ipsum medium convivium apportavit. Quo viso omnis turba stupuit, et hoc factum illi regi innotuit. Qui apostoli benedictionem sponso et sponsae petiit, et apostolus illos benedixit. Abeunte apostolo sponsus et sponsa thalamum ingrediuntur. Et ecce in manu sponsi repertus est ramus palmae dactylis plenus, de quo ambo comedentes obdormiunt mox et simile somnium cernunt, quod scilicet rex gemmatus eos amplexus diceret: "Apostolus meus benedixit vos, ut aeternae vitae sitis participes." Evigilantibus et sibi mutuo somnia referentibus ecce ianuis clausis apostolus ingressus dixit eis: "Rex meus modo vobis apparuit, et me huc adduxit, ut super vos benedictio mea fructificet; habetis virginitatem, quae est soror angelorum, possessio omnium bonorum et aeternorum, securitas gaudiorum! De libidine autem corruptio et confusio generatur, perseverate ergo in virginitate!" Ecce autem duo angeli apparuerunt dicentes: "Nos sumus, qui vobis ad custodiam sumus deputati; si monita apostoli custoditis, offeremus Deo omnia vota vestra." Sicque eos apostolus de fide edocuit et baptizavit. Postea autem sponsa, nomine Pelagia sacro velamine consecrata martyrium patitur, et sponsus, nomine Dionysius illi civitati in episcopum ordinatur. (E)
Post
haec apostolus et Abanes ad regem Indiae pervenerunt, designatoque ab
apostolo mirabili palatio et copioso thesauro accepto rex in aliam provinciam
proficiscitur, et apostolus totum thesaurum pauperibus elargitur. Per
totum quoque biennium illud, quo rex abfuit, apostolus praedicando innumerabilem
populum ad Christum convertit. Rediens rex et facta discens apostolum
cum Abane carcere clausit excoriandos et comburendos. Interea frater
regis, nomine Gad moritur, et quarta die, cum sepeliretur, ecce resurrexit,
dixitque regi: "Hic homo, quem excoriari et comburi disponebas, amicus
Dei est, et angeli sibi famulantur, qui me in Paradisum ducendo quoddam
palatium ineffabiliter pulchrum ostenderunt, et dixerunt: Hoc est palatium,
quod Thomas fratri suo exstruxit. Cumque mirarer de pulchritudine palatii
et dicerem: Utinam ianitor hic esse possem! - dixerunt: Frater tuus
se illo indignum fecit; si vis hic manere, rogabimus Deum, ut te suscitet,
et a fratre tuo posses illud emere reddens ei pecuniam, quam extimat
perdidisse." Tunc rex et frater eius ad apostolum accedentes de carcere
eduxerunt, et prostrati veniam postulaverunt. Quibus apostolus ait:
"Multum vobis praestitit Deus, quod secreta caelestia revelavit. Credite
ergo in Christum et baptizemini, ut ad caeleste regnum pertingatis!"
Altercantibus autem de palatio viso, cuius esse deberet, apostolus respondit
eis: "Innumerabilia palatia sunt in caelo ab initio praeparata, quae
fide, precibus et elemosynis comparantur." Post unum autem mensem
iussit apostolus congregari omnes homines illius provinciae, et infirmos
et debiles variis morbis, et super illos oravit, et respondentibus "Amen."
ecce lux de caelo coruscans per dimidiam fere horam omnes sanavit, et
exsurgentes Dominum Iesum et apostolum glorificaverunt. Et post praedicationem
baptizati sunt novem milia virorum, exceptis parvulis et mulieribus.
Tunc docens eos de multis virtutibus, et primo de fide Trinitatis
ac baptismi susceptione; secundo de peccatorum custodia, scilicet
fornicationis, avaritiae, gulae, et de poenitentiae verae perseverantia,
scilicet in spe veniae; tertio quoque de sancta charitate quoad
Deum, ut videlicet in omnibus Dei voluntati se conformare studerent,
et quoad proximum, ut scilicet hospitalitatem amarent, atque omnibus,
tam amicis, quam inimicis charitatem debitam impenderent. Tandem ad
Indiam superiorem profectus est Christum praedicaturus. Et sic patet
de primo. O igitur, Christiane, disce in te fundamentum ponere, ut inhabitet
Deus, scilicet per veram fidem, spem et charitatem! O quam dives est,
qui Deum habet! (F)
Quantum ad secundum mysterium de pulchritudine et decore, quo debet fulgere anima, quam Deus velit inhabitare, inquirendum est, quali decore debeat anima nitere, ut mereatur Deum in se habitantem habere. Ad quod ponitur conclusio talis, quod scilicet anima humana ut sit Deo digna tamquam domus regia, debet decorari rectitudine, amplitudine et vero lumine. Haec conclusio declaratur per Augustinum in li. De Trinitate dicentem, quod bona et pulchra domus est parietibus membris disposita, ampla et lucida. Sic ergo ad id, ut anima hominis sit pulchra pro Dei digna habitatione, debet habere in se haec tria praescripta.
Primo debet habere membra recte et bene disposita. Ista membra tamquam parietes quattuor sunt virtutes cardinales. Primum ab anteriori prudentia, quae ornat animam proposito sancto, et disponit, ut caveat de futuro ab omni malo, id est peccato. Tunc quippe anima est pulchre ornata, cum tali sancto proposito est fulgida, et sine hoc turpissima est, nec divinae inhabitationi digna, quia ut scribitur Sap. I.: In malevolam1 animam non introibit spiritus sapientiae, nec habitabit in corpore subdito peccatis.11 Secundum est a posteriori iustitia, quae dictat poenitere satisfaciendo de praeteritis peccatis, et sic ornat turpitudines expiando, quia dicit Bernardus, quod confessio peccatorem purgat, et iustum ornat. Tertium est a dextris ornans temperantia, ne elevetur in prosperis. Nam scribitur Iac. IV.: Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam.12 Et Isa. LVII.: In sancto habitans Deus, et cum contrito et humili spiritu, ut vivificet spiritum humilium.13 Quartum est a sinistris fortitudo ornans perseverando, ne succumbat in adversis. Ro. XI.: Vide in te bonitatem Dei, si permanseris in bonitate, alioquin excideris.14 Pulchra itaque domus redditur, si parietes sunt sic recti et bene dispositi. O carissimi, dicitote mihi, quis est in hac civitate tam pauper, ut saltem piper modicum non emat pro futuro festo Nativitatis, vel aliquantulum non coquat solito lautius; quanto ergo magis curare debetis spiritualia!
Secundo debet habere domus amplitudinem, ut dixit Augustinus ubi supra, quia magnificentia regia domum requirit amplam. Sic anima nostra, quae debet recipere Deum, qui est infinitus, debet esse multum dilatata, quia scribitur Iere. XXIII. dicente Domino: Caelum et terram ego impleo,15 et tamen cor nostrum si fuerit in charitate dilatatum, Deum capit, iuxta illud I. Ioh. IV.: Deus charitas est, et qui manet in charitate, in Deo manet, et Deus in eo.16 Itaque anima sancta volens Deum capere inhabitantem debet se ad charitatis latum mandatum ampliare, ut diligat amicos et inimicos in prosperitate et in adversitate per totum vitae tempus, nec ullo termino claudatur. Ps.: Latum mandatum tuum nimis,17 scilicet mandatum charitatis. Talem quippe latam domum Deus requirit ad inhabitandum, nec vult in corde perire, vel odii rancorem constricto habitare, sed in pace factus est locus eius, ut ait Ps.18 Bernardus: Sicut in pace factus est locus Dei, ita in ira et discordia locus diaboli. Augustinus: Tenes iram, teneris a diabolo.
Tertio debet habere domus luciditatem, scilicet divinae sapientiae, et hoc per verbum Dei, per quod illuminatur mens ad cognitionem eorum, quae sunt facienda vel cavenda, et ad servanda divina praecepta, et recolenda eius beneficia. Hanc lucem orabat sibi dari Ps. dicens: Emitte lucem tuam et veritatem tuam, ipsae me deduxerunt et adduxerunt in montem sanctum tuum, in tabernacula tua.19 Sine luce ista domus animae tamquam tenebrosa et squalida displicet Deo. (G)
Unde legitur, quod cum Thomas apostolus ad superiorem Indiam venisset, coepit praedicationi insistere, et innumeris miraculis et signis coruscans docebat mundum contemnere, et exhortabatur ad audiendum verbum Dei assidue, comparando illud praecipue collyrio, quod sanat aegros oculos et illuminat, sic Dei verbum oculos nostri intellectus. Ad cuius veritatis testimonium quandam nobilem mulierem, nomine Sinticem, praedicationem apostoli frequentantem, cum esset caeca, illuminavit. Ut autem ait Chrysostomus, tres illi magi, qui venerant ad Christum natum adorandum, in illa regione habitabant, quo cum Thomas perveniens templum intrasset, vidit stellam cum signo crucis et infantulo parietibus depictam, interrogavit quoque, quid hoc esset. Cui cum narrassent rem gestam, repletus gaudio coepit praedicare, quod ipse esset illius infantuli Christi apostolus, et quod per multa miracula divinitatem suam ille declaravit, ac pro humano genere passus est et mortuus, et tertia die resurrexit, cuius vulnerum signa post resurrectionem tangens ipse Thomas certificatus est, et tandem quod in caelum ascenderit, et Spiritum Sanctum discipulis miserit, et per mundum ad praedicandum eius fidem destinaverit apostolos, ut homines in fide ipsius renati per baptismum salvarentur. Quae omnia audientes tres illi magi baptizati sunt cum omnibus suis complicibus, et Spiritu Sancto illuminati apostolo ad praedicandum se sociarunt, et sic tota illa provincia idola confregit et in Christum credidit. Ubi ecclesiis et episcopis ordinatis, valefaciens apostolus ad interiora Indiae profectus est. O itaque homo, disce, quam bonum sit verbum Dei audire! (H)
Quoad tertium de dulcedine hospitationis divinae in domo animae, ponitur conclusio, quod hospitari Dominum Iesum in nostri cordis domicilio est praedulcissimum, quia ut ait Ambrosius in homilia de vocatione Matthaei: Qui - inquit - domicilio Christum recipit interno, permaximis delectationibus exuberantium pascitur voluptatum. Haec ille. Ideoque Sancta Mater Ecclesia hodie exhortans omnes fideles ad tanti hospitis debitam susceptionem cantat dicens:
Nolite timere,
quinta enim die
veniet ad nos
Christus Deus noster etc.
Quinta die, id est ipso die Nativitatis Dominicae, quae est ab hinc quinta. O dulcissime Iesu, qui semper promptus es venire ad nos, o quanta tua charitas! Audite, carissimi, Ecclesiam dicentem ergo: Nolite timere, quia Christus venit in hunc mundum, non perdere, sed salvare peccatores poenitentes, potius ergo, o animae fideles, gratulamini in Domino, et vos praeparate, ut decet, quatenus digni sitis Christum pro die Nativitatis hospitare in vobis, non quidem solum per gratiam, sed etiam sacramentaliter in Eucharistia ipsum suscipiendo digne, ut mereamini perfrui eius dulcedine! Hinc fideles admonentur pro tam iocunda festivitate Nativitatis Christi communicare devote. (I)
Sed huius gratia quaeritur, qualiter debeat homo sui cordis hospitium praeparare, ut mereatur tanti hospitis dulcedinem divinam experimentaliter degustare, iuxta illud, quod hortatur Ps.: Gustate et videte, quam suavis est Dominus, beatus homo, qui sperat in eo.20 Ad id respondetur, quod sicuti magni principes in domo, qua volunt frequentius morari et conversari, tria praecipua solent exoptare, ut libentius et delectabilius ibi conversentur, scilicet:
Primo domus amoenitatem. Illa autem domus est amoena, quae est ab omni sorde munda, ne sit ut stabulum iumentorum, et in qua est aura bona et sana. Unde suadent physici, prout dicit Franciscus de Mayronis, quod qui vult domum facere, multum confert fieri fenestram versus Aquilonem, quia aura venti Borealis est sanior, eo quod refrigerarior, cuius signum est, quia vento flante Austro infirmi gravantur, sed regnante Aquilone alleviantur, ut docet ars medicinae. Item Australis contristat, denigrat, et pisces vel carnes citius corrumpit. Sed Borealis laetificat, dealbat et conservat diutius omnia corruptibilia, ergo ista sana est aura pro domo. Illa quoque domus est amoena, quae est odore florum et fructuum grata, propter quod secundum Philosophum in Probleumatis(?) suadetur, ut domui adiaceat hortus consitus arboribus et floribus odoriferis. Haec - inquit - faciunt multum ad conservandum vitam sanam et prolongandum.
Secundo nobiles principes exoptant in domo supellectilium et lectisterniorum munditiam et pulchritudinem.
Tertio quoque convivii apparatum et deliciositatem. Sic ad propositum Christus nobilissimus et rex regum spiritualiter haec tria potissime vult et diligit in suo hospitio, id est in anima nostra, ut nobiscum dulcius et amabilius conversetur, suaeque deitatis dulcedinem impartiatur.
Primo amoenitatem, quoad hoc primo, ut simus mundati ab omni sorde peccatorum per veram scilicet contritionem, confessionem et satisfactionem. Secundo ut spiret in nobis bona aura sana, id est voluntas recta in proposito firmo, scilicet de cetero numquam peccandi, ad quod valet fenestram, id est aspectum mentis habere versus Aquilonem, id est adversitatem passionis Christi recogitare, et sic refrigerare fomitem, ut sanetur, Heb. XII.: Recogitate eum, qui talem sustinuit etc.21 Tertio denique ut habeamus odorem sanctarum affectionum et fructum bonorum operum, de quibus dicit Chrysostomus, quod sic sunt apud Deum delectabiles sanctae affectiones, sicut odoriferi fructus et flores. Dicam ergo cum Gregorio, quod tergat pravi operis sordes, qui Deo vult rite praeparare hospitium mentis.
Secundo Christus optat in nobis pro grato hospitio lectisterniorum munditiam et pulchritudinem; haec lectisternia sunt inferiora et superiora; inferiora ex parte corporis sunt, scilicet castimonia, ieiunia, vestimenta aspera, disciplina, orationum et laborum fatigia et similia mortificativa quaeque. Superiora ex parte animae sunt propositum firmum castitatis, meditatio Dominicae passionis iugis et contemplatio caelestium atque inflammatio divini amoris etc. Ista et quaeque ad haec pertinentia sunt lectisternia castitatis, in quibus dulciter quiescit Christus, sicut per haec quievit in Matre Virgine, secundum quod scribitur Can. I.: Dum esset rex, scilicet caelestis in accubitu suo, id est castitatis, nardus mea dedit odorem suavitatis.22 Unde Bernardus super Canticum dicit, quod Christus libentissime pascitur inter lilia virginitatis.
Tertio Christus optat in nobis convivii apparatum et deliciositatem, quod fit per opera misericordiae in proximos et pauperes multiplicata, de quibus ipse idem dicit Mat. XXV.: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis.23 Ideo Ambrosius homilia, qua supra dicit sic: Qui sua recipit domo Christum, convivium magnum exhibet, hoc est bonorum operum spirituale gaudium, quo dives populus eget, pauper epulatur. Haec ille. O itaque homuncio fidelis in Christo, ex praescriptis accipe documentum, quod scilicet quanto te mundiorem ab omnibus peccatis custodies, et quanto te castitati servandae corpore et anima applicabis, atque quanto te ad sanctas meditationes et contemplationes passionis Christi et caelestium bonorum dedicaveris, denique quanto misericordiae operibus vacabis, tanto Christi dulcedinem divinam in tui cordis hospitio experiri ex eius bonitatis gratia promereberis! (K)
Ut itaque ad propositum finiamus legenda, beatus Thomas apostolus praemissa fecit et docuit, et usque ad mortem servavit. Nam ut legitur, profectus in Indiam superiorem praedicavit fidem Christi, baptismum atque contemptum mundi, castitatem et boni operis fructum. Ad cuius praedicationem Migdonia, uxor Karrisii, cognati regis credidit, et deinceps viri thorum abhorruit, ob id Karrisius regem petiit, ut reginam mitteret ad Migdoniam, si forte eam revocare posset. Missa regina convertitur ab ea, quam volebat pervertere, visis quoque tot miraculis, quae apostolus faciebat, dixit: "Putabam ego Migdoniam stultam fore, sed stultissimi sunt, qui in Christum non credunt." Noluitque deinceps regi copulari. Tunc rex iratus apostolo capto mandavit, ut ad suos viros coniuges revocaret. Cui apostolus: "Tu cum sis rex, non vis habere coinquinata servitia; quanto magis credere debes Deum amare castissima et mundissima servitia servorum, scilicet et ancillarum." Iratus ergo rex super ardentes laminas ferreas incedere apostolum nudis pedibus iussit, protinus autem fons Dei nutu erumpens exstinxit. Post hoc in fornacem ardentem apostolum misit, qui die altera sanus de medio ignis exivit, et illaesus. Tandem cogebatur idolum adorare, ut Deum suum offendendo propitium non posset habere pro liberatione. Apostolus ergo praecepit daemoni in idolo exsistenti, ut quam cito genua flecteret, statim idolum comminueret. Cum ergo apostolus genuflecteret dicens: "Adoro non idolum aut simulacrum, sed Dominum meum Iesum Christum!" - mox idolum ut cera liquefactum est. Tunc omnes sacerdotes idoli mugitum dederunt. Et mox pontifex templi insiliens apostolum gladio transverberavit. Cumque populus vellet apostolum vindicare, rex et Karrisius aufugerunt, Christiani autem corpus apostoli honorifice sepelierunt.
Rogemus igitur Christum Dominum
etc.
1 Ps 126,1
2 Ps 25,8
3 Mt 16,18
4 I Cor 3,11
5 Hbr 6,18-19
6 Eph 3,17
7 Rm 5,5
8 Ioh 20,28
9 Ioh 13,27
10 Ps 9,8
11 Cf. Sap 1,4
12 Iac 4,6
13 Is 57,15
14 Rm 11,22
15 Ier 23,24
16 I Io 4,16
17 Ps 118,96
18 Ps 75,3
19 Ps 42,3
20 Ps 33,9
21 Hbr 12,3
22 Ct 1,11
23 Mt 25,40