Sermo II.]
De primitate discipulatus Christi pro sancto Andrea
Sermo secundus
Erat Andreas, frater Simonis
Petri, unus ex duobus, qui audierant a Iohanne et secuti fuerant Iesum.
Ioh. I. c.,1 et ad laudem huius festivitatis. (A)
Carissimi! Si diligenter advertimus, in hac vocatione Andreae et discipulorum maxima et ineffabilis Dei nostri commendatur pietas, et multum a nobis imitanda in Andrea et ceteris discipulis sanctitas. Nimirum maxima et mira Dei misericordia ac pietas in hoc claret, quod Salvator noster, Dei Filius dignatus est homines ad se vocare non per angelum vel per aliquem nuncium, sed personaliter per seipsum ore proprio ex mera bonitate, ut homines aeternam beatitudinem consequerentur. Nam ut scribitur Apoc. XIX.: Beati, qui ad cenam nuptiarum agni vocati sunt.2 De hac Salvatoris dignatione Apostolus Heb. I. dicit: Multifarie multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis novissime, diebus istis locutus est nobis in Filio.3 Denique in Andrea et ceteris vocatis discipulis proponitur nobis sanctitatis norma imitanda, ut exemplo eorum, qui ad unum testimonium Iohannis Baptistae et ad unam vocem Christi Iesu mox ipsum secuti sunt, ut et nos prompte oboediamus divinae vocationi et celeriter sequamur Christum deserto vitio in operibus virtutum, ut salvari valeamus. Unde in verbis praemissis thematis beatus Andreas nobis in exemplum imitationis proponitur, cum dicitur: Erat Andreas etc. In quibus verbis ipse sanctus Andreas de tribus praecipue commendari videtur:
- Primo de discipulatus primitate, cum primo ponitur: Erat Andreas, nam ut ibidem scribitur, ante ceteros est secutus Christum
- Secundo de convictus sacri societate, cum dicitur, quod fuerit unus de duobus, qui audierant verbum Dei
- Tertio de Christicolatus veri sanctitate, quia secutus est Christum. (B)
Quantum ad primum mysterium de primitate discipulatus Christi accipiamus hanc conclusionem, videlicet quod beatus Andreas per hoc, quod primus discipulus Christi exstitit, inter omnes sanctos maximum honorem et gloriam promeruit. Haec conclusio ostenditur tribus modis:
- Primum ipsum Andream primum discipulorum fore declarando
- Secundo eius gloriae magnitudinem a contrario arguendo
- Tertio hoc idem per locum a simili approbando.
Primo itaque declaremus, quomodo ipse beatus Andreas primus fuerit discipulorum Christi. Ad quod nota secundum doctores communiter, quod Andreas et quidam alii discipuli tribus vicibus a Domino sunt vocati. Primo enim vocavit eos Christus ad sui notitiam, sicut habetur Ioh. I.: Die quadam stabat - inquit - Iohannes, scilicet Baptista, et ex discipulis eius duo, et respiciens Iesum ambulantem, scilicet prope locum, ubi stabat Iohannes, ut dicit Lyra, quia Christus postquam baptizatus est a Iohanne, ad tempus moratus est prope locum, et saepius ad Iohannem veniebat, ut frequenter diceret testimonium de Christo, quod erat Iohannis officium, ut sic ab aliis cognosceretur. Tunc ergo Iohannes dixit: Ecce agnus Dei etc. Et audierunt duo discipuli eum loquentem, et secuti sunt Iesum. Conversus autem Iesus ex sua benignitate et videns eos sequentes se dicit eis: Quid quaeritis? Non ex ignorantia hoc petit, sed ut ex eorum responsione convenientius eos dirigat, quasi diceret: Paratus sum ad voluntatem vestram. Qui dixerunt ei: Rabbi, ubi habitas? Quasi dicerent: Vellemus tamquam studiosi discipuli tecum esse, et a te instrui. Dixit eis: Venite et videte! Venerunt et viderunt, ubi maneret, et manserunt apud illum die illo,4 scilicet audientes verba vitae ab eo. Sed diceres: Numquid Christus habuit domum, ubi maneret, cum Matth. VIII. dixit: Filius hominis non habet, ubi caput suum reclinet?5 Dicendum, quod hoc intelligendum est secundum Lyram, quia non habuit proprium domicilium, habuit tamen sicut hospes domum accommodatam pro tempore ad manendum prope Iohannem post baptismum suum in hospitio alieno, ut scilicet frequentius Iohannes ei testimonium ferret. Sequitur: Erat autem Andreas, frater Simonis Petri unus ex duobus. Secundum Lyram nomen alterius discipuli hic tacetur, probabiliter tamen creditur, quod fuerit ipsemet Iohannes evangelista, qui haec scribit, unde de se proprias laudes tacuit, solus autem Andreas nominatur, eo quod antiquior et principalior erat, unde et hanc praerogativam habuit, quod fuit primus Christi discipulus, quia de duobus primo adhaerentibus Christo ipse fuit principalis et primus, sicut et Stephanus primus martyr. Haec Lyra.
Sequenti autem die isti discipuli ad piscationis opera redierunt. Unde postmodum secundo vocavit eos Christus ad ampliorem familiaritatem, quando turbis irruentibus iuxta stagnum Genesareth, ut audirent verbum Dei a Iesu, intravit Iesus navem Simonis Petri et Andreae, et capta magna multitudine piscium vocatisque Iacobo et Iohanne, qui erant in alia navi, secuti sunt eum, ut patet Lucae. V. ca.6 Sed postea iterato redierunt ad propria et ad piscationis opera.
Tertio ergo vocavit eos Christus ad apostolatum, quando ambulante Iesu secus mare Galileae in eodem litore vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, et Andream, fratrem eius mittentes rete in mare, et vocavit eos. At illi continuo relictis retibus et navi secuti sunt eum, non amplius ad propria reversuri. Et de hoc habetur Mat. IV. ca.7 Et sic patet, quod beatus Andreas dicitur primus discipulorum, quia ante ceteros est vocatus in prima vocatione. Sed potes quaerere: Quomodo ergo Petro, non Andreae attribuitur, quod sit primus et principalis omnium apostolorum? Respondetur, quod quamvis ut patuit, Andreas fuerit primus vocatione prima, et ipse Andreas adduxit Petrum ad Christum et eius fidei religionem, ut habetur Ioh. I., tamen post passionem Christi Petrus accepit apostolatus principatum, ex Christi ordinatione dicentis Matth. XIX.: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et tibi dabo claves regni caelorum,8 et sic patet. (C)
Secundo circa conclusionem ex hoc, quod Andreas dicitur primus discipulorum Christi, arguitur eius maxima gloria inter omnes sanctos. Et hoc a contrario de peccatoribus hominibus. Nam primitas in peccatis et vitiis multum est vituperabilis et maxima poena damnabilis propter scandalum aliorum, quod inde provenit, ut patet primo per Scripturam Matth. XVIII.: Vae illi homini, per quem scandalum venit,9 expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius.10 In quo notatur peccati gravitas, et demergatur in profundum, ubi est scilicet in Inferno maior poenae acerbitas, et sic patet. Secundum autem doctores communiter, praecipue Lyram ibidem scandalum active est dictum vel factum minus rectum praebens alteri occasionem ruinae. Scandalizare ergo aliquem est facere eum ruere in peccatum mortale, et tali est vae damnationis aeternae, quia talis etiam si faciat aliquid tale, quod de se non esset mortale, propter scandalum erit mortale, si tamen hoc faciat ex intentione seu advertentia talis scandali. Sicut dicens mendacium iocosum mulieri intentione protrahendi eam in adulterium, similiter mancipando vel amplexando vel aspiciendo ea intentione, peccat mortaliter iuxta illud Mat. V.: Omnis, qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, moechatus est etc.11 Similiter inventor novitatum in vano ornatu et lascivo peccat mortaliter, quia multi periclitantur in eo, iuxta illud Prover. VIII.: Mulier occurrit illi ornatu meretricio praeparata ad capiendas animas.12 Si ergo mala intentione provocandi ad lasciviam id fiat, tam inveniens talia, quam utens talibus ea intentione, mortaliter peccat, ut patet per Thomam II. II. q. CLXIX. Et peccatum omnium habentium incitamentum libidinis ex tali ornatu redundat in praedictos secundum Ul. (?) et in Summa confessorum li. III.
Secundo hoc idem patet per rationem, quia ut scribitur extra de iniuriis et damno dato c. "Si culpa", qui occasionem damni dat, damnum dedisse videtur. Unde in publico loco foveam faciens si ibi cadens animal mortuum fuerit, pretium animalis solvere tenetur, eodem titulo c. II. Et qui per suum ignem ex negligentia alii obest, tenetur ad damnum, eodem titulo "Si egressus". Sic in proposito est. Proinde scribitur I. q. I.: Hi quoscumque, quod dantes occasionem scandali, rei sunt eorum, qui pereunt scandalo. Et XI. q. I. praecipue secundum Gregorium tales tot mortibus digni sunt, quot pravitatis exempla ad posteros transmittunt.
Tertio hoc idem patet per exemplum, quia dicit Augustinus, quod poena Arii nondum est finita. Sic et Huss, quia crescit, quanto plures eius haeresi inficiuntur usque ad finem saeculi. Et ut plura adducamus secundum diversa vitia: nam in ordine superborum primus fuit Lucifer, qui gravius punitur prae ceteris superbis. Inter inoboedientes primi Adam et Eva, qui gravius puniti sunt iuxta illud Zach. XIII.: Adam exemplum meum mihi ab adolescentia mea.13 Inter luxuriosos primus et caput fuit Lamech, qui bigamiam ex libidine induxit. Inter invidos et desperatos caput fuit Cain fratricida. Inter peccantes contra naturam primi Sodomitae. Inter raptores tyrannosque principum et oppressores pauperum primus fuit Nemrod, de quo Gen. X.: Iste coepit potens esse in terra et robustissimus venator etc.14 Hi omnes et alii inventores malorum per totum mundum sunt vituperabiles et maxima poena infernali damnati. Sequitur ergo per contrarium, quod primi in virtutibus sunt laudedigni et praegloriosi. Sicut enim propositum in proposito, sic oppositum in opposito, V. Topicorum, et per consequens beatus Andreas per primitatem discipulatus Christi est gloriosissimus. (D)
Tertio dicta conclusio approbatur a simili. Nam videmus, quod principis saecularis famuli, qui fuerint primi, de hoc multum gloriantur, quanto magis hoc locum habet in spiritualibus, quae sunt potiora bona terrenis. Item tribus Iuda inter alias tribus filiorum Israel maximam gloriam promeruit in eo, quod Moyse percutiente mare et facta maris divisione primo omnium de Dei virtute confidentes et Moysi credentes intravit maris divisionem, eius quoque exemplo aliae tribus secutae sunt per turmas suas. Et propterea illi tribui, scilicet Iuda Deus contulit specialem super omnes gloriam et dignitatem, quod videlicet ex illa deberent eligi reges Israel, et ex illa Christus carnem esset assumpturus. A simili in proposito beatus Andreas, qui primus Christo credidit et adhaesit, sequitur, quod in hoc maximam gloriam inter ceteros promeruit. (E)
Praeterea notandum, quod in Veteri Testamento amici Dei fuere in quattuor ordinibus. Primus ordo fuit patriarcharum, inter hos primus Abel, qui placuit Deo per fidem et innocentiam ac munerum oblationem. Unde Gen. IV.: Respexit Dominus ad Abel et ad munera eius.15 Secundus ordo fuit prophetarum, in quo primus fuit Enoch, de quo Iudae II.: Prophetavit septimus ab Adam Enoch dicens: Ecce venit Dominus in sanctis milibus facere iudicium contra omnes impios.16 Iste Enoch, qui fuit ab Adam septimus generatione, ut patet Gen. V.,17 et primus prophetarum, ambulavit cum Deo sanctissime vivendo, et transtulit illum Dominus in Paradisum. Tertius ordo fuit sacerdotum, in quo primus fuit Melchisedech, qui placuit Deo per sacrificium mundum, offerens panem et vinum, Gen. XIV.,18 quo figurabatur oblatio Christi in Eucharistia sub specie panis et vini, unde dicitur de Christo in Ps.: Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech.19 Quartus ordo pontificum consecratorum, in quo primus fuit Aaron, ut patet Levit. XVIII.20 Item in Novo Testamento similiter sunt quattuor praecipui ordines, scilicet apostolorum, martyrum, confessorum et virginum. Inter martyres magna gloria est, quod Stephanus fuerit protomartyr. Inter confessores primus Ioseph, Christi nutricius, postea plures etc. Inter virgines prima gloriosissima Virgo Maria, et post eam Catherina et aliae multae gloriam magnam habent de castitatis virtute. Sed quoniam ut dicit Dionysius li. De ecclesiastica hierarchia, inter omnes ordines Novi et Veteris Testamenti ordo apostolorum est honorabilior, in quo Andreas primus exstitit vocatione, ut supra patuit, ergo maxima gloria fulget in caelis. O itaque gloriosissimum apostolum! O quanto gaudio nunc regnat cum Christo! O fidelis anima, stude ipsum imitari, ut quam primo in tua iuventute servire et adhaerere stude Christo Domino, quatenus maiorem gloriam habeas in caelo! (F)
Quantum ad secundum mysterium de societate sanctorum, quod accipitur ex eo, quia dicitur, quod Andreas fuit unus inter discipulos Iohannis, qui audiebant verbum Dei, accipiamus hanc conclusionem pro documento, quod videlicet multum valet ad salutem habere bonorum vel sanctorum societatem. Haec conclusio breviter hic declaratur tribus modis.
Primo per Scripturae auctoritatem, Prover. XIII.: Qui cum sapientibus graditur, sapiens erit, amicus stultorum similis efficietur; peccatores persequitur malum et iustis retribuentur bona.21 Haec ibi. Item Ecci. XXXVII.: Cum viro sancto assiduus esto, quemcumque cognoveris observantem timorem Dei,22 et sic patet.
Secundo per rationem triplicem. Primo quia ut scribitur XXIII. q. III. "Quisquis" in fine, difficile est incorruptum permanere, qui corrupto sociatur, quia sicut morbidae oves inficiunt congeriem societatis, sic mala societas bonos, dist. XLV. "Sed illud", XXIV. q. III. "Resecandae". (G)
Secundo quia ut scribitur XXIV. q. I. "Non turbatur", quandoque etiam boni sociati malis luunt poenas malorum, ut claret de pueris innocentibus in periculo diluvii universalis, et in captivitate Babilonica Iudeae, ubi fuere multi boni et iusti, sicut Ieremias, Daniel et socii eius.
Tertio quia saepe propter iustos parcitur malis, ut patet Gen. XVIII. de Sodomitis, quibus Deus pepercisset, si decem iustos invenisset.23
Sed hic quaestio occurrit, qualiter bonus homo in societate malorum exsistens debeat cavere, ne aeternaliter pereat in eorum peccato. Respondetur, quod ut scribitur per Augustinum XXIII. q. IV. "Ita plane": Tripliciter - inquit - associatur quis malis. Aut committendo, aut favendo, aut in non corripiendo. Non enim caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, dist. LXXXIII. "Error". Unde qui non vult involvi poenis peccatorum sociorum suorum, debet se cavere ab his tribus praecipue, scilicet a committendo, a favendo24, tam verbo, quam signo, quam defensionis facto, et a correctionis silentio vel negligentia, et sic patet.
Tertio probatur sive declaratur conclusio praescripta per exemplum, quia sicut videmus, quod carbo exstinctus positus cum vivis accenditur, sic peccator ex bonorum conversatione ad Dei amorem inflammatur. Item sicut mala pecunia inter multas bonas pecunias acceptatur propter multitudinem bonarum, sic malus et peccator homo propter societatem multorum bonorum et merita illorum acceptatur apud Deum. Unde Ps. quaerendo dicit: Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiescet in monte sancto tuo? Respondet: Qui ingreditur sine macula et operatur iustitiam.24 Et inter cetera subdit: Ad nihilum deductus est in conspectu eius malignus, timentes autem Deum glorificat.25 Ex quo habetur, quod ille salvari habet, qui malignos odit, et timentes Deum diligit et glorificat etc. Ad idem est exemplum clarum de sancto Andrea, cui multum valuit habere societatem cum Iohanne Baptista et eius discipulis, et audire verbum Dei cum illis, quia per haec habuit occasionem et dispositionem salutis suae, ut sequeretur Christum. In cuius contrarium heu quam multi habent malorum societatem, quorum persuasione sequuntur diabolum. O fidelis anima, stude imitari societatem bonorum, ut glorificeris etc. O peccator, si vis salvari, declina malorum societatem, ne pereas! Perpende, quia ut legitur, Egeas malus male periit, et Andreas sanctus ad perpetuam gloriam caelestem pervenit, sicut claret in legenda, et scriptum est sermone primo in fine, vide ibidem! (H)
Quantum ad tertium principale de sanctitate verae Christianitatis, qua floruit beatus Andreas, quia dicitur Christum secutus, quaeritur, qualibus signis possit homo probari, quod videlicet verus Christianus et sanctus exstitit Christi Iesu discipulus. Respondetur, quod sicuti scribitur in canonicis et sacris scripturis, plurima signa de hoc reperiuntur.
Unum signum est fidei catholicae adhaesio, et cum peccatorum detestatione, alioquin fides sine operibus mortua est, Iaco. II.26 Unde II. Thim. II.: Firmum fundamentum Dei stat, scilicet per fidem, habens signaculum hoc: cognovit Dominus, qui sunt eius, ut discedat ab iniquitate omnis, qui invocat nomen Domini.27 Haec ibi, et sic patet.
Secundum signum est vera Dei dilectio et proximi cum mandatorum observatione. Unde I. Ioh. II.: In hoc scimus, quoniam cognovimus Deum, si mandata eius observemus, qui dicit se nosse Deum, et mandata eius non custodit, mendax est, et veritas in eo non est.28 Item Ioh. XIII.: In hoc cognoscent omnes, quia mei discipuli estis, si dilectionem habueritis.29
Tertium signum Christi imitatio cum operum virtuosorum verificatione. Unde Cyprianus li. De XII abusionibus dicit: Non recte dicitur Christianus, qui Christo moribus non aequatur. Et I. Ioh. II.: In hoc scimus, si in ipso sumus, si in ipso, scilicet Christo perfecti sumus, qui dicit se in ipso manere, debet, sicut ille ambulavit, et ipse ambulare.30
Quartum signum persecutionum
pro Christo patiens toleratio cum perseveratione. Unde VII. q.
I. "Adversitas" dicitur: Adversitas iustorum non est
signum reprobationis, sed probatio virtutis. Haec Gregorius.
Item extra de renunciatione "Nisi cum pridem"
§ "Verum": Beati, qui persecutionem patiuntur propter
iustitiam, quia accipiunt coronam aeternam. Et VII. q. I.
"Suggestum": Beata est perseverentia ex virtute patientiae,
quoniam secundum apostolicam praedicationem omnes, qui pie volunt in
Christo vivere, persecutionem patiuntur. Haec ibi. Ad propositum:
Beatus Andreas per omnia haec est probatus verus Christi discipulus,
ut patet in eius vita. Ipsum ergo rogemus, ut ad Christum pro nobis
intercedat, ut detur gratia et gloria.
1 Ioh 1,40
2 Apc 19,9
3 Hbr 1,1-2
4 Ioh 1,35-39
5 Mt 8,20
6 Lc 5,1-11
7 Mt 4,18-20
8 Mt 16,18-19
9 Mt 18,7
10 Mt 18,6
11 Mt 5,28
12 Prv 7,10
13 Za 13,5
14 Gn 10,8-9
15 Gn 4,4
16 Iud 1,14-15
17 Cf. Gn 5,18 ["Vixitque Iared centum sexaginta duobus annis, et genuit Henoch."]
18 Gn 14,18
19 Ps 109,4
20 Cf. Lv 17,1
21 Prv 13,20-21
22 Sir 37,15
23 Gn 18,32
24 Ps 14,1-2
25 Ps 14,4
26 Iac 2,26
27 II Tim 2,19
28 I Io 2,3-4
29 Ioh 13,35
30 I Io 2,5-6